بهار امسال فصلی پر تحول در حوزه اقتصاد کشور بوده و تعدیل‌های انجام‌شده برای یارانه کالاها، به‌صورت مستقیم روی تجارت کشور تأثیر گذاشته است. بر اساس داده‌های گمرک کشور درباره وضعیت تجارت خارجی کشور در سه ماه نخست امسال، گمرکات استان خراسان رضوی در بهار امسال بیش از 501 هزار تن کالا به ارزش بیش از 272 میلیون دلار را برای صادرات به کشورهای مقصد ثبت کردند. در مقابل حجم کل واردات ثبت شده در گمرکات استان در این مدت بیش از 20 هزار تن به ارزش بیش از 164 میلیون دلار بوده است؛ بنابراین تراز تجاری گمرکات استان در فصل بهار ازنظر ارزش دلاری مثبت 108 دلار بوده و ازنظر تناژی نیز حجم واردات قابل‌مقایسه با حجم صادرات نیست.
کاهش 115 میلیونی تراز تجاری
این در حالی است که حجم کل صادرات ثبت‌شده در گمرکات استان در سه ماه نخست سال گذشته بیش از 348 میلیون دلار با وزن تناژی 761 هزار تن بوده است و حجم واردات استان در سه ماه نخست سال گذشته 126 میلیون دلار بوده است؛ بنابراین تراز تجاری استان در بهار سال گذشته مثبت 222 میلیون دلار بوده است.
رشد واردات کاهش صادرات
در یک نگاه کلی به تجارت خارجی استان در بهار امسال در مقایسه با بهار سال گذشته می‌توان اذعان کرد؛ تراز تجاری استان در بهار امسال حدود 115 میلیون دلار کمتر از بهار سال گذشته بوده است. علاوه بر این، حجم صادرات استان در بهار امسال نسبت به بهار سال گذشته 76 میلیون دلار کاهش را نشان می‌دهد. از سوی دیگر حجم واردات استان در بهار امسال در مقایسه با بهار سال گذشته 38 میلیون دلار رشد را نشان می‌دهد. بدین ترتیب می‌توان گفت که تجارت خارجی استان در بهار امسال در مقایسه با بهار سال گذشته واردات محور بوده و مقایسه تراز تجاری سه‌ماهه مؤید این موضوع است.
کاهش بیش از 60 درصدی صادرات به افغانستان
شاید یکی از عمده‌ترین دلایل کاهش صادرات استان در بهار امسال را در تغییرات صورت گرفته در کشور اصلی مقصد تجارت خارجی گمرکات استان یعنی افغانستان باید جست وجو کرد، به طوری که داده‌های صادراتی نشان می‌دهد در بهار سال گذشته حجم صادرات صورت گرفته از گمرکات استان به مقصد کشور افغانستان بیش از 175 میلیون دلار بوده که در بهار امسال این صادرات به حدود 106 میلیون دلار تنزل پیداکرده است؛ یعنی 70 میلیون دلار از 76 میلیون دلار کاهش صادرات سه‌ماهه امسال نسبت به بهار سال گذشته مربوط به تجارت با کشور افغانستان بوده است.
ارزشمندتر شدن کالاهای صادراتی
البته نکته مثبت تجارت خارجی امسال در مقایسه با بهار سال گذشته را می‌توان در ارزش تناژی کالاهای صادراتی جست وجو کرد. ارزش هر تن کالای صادرشده استان به‌طور متوسط در بهار سال گذشته 474 دلار بوده که در بهار امسال ارزش هر تن کالای صادراتی از گمرکات استان به‌طور متوسط به حدود 543 دلار رسیده است، هرچند این عدد در مقایسه باارزش کالاهای وارداتی استان به هیچ عنوان قابل ذکر نیست زیرا ارزش هر تن کالای وارداتی استان چند ده برابر کالاهای صادراتی است. دلیل اصلی این مسئله آن است که بخش عمده صادرات استان در قالب فلزات و مواد معدنی مانند سیمان، سنگ، گچ و فولاد انجام می‌شود و بخش عمده کالاهای وارداتی استان مربوط به لوازم خانگی لوکس مانند موبایل و مواد شیمیایی است که دارای ارزش زیادی هستند.
موبایل در صدر واردات
اگر بخواهیم وضعیت نوع کالاهای صادراتی و وارداتی استان را بررسی کنیم، خواهیم دید که بالاترین حجم واردات استان در فصل بهار از نظر ارزش دلاری مربوط به گوشی‌های تلفن همراه است که در بهار امسال 42 میلیون دلار و در بهار سال گذشته 34 میلیون دلار بوده است. علاوه بر این، رشد واردات استان از کشور امارات به عنوان شریک اول مبدأ واردات استان بیانگر این مسئله است، به طوری که حجم واردات استان از امارات در بهار سال گذشته 46 میلیون دلار بود که در بهار امسال به بیش از 72 میلیون دلار رسید.
واردات 25 هزار تنی گندم در فصل خرید تضمینی
نکته بعدی واردات سه ماه نخست امسال مربوط به گندم است. داده‌های گمرک کشور نشان می‌دهد در خرداد امسال بیش از 25 هزار تن گندم به ارزش حدود 10 میلیون دلار از مبدأ کشور امارات وارد استان شده است، در حالی که در سه ماه ابتدایی سال گذشته هیچ‌گونه واردات گندم در گمرکات استان ثبت نشده بود. این در حالی است که فصل خرداد اوج خرید تضمینی گندم از کشاورزان استان است که با توجه به تغییرات صورت گرفته در نرخ خرید تضمینی گندم از کشاورزان قابل‌تأمل۲ است. در این مدت پرداخت مطالبات گندم کاران با مشکل مواجه شده بود و طبق مصوبات دولت، واردات کالاهای اساسی از بهار امسال به صورت انحصاری در اختیار دولت است.با توجه به حذف ارز ترجیحی واردات کالاهای اساسی از اردیبهشت امسال باید قیمت گندم واردشده را به نرخ دلار 30 هزارتومانی محاسبه کرد که بر اساس حجم واردات و ارزش دلاری آن خواهیم دید قیمت هر کیلو گندم واردشده به استان در خرداد امسال بیش از 11 هزار تومان است، تقریباً معادل نرخ خرید تضمینی آن از کشاورزان با این تفاوت که دولت برای واردات گندم و تخصیص ارز به نظر با مشکل مواجه نشده ولی در پرداخت مطالبات گندم کاران استان مشکل تأمین اعتبار دارد.
لوبیا در گمرک 10 هزار در بازار 50 هزار تومان
نکته قابل‌توجه دیگر در واردات استان در بهار امسال مربوط به واردات لوبیای چیتی است. با توجه به این که بخش عمده نیاز بازار استان به حبوبات از طریق واردات تأمین می‌شود، بررسی ارزش وارداتی این محصول جالب خواهد بود. داده‌های گمرک کشور نشان می‌دهد در بهار امسال بیش از 755 تن لوبیای چیتی وارد گمرکات استان شده که با توجه به ارزش ریالی ثبت شده برای این محموله‌ها، ارزش گمرکی هر کیلو لوبیای چیتی وارداتی استان در بهار امسال بین 10 تا 11 هزار تومان بود. این در حالی است که قیمت این محصول در بازار مشهد حدود 50 هزار تومان به دست مصرف‌کننده می‌رسد و این تفاوت حدود 40 هزارتومانی در قیمت گمرکی باقیمت بازاری لوبیای چیتی قابل‌تأمل و توجه است.این موضوع در خصوص موز نیز صدق می‌کند؛ ارزش هر کیلو موز وارد و ثبت‌شده در گمرکات استان با توجه به ارزش ریالی محموله‌ها حدود 11 هزار تومان است اما در بازار مشهد این محصول حدود 40 هزار تومان به دست مصرف‌کننده می‌رسد.
9 برابر شدن صادرات هندوانه
نکته مهم دیگر در کارنامه تجاری استان مربوط به صادرات محصولات آب بر است. بر اساس داده‌های گمرک کشور، در سه‌ماه نخست بیش از 120 هزار تن هندوانه از گمرکات استان به مقصد کشورهای خارجی صادرشده که در مقایسه با صادرات 15 هزار تنی این محصول در بهار سال گذشته قابل توجه و تأمل است. این در حالی است که تمامی کارشناسان و مدیران آبی معتقد هستند که با توجه به بحران آبی حاکم بر استان باید سطح زیر کشت محصولات آب بر مانند هندوانه را کاهش داد. البته باید توجه داشت که متوسط قیمت هر کیلو هندوانه ثبت‌شده در گمرکات حدود 5 هزار تومان است و نیز هندوانه‌های صادرشده لزوماً از مزارع خراسان رضوی برداشت نشده‌اند، هرچند فصل بهار زمان برداشت این محصول از جالیزهای استان است.
