به گزارش روابط عمومی اتاق بازرگانی مشهد، «علی محمد شریعتی مقدم»، رئیس این کمیسیون با تاکید بر اهمیت جایگزینی آبیاری مدرن با آبیاری سنتی یادآور شد: قطعا هوشمندسازی کشاورزی به افزایش بهره‌وری در حوزه آب و افزایش تولید کمک می‌کند. در تلاشیم با همکاری کمیسیون‌های اقتصاد کلان، کشاورزی، آب و صادرات اتاق مشهد در این حوزه رویدادی در سال آینده برگزار کنیم. از این رو باید نیازها را شناسایی کرده و در اولویت قرار دهیم.
وی با تاکید بر لزوم توجه ویژه به توسعه کشت گلخانه‌ای گفت: ما باید در حوزه کشاورزی در وهله نخست تراز آب را بهبود بخشیده و اضافه برداشت را با سرمایه‌گذاری و تزریق دانش و سرمایه اصلاح کنیم. همچنین، تراز تجاری و محیط زیست نیز باید در این حوزه مثبت شوند.
شریعتی مقدم یادآور شد: در کمیسیون کسب‌وکارهای دانش‌بنیان، پروژه مشترکی را با کمیسیون‌های تخصصی اقتصاد کلان، آب و کشاورزی طرح می‌کنیم تا نیازهای فناورانه به جهت افزایش بهره‌وری را در آن، مورد بررسی و مطالعه قرار دهیم.
شریعتی مقدم با بیان اینکه باید از طریق الگوسازی، از کشاورزی معیشتی به سمت کشاورزی تجاری و هوشمند حرکت کنیم، خاطرنشان کرد: می‌توان از طریق شناسایی و احصا فرصت‌های موجود، به نحو مطلوب‌تری در این حوزه عمل کرد. لذا بایستی طی برگزاری جلسه‌ای با مسئولین، پتانسیل‌های ملی و استانی و حتی بین‌المللی در عرصه کشاورزی شناسایی شود تا به نحو احسن از این ظرفیت‌ها استفاده گردد.
نگاهی به چالش‌های پیش روی کشاورزی هوشمند در ایران
در ادامه، «سهیل پروازی»، دبیر کمیسیون کسب‌وکارهای دانش‌بنیان و اقتصاد دیجیتال اتاق خراسان رضوی خاطرنشان کرد: پیاده‌سازی کامل تکنولوژی هوش مصنوعی در زمین‌های کشاورزی هزینه‌های زیادی به دنبال دارد. دسترسی به اینترنت یکی از موارد مورد نیاز برای استفاده از هوش مصنوعی در زمین‌های کشاورزی است. به طور کلی پیاده‌سازی هوش مصنوعی در کشاورزی دارای پیچیدگی‌های زیادی است و برای نصب و استفاده از این تجهیزات، کشاورزان باید از نیروهای متخصص کمک بگیرند که چنین نیروهایی در حال حاضر بسیار معدود هستند. مهم‌ترین مساله در این میان، خرده‌مالک بودن کشاورزی در استان و ایران است.
وی افزود: طبق اعلام شرکت Istatista ارزش بازار جهانی کشاورزی هوشمند در سال 2021 حدود 14.65 میلیارد دلار آمریکا بود. تخمین زده می‌شود که این ارزش تا 2025 به 24 میلیارد دلار برسد. علت این رشد، نیاز جهان به خوراک بیشتر، تمایل کشاورزان به استفاده از روش‌های هوشمند و تمرکز آن‌ها بر کیفیت و کمیت محصول است.
ضرورت طراحی اپلیکیشن برای آموزش کشاورزان در بحث هوشمندسازی
در بخش دیگری از نشست، «مجید مهدوی»، دبیر کمیسیون کشاورزی، امور دام و طیور و صنایع وابسته اتاق بازرگانی خراسان رضوی یادآور شد: به منظور هوشمندسازی کشاورزی، ضروری است از توان شرکت‌های دانش‌بنیان در بحث طراحی سایت، اپلیکیشن و… استفاده نمود تا بدین طریق هم به کشاورزان اطلاع رسانی و هم آموزش داده شود. در واقع، بهره‌بردار و کشاورز باید اطلاعات خود را در این اپلیکیشن‌ها وارد کرده و آمار و اطلاعات روز حوزه کشاورزی نیز در این سامانه در اختیار آنان قرار بگیرد.
وی با بیان اینکه توجه به نیازهای فناورانه به منظور افزایش بهره‌وری در حوزه تولید خوراک دام، طیور و بذر ضروری است، نصریح کرد: در حال حاضر اتاق اصناف با صدور شناسنامه برای باغات در این حوزه وارد عمل شده است؛ اما سامانه آن به درگاه ملی مجوزها متصل نشده است که امید می‌رود این مشکل به زودی حل شده و این روند تسهیل گردد.
کارگروه ایده‌های خلاق در حوزه کشاورزی احیا شود
در ادامه، «محمدعلی قنادزاده»، نایب رئیس کمیسیون آب و محیط زیست اتاق خراسان رضوی تصریح کرد: انقلاب صنعتی چهارم در دنیا آغاز شده؛ اما هنوز بخش زیادی از کشاورزان ما از ابزارآلات سنتی استفاده نموده و از روش‌های قدیمی در برنامه‌ریزی برای کاشت و برداشت محصول خود بهره می‌گیرند. در گذشته کارگروهی تحت عنوان ایده‌های خلاق در حوزه کشاورزی در استان ایجاد شده بود؛ اما به دلیل کرونا فعالیت آن کمرنگ شد حال انتظار می‌رود این کارگروه مجدد احیا شود تا از طریق آن، بتوان گامی در مسیر هوشمندسازی کشاورزی برداشت.
قنادزاده افزود: تلفات محصول گندم بسیار بالاست به رغم آن که همواره ادعا شده باید در این محصول خودکفا باشیم، این اتفاق محقق نگردیده است و بایستی با برنامه‌ریزی هوشمندانه در این عرصه، وضعیت را بهبود بخشید.
لزوم استفاده از ابزارهای نوآوری در جهت افزایش بهره‌وری
در بخش دیگری از نشست، «رضا قنبری»، دانشیار دانشکده علوم ریاضی دانشگاه فردوسی مشهد با بیان اینکه مالکیت آب در کشور ما همچنان دولتی است و ما نتوانستیم کارگزاران و یا نهادهای واسطه ای در این حوزه شکل دهیم، خاطرنشان کرد: در ابزارهایی که در حوزه تکنولوژی ساخته شده هیچ استفاده‌ای از هوش مصنوعی صورت نگرفته و کاملا از ابزارهای تحلیلی ریاضی در عرصه کشاورزی استفاده شده است. متاسفانه ما هوشمندسازی را معادل هوش مصنوعی می‌پنداریم؛ در صورتی که افزایش بهره‌وری را می‌توان با برنامه‌ریزی ریاضی حل کرد و این مساله امکان پذیر است.
در ادامه، «کیهان کاووسی»، رئیس کمیسیون اقتصاد کلان و برنامه‌های راهبردی اتاق بازرگانی خراسان رضوی یادآور شد: شناسنامه‌دار کردن و رصد محصولات کشاورزی در سطح بین‌المللی موضوع بسیار مهمی در عرصه هوشمندسازی بخش کشاورزی است؛ به‌طوری‌که اگر محصولات، دارای داده‌های اطلاعاتی معتبر در حوزه جغرافیا باشد، قطعا ارزش محصول چند برابر خواهد شد. موضوع شناسنامه‌دار کردن محصولات نیز حائز اهمیت فراوان است به طوری‌که محصولات دارای شناسه، باید از گواهی سپرده برخوردار شوند و گواهی سپرده نیز قابلیت نقدشوندگی بالا و معامله دارد. شبکه‌سازی نیز در این حوزه حائز اهمیت بسیار است.
وی از خرده‌مالکی به عنوان یکی از چالش‌های حوزه کشاورزی نام برد و گفت: در حال حاضر حدود 210 هزار مجموعه کشاورزی در استان وجود دارد که 160 هزار مجموعه دارای کمتر از 1 هکتار مساحت است. بایستی با بهره‌گیری از اقتصاد دیجیتال، این زمین‌ها را در کنار یکدیگر قرار داد.
به‌کارگیری تجهیزات دانش‌بنیان در افزایش بهره‌وری در حوزه کشاورزی ضروری است
«زهره اکبرزاده»، رئیس اداره راهبردی کمیته امداد خراسان رضوی نیز در بخشی از این جلسه با بیان اینکه در بحث اشتغال خرد باید به دنبال روش هایی در جهت افزایش بهره‌وری SME های حوزه کشاورزی باشیم، تصریح کرد: دستگاه‌های متولی مشوق هایی را برای ورود کشاورزان خرد به حوزه اقتصاد دانش‌بنیان در نظر گرفتند. به طور مثال تسهیلات ما در حوزه دانش‌بنیان ویژه کشاورزانی است که از پهپادها استفاده می‌کنند که میزان تسهیلات اعطایی به این حوزه کشاورزی تقریبا 2 الی 3 برابر تسهیلاتی است که به طرح‌های کوچک کشاورزی ارائه می‌شود. تجهیزات دانش‌بنیان سبب افزایش بهره‌وری می‌شود؛ اما در حوزه کشاورزی خرد با کمبود تجهیزات جهت افزایش بهره‌وری مواجه هستیم.
اکبرزاده خاطرنشان کرد: کشاورزی قراردادی یک نوع کشاورزی در حوزه دانش‌بنیان است و از آن جا که 80 درصد اقتصاد ما حول محور صنایع خرد و متوسط است؛ باید بر کشاورزی قراردادی تمرکز کنیم.
«شهرام عیدی زاده»، مدیر مرکز پژوهش‌های اتاق بازرگانی خراسان رضوی نیز اظهار کرد: طبق برنامه هفتم توسعه، در حوزه محصول کشاورزی باید 90 درصد خودکفایی داشته باشیم و مصرف آب نیز باید 15 درصد کاهش یابد؛ اما برای تحقق این مهم هیچ برنامه و ایده‌ای از سوی دولت ارائه نگردیده است. بخش خصوصی همواره در این حوزه پیشگام بوده است لذا پیشنهاد می‌شود سند کشاورزی هوشمند در استان تدوین گردد. در این حوزه می‌توانیم همکاری مرکز پژوهش‌های اتاق ایران را نیز جذب نماییم.
در ادامه، «سمیرا سبزواری»، رئیس دفتر کشاورزی اتاق بازرگانی خراسان رضوی تصریح کرد: ما باید سند چالش های بخش کشاورزی را در حوزه های مختلف زراعت، دام، طیور، باغبانی و… تدوین کنیم و بسته‌ای با پیشنهادات اصلاحی به وزارت جهاد کشاورزی و نمایندگان مجلس ارائه نماییم و درخواست‌های استان را به صورت پایلوت به گوش مسئولین برسانیم. فعالان بخش کشاورزی و مسئولان باید نگاه واقع‌بینانه‌ای به بخش کشاورزی فعلی داشته باشند.
سبزواری خاطرنشان کرد: مرکز آمار ایران اشاره دارد که استان خراسان رضوی در سال 1400 الی 1401 به لحاظ برآورد جمعیت روستایی در رتبه نخست کشوری قرار دارد و چهارمین استان پرمصرف آب در بخش کشاورزی است. همچنین خراسان رضوی از لحاظ تعداد بهره برداران و جمعیت 15 سال به بالا و مساحت زارعی در رتبه اول کشور است. خراسان رضوی در شرایط فعلی می‌تواند در بحث افزایش بهره‌وری برنامه عملیاتی ارائه کند تا آن برنامه به عنوان پایلوت در سطح ملی نیز استفاده شود. در این میان، رفتن به سمت کشت‌های نوین اجتناب ناپذیر است. رتبه خراسان رضوی به لحاظ کشت گلخانه‌ای 7 الی 8 ارزیابی می‌شود در واقع این استان پس از تهران، کرمان، اصفهان، یزد، مرکزی و فارس قرار دارد.
در بخش دیگری از نشست، «اعظم یوسفی»، مدیرعامل اتحادیه تعاونی‌های گیاهان دارویی خراسان رضوی تصریح کرد: بهره گیری از هوش مصنوعی و هوشمندسازی حوزه کشاورزی چند سال اخیر بسیار قوت گرفته است اما این که چه میزان از این مباحث به واقعیت نزدیک باشد تا از آن بهره ببریم حائز اهمیت است.
در سند جامع کشاورزی به بحث شبکه‌سازی توجه شود
در ادامه، «محمدرضا خلیلی»، رئیس شعبه مشهد پارک فاوا تصریح کرد: پارک فاوا با افزایش بهره‌وری آب، گلخانه‌ای هوشمند را با هدف افزایش تولید احداث کرده است. ما تلاش کردیم تا در حوزه هوشمندسازی انرژی به حوزه کشاورزی ورود پیدا کنیم؛ اما عملا موفقیت‌هایی در این حوزه کسب نکردیم؛ چرا که این اقدامات با فقدان زیرساخت‌ها همراه بوده است.
رئیس شعبه مشهد پارک فاوا با اشاره به اینکه قابلیتهای موجود در حوزه فناوری اطلاعات پس از تهران در اختیار خراسان رضوی است، یادآور شد: پارک فاوا آمادگی لازم برای همکاری با کمیسیون کسب و کارهای دانش بنیان اتاق بازرگانی مشهد در جهت تدوین سند کشاورزی هوشمند در استان را دارد.
لزوم توجه به آینده‌پژوهی و زنجیره ارزش در راستای تحقق کشاورزی هوشمند
در بخش دیگری از نشست، «علیرضا اسلامی»، نماینده پژوهشکده آب و محیط زیست دانشگاه فردوسی مشهد تصریح کرد: رفتن به سوی کشاورزی هوشمند به آن معنا نیست که صرفا از کشاورزی مدرن استفاده کرده و کشاورزی سنتی را حذف کنیم. تقاضای ما این است که اگر مقرر است خراسان رضوی به عنوان پایلوت در حوزه کشاورزی هوشمند گامی بردارد، در وهله نخست به حوزه آینده پژوهشی، زنجیره ارزش محصولات کشاورزی، تجارت و اقتصاد کشاورزی ورود کند.
لزوم تمرکز بر مقوله های «به زراعی» و «به نژادی»
« وحید اردکانیان»، از فعالان اقتصادی استان نیز یادآور شد: برای افزایش راندمان در بخش کشاورزی بر مقوله های «به زراعی» و «به نژادی» تمرکز کنیم. در حال حاضر چالش اصلی ما در حوزه کشت مربوط به «به نژادی» است، چنان که باید ارقام و محصولاتی را کشت کنیم که پتانسیل تولید بالایی دارند. چنان که در حال حاضر گندم و چغندرهای خوبی داریم و این مهم که اجازه واردات بذرهای جدید و خوب داده شده را باید غنیمت شمرد. اما در حوزه «به زراعی» مشکلات به قوت خود باقیست. باید نسبت به ارائه آموزش تکنیک ها و روش های «به زارعی» به کشاورزان اقدام کنیم. اگر مراحل «به نژادی» و «به زراعی» به خوبی پیش رود، برای مدیریت بهتر و افزایش محصول می‌توان به مرحله هوشمندسازی ورود کرد که باید در این حوزه نسبت به توسعه زیرساخت ها اقدام شود.
در ادامه، «سید رضا علوی»، کارشناس دفتر جذب و سرمایه‌گذاری استانداری خراسان رضوی تصریح کرد: برای اجرایی شدن برنامه عملیاتی در حوزه کشاورزی می‌توان از ظرفیت ستاد تسهیل و رفع موانع تولید از گروه کاری کشاورزی استفاده کرد، چرا که مصوبات این ستاد لازم الاجراست. استانداری نیز آمادگی خود را در جهت حمایت از فعالان حوزه کشاورزی به منظور افزایش بهره‌وری و توسعه زنجیره های تولید اعلام می‌کند.
در بخش دیگری از نشست، «علیرضا شریفیان»، رئیس سازمان نظام مهندسی کشاورزی خراسان رضوی یادآور شد: توصیه می‌شود پهنه استان بنا به ظرفیت ها و پتانسیل ها تقسیم بندی شده و مشخص شود که هر شهر برای کشت کدام محصول مناسب است. برای توسعه گلخانه نیز این مهم پیشنهاد می‌شود. بر این اساس، فریمان و تربت حیدریه را می‌توان کانونی برای کشت محصولات گلخانه‌ای در نظر گرفت.
وی با بیان اینکه اگر نگاه صادراتی به محصولات کشاورزی نداشته باشیم قطعا دستاورد خوبی عاید نخواهیم کرد، افزود: سود کشاورز در حوزه صادرات نهفته است. برای ایجاد پایانه صادراتی محصولات کشاورزی 20 الی 23 سال تلاش کردیم اما این مهم محقق نشد و نیازمند حمایت دولت است.
شریفیان یادآور شد: از کمیسیون انتظار می‌رود در حوزه واردات تجهیزات دیجیتال حوزه کشاورزی پیگیری‌های لازم را داشته باشد؛ چرا که ورود تکنولوژی به کشاورزی، این حوزه را متحول خواهد کرد.
در پایان، «عباس قلی زاده»، عضو کمیسیون کسب‌وکارهای دانش‌بنیان و اقتصاد دیجیتال تصریح کرد: باید پلتفرم های چند جانبه ای را در حوزه هوشمندسازی کشاورزی تدارک دیده و از این ساختار در جهت ترویج و ارتقا دانش کشاورزی استفاده کنیم. در این زمینه می‌توان از اعتبارات و حمایت های مالی صندوق نوآوری استفاده نمود.
