به گزارش روابط عمومی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی، «علی محمد شریعتی مقدم»، رئیس این کمیسیون در این نشست اظهار کرد: در حوزه دانشبنیان چالشهایی وجود دارد که این چالشها به مراتب کمرنگتر از چالشهای حوزه محصولات سنتی است که از جمله آن میتوان به مسائل گمرکی اشاره کرد. البته ذکر این نکته ضروری است که ما به دنبال تفکیک حوزه دانشبنیان از سایر حوزهها نیستیم؛ بلکه در پی این هستیم که گستره این حوزه را به تمامی بخشهای اقتصادی تسری دهیم. در این خصوص میتوان از ظرفیت سایر کمیسیونهای اتاق بازرگانی مشهد استفاده کرد.
وی افزود: تقویت شرکتهای صادراتی در حوزه فناوری اطلاعات و استفاده از ظرفیت کارگزاران برون مرزی در معرفی محصولات و خدمات دانش بنیان ایرانی، میتواند گام بزرگی در توسعه صادرات دانشبنیان باشد. افزون بر این، در راستای توسعه صادرات این حوزه باید از ظرفیت ایرانیان مقیم خارج از کشور نیز به منظور معرفی هر چه بیشتر این محصولات و خدمات استفاده نمود.
شریعتی مقدم در بخش دیگری از سخنانش خاطرنشان کرد: به نظر میرسد دولت جدید رویکرد خوبی در همراهی با بخش خصوصی و به ویژه اتاق بازرگانی ایران دارد و قاعدتا پیشنهادات اتاق نیز در راستای همافزایی و حفظ منافع ملی است. در همین راستا ضروری است دبیرخانه مشترکی با همکاری کمیسیون کسبوکارهای دانشبنیان و اقتصاد دیجیتال اتاق مشهد، مرکز پژوهشهای اتاق، انجمن شرکتهای دانشبنیان استان و دانشگاه فردوسی در جهت شناسایی و احصای مشکلات و چالشهای حوزه دانشبنیان به منظور تبیین آنها برای ارائه نتایج این دبیرخانه به دولت تشکیل شود.
بخشنامهها و دستورالعملهای غیرتخصصی، بلای جان شرکتهای دانشبنیان
«حسین محمدیان»، رئیس کمیسیون توسعه صادرات اتاق بازرگانی خراسان رضوی نیز با بیان اینکه وضعیت کشور در حوزه صادرات دانشبنیان به قواره ظرفیتهای موجود در این امر نیست، عنوان کرد: دولت میتواند در بسترسازی رشد شرکتهای دانشبنیان و رفع چالشهای آنها نقش بهسزایی داشته باشد؛ چراکه بر این باوریم بخشی از مشکلات این حوزه مربوط به بخشنامهها و دستورالعملهای غیرتخصصی بوده است.
وی خاطرنشان کرد: افتتاح دفتر مجمع نمایندگان استان در اتاق بازرگانی مشهد اتفاقی اثربخش و تسهیلگر در جهت همگرایی و اتفاق نظر نمایندگان استان در مجلس شورای اسلامی با بخش خصوصی است. تقاضا میشود از حضور نمایندگان برای بحث و تبادل نظر در کمیسیون ها بهره گرفته شود تا در بحث قانونگذاری و تسهیل فرآیندها شاهد اتفاقات فرخندهای باشیم.
ضعف قوانین، بزرگترین مشکل حوزه دانشبنیان
در ادامه، «سیدحسن هاشمی»، نایب رئیس کمیسیون کسبوکارهای دانشبنیان و اقتصاد دیجیتال اتاق خراسان رضوی تصریح کرد: در سالهای اخیر شاهد خلأ حضور شرکتهای فناوری اطلاعات در دیدار با هیاتهای تجاری خارجی بودیم؛ این در حالی است که دیدار شرکتهای فناوری اطلاعات با این هیاتها قطعا به توسعه صادرات استان منجر میشود؛ چرا که طی این دیدارها، نیاز هیاتهای تجاری کشورهای هدف شناسایی و برای آن راه حل ارائه میگردد. تنها در این صورت میتوان پایه صادراتی استان را تقویت کرد.
وی با بیان اینکه بزرگترین معضل ما در حوزه دانشبنیان، ضعف قوانین است، افزود: در سالهای گذشته در حوزه صادرات فناوری اطلاعات هیچ کد آیسیکی وجود نداشته و بخشی از صادرات فناوری اطلاعات از طریق ارز دیجیتال صورت میگیرد؛ اما در این حوزه شاهد خلأ قانون هستیم و ضروری است این خلأ در جهت توسعه صادرات حوزه دانشبنیان مرتفع گردد.
راهکارهای توسعه صادرات شرکتهای دانشبنیان
«سهیل پروازی»، دبیر کمیسیون کسبوکارهای دانش بنیان و اقتصاد دیجیتال اتاق خراسان رضوی نیز در ادامه این نشست اظهار داشت: تعداد شرکتهای دانشبنیان خراسان رضوی تا پایان سال 1402 معادل 556 شرکت بوده و خراسان رضوی پس از تهران و اصفهان، در این زمینه رتبه سوم کشور را داراست. شرکتهای دانشبنیان در سال ۱۴۰۲ سهم 6/2 درصد از وزن و ۵ درصد از ارزش کل صادرات کشور را به خود اختصاص دادند و طبق گزارش وزارت امور اقتصادی و دارایی، در سال ۱۴۰۲ صادرات محصولات دانشبنیان با فعالیت بیش از ۵۰۰ شرکت به رقم ۲ میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار رسیده است که به طور معمول ارزش صادرات هر تن از این کالاها دو برابر ارزش میانگین کالاهای دیگر است.
وی یادآور شد: حمایت از شرکتهای نوپا، توسعه همکاریهای بینالمللی، توسعه آموزش، تسهیل فرآیندهای تجاریسازی، مانیتورینگ و ارزیابی از مهمترین راهکارها در جهت رشد شرکتهای دانشبنیان است.
پروازی اظهار کرد: سرمایهگذاری در تحقیق و توسعه، ایجاد و تقویت زیرساختهای فناوری، تسهیل فرآیندهای اداری و قانون، ارائه مشوقهای مالی و تسهیلاتی، توسعه بازارهای صادراتی، تقویت دیپلماسی اقتصادی، توسعه نیروی انسانی متخصص و ارتقای کیفیت محصولات تولیدی نیز از مهمترین پیشنهادات برای توسعه صادرات غیرنفتی و محصولات دانشبنیان است که در این کمیسیون به طور جدی پیگیری خواهد شد.
در ادامه این نشست، «محمدرضا خلیلی»، رئیس پارک فاوا و پردیس رضوی عنوان کرد: پارک فاوا به منظور تقویت زیرساختهای فناوری طی یک ماه گذشته در پارک داده استان، فراخوانی ارائه داده که مورد توجه شرکتهای نوین قرار گرفته است. امیدواریم که سهم استان در استقرار شرکتهای مبتنی بر فناوری اطلاعات در پارک داده شهید میری (که در آینده نزدیک به پارک امام رضا تغییر نام میدهد)، افزایش یابد.
تشریح وضعیت صادرات محصولات استان به لحاظ سطح فناوری
در بخش دیگری از نشست، «شهرام عیدی زاده»، مدیر مرکز پژوهشهای اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی عنوان کرد: «شاخص پیچیدگی اقتصادی» در واقع مخلوطی از دانش فنی، زیرساختها، مهارت نیروی کار و فناوری تولید محصول در یک اقتصاد را که در کالای صادراتی تبلور پیدا کرده بررسی میکند و بهاین ترتیب، کشورها را با یکدیگر مقایسه میکند. این شاخص تا سال 2021 برای 133 کشور دنیا محاسبه و منتشر گردید. بر اساس محاسبات دانشگاه هاروارد، در بین 133 کشور رتبه اول در شاخص پیچیدگی اقتصادی متعلق به کشور ژاپن میباشد. ایران نیز در سال 2021 نسبت به سال 2016 با یک روند صعودی به رتبه 73 رسیده است.
وی افزود: بررسی صادرات بر اساس سطح فناوری محصولات ایران حاکی از این است که صادرات محصولات اولیه، به ارزش 17 میلیارد و 766 میلیون دلار و وزن 39.544 هزار تن، سهم 36 درصدی از صادرات داشته که نسبت به سال 1401، از لحاظ ارزشی 20 درصد و از لحاظ وزنی 16 درصد کاهش داشته است. صادرات محصولات با فناوری سطح متوسط نیز با ارزش 14 میلیارد و 575 میلیون دلار و وزن 31.034 هزار تن، سهم 30 درصدی از صادرات 1402 داشته و در مجموع از نظر ارزشی نسبت به سال 1401 ، 8 درصد کاهش و از نظر وزنی 10 درصد افزایش داشته است.
سهم ناچیز محصولات دارای فناوری سطح بالا در سبد صادراتی خراسان رضوی
مدیر مرکز پژوهشهای اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی ادامه داد: صادرات محصولاتی با فناوری سطح پایین در سال 1402، 4 میلیارد و 194 میلیون دلار به وزن 5228 هزار تن بوده که سهم 8 درصدی از صادرات داشته و نسبت به سال 1401 از لحاظ ارزش، افزایش یک درصدی و از لحاظ وزن افزایش 8 درصدی داشته است. صادرات محصولات فناوری سطح بالا نیز در 1402، 431 میلیون دلار به وزن 38 هزار تن بوده است که همچنان سهم 0.1 درصدی از صادرات دارد و نسبت به سال قبل از لحاظ ارزش 2 درصد افزایش و از لحاظ وزن 28 درصد کاهش داشته است.
«مهلا بهرام زاده»، دبیر کمیسیون توسعه صادرات خراسان رضوی نیز اظهار کرد: مقایسه ترکیب کالاهای صادراتی استان بر اساس سطح تکنولوژی در سالهای 1393 و 1402 حاکی از آن است که صادرات محصولات با تکنولوژی بالا در سال 1393 معادل 0.3درصد بوده که در سال 1402 به 0.2درصد کاهش یافته است؛ البته این مساله در سطح ملی نیز صادق است چرا که صادرات محصولات با تکنولوژی بالا در سطح کشور در سال 1393 از 0.7 درصد به 0.5 درصد در سال 1402 کاهش یافته است.
وی افزود: بر اساس سند ملی توسعه صادرات غیرنفتی که در راستای سند چشمانداز بیست ساله کشور تدوین شده است، سهم محصولات و خدمات فناوری پیشرفته از کل صادرات کشور، در پایان برنامه هفتم توسعه و افق چشم انداز 1404، باید به 50 درصد از کل کشور برسد، در حالی که عملکرد صادرات صنایع با تکنولوژی بالا در کشور طی سالیان گذشته هیچ گاه فراتر از 2 درصد صادرات غیرنفتی نرفته است.
خدمات قابل ارائه پارک علم و فناوری به شرکتهای فناور و دانشبنیان در حوزه بازرگانی خارجی
در ادامه، «حامد شجاع»، مسئول حوزه بینالملل پارک علم و فناوری خراسان رضوی با بیان اینکه در حال حاضر پارک علم و فناوری دارای 161 شرکت دانشبنیان است، تصریح کرد: همکاری و حمایت از شرکتهای فناور در جلسات مذاکره با طرف خارجی و پیگیری جلسات B2Bجهت فروش محصولات، انجام تحقیقات بازار بینالمللی برای شرکتهای فناور در کشور هدف، رصد فراخوانها و مناقصات دولتی و خصوصی کشورهای هدف، مشاوره حقوقی عقد قرارداد تجاری بینالمللی، بازاریابی و عقد قرارداد فروش محصولات شرکتهای فناور در کشورهای هدف و… از جمله عناوین خدمات قابل ارائه پارک علم و فناوری به شرکتهای فناور و دانشبنیان در حوزه بازرگانی خارجی است.
وی ادامه داد: همکاری در اعزام و پذیرش هیاتهای تجاری، عضویت متقابل اعضا در کارگروه و کمیسیونهای مرتبط با حوزه بینالملل، ایجاد شبکه بین شرکتهای پارک و تجار خارج از کشور، تشکیل کارگروه مشترک و برگزاری جلسات منظم جهت پیگیری امور و استفاده از ظرفیت شرکتهای دانشبنیان در حوزه صادرات خدمات فنی و مهندسی با محوریت اتاق بازرگانی، از مهم ترین پیشنهادات در جهت گسترش همکاریهای فیمابین پارک علم و فناوری خراسان رضوی و شرکتهای دانشبنیان است.
«ساناز حسینیان نژاد»، رئیس اداره توسعه بازار و پروژههای پارک علم و فناوری خراسان رضوی نیز عنوان کرد: طی 2 الی 3 سال اخیر رویکرد پارک، کمک به توسعه صادرات بوده است و در این خصوص به این نتیجه رسیدیم که تقویت کارگزاران استانی به منظور کاهش هزینهها و تسریع فرآیند صادرات میتواند کمک موثری به شرکتهای دانشبنیان باشد. قطعا در صورت ضرورت از ظرفیت دانشگاهها، سرکنسول ها و مقامات دولتی نیز استفاده میکنیم.
لازم به ذکر است، بهرهگیری از سامانه جامع کلینیک کسبوکار برای تقویت تابآوری شرکتهای دانشبنیان، تقویت کارگزاری معاونت علمی و فناوری ریاست جهوری و استفاده از ظرفیت آنها، لزوم تمرکززدایی و کاهش بروکراسی اداری، تقویت بازاریابی، تسهیل فرآیند انتقال تکنولوژی به داخل، تقویت برندهای داخلی جهت صادرات محصولات دانشبنیان به کشورهای هدف، کاهش هزینه گزاف ریجستری و استانداردسازی محصولات دانشبنیان و… از مهم ترین مطالبات شرکتهای دانشبنیان به منظور توسعه و تقویت این شرکتها بود که در این نشست به آنها اشاره شد.
