کفه واردات، سنگین تر از پارسال

به گزارش خراسان رضوی،طی  سه سال گذشته تجارت خارجی ایران تحت تأثیر سه گزاره مهم قرارگرفته که نقش مهمی در تراز تجاری ایفا می‌کنند، تحریم‌های سال 97 که آغازگر جنگ تمام‌عیار اقتصادی علیه ملت ایران بوده، تحولات نرخ ارز و چند برابر شدن قیمت آن و دیگری تحولات کشور افغانستان است که به‌ صورت خاص تر روی تجارت شرق کشور تأثیرگذار است. درباره  گزاره اول باید اذعان کرد هزینه‌های تحریم‌های اقتصادی در قالب ایده دور زدن تحریم‌ها بر اقتصاد کشور مؤثر بوده که این دور زدن تحریم‌ها هزینه‌ای بر اقتصاد کشور تحمیل کرده که گاهی توان رقابت را از کالاهای دارای مزیت صادراتی گرفته و این مسئله اثر منفی بر صادرات کشور گذاشته است.

گزاره دوم تغییرات نرخ ارز است؛ جهش نرخ ارز برای تجارت خارجی یک مزیت مثبت است زیرا در دوره‌هایی که دولت فنر تغییرات نرخ ارز را فشرده  بود تجار به‌ شدت از این مسئله گلایه داشتند و معتقد بودند و هستند که پایین بودن نرخ تسعیر ارزی باعث می‌شود درآمدهای دلاری تجار ارزش واقعی خود را نداشته باشد و  تجار در صادرات کالا متضرر شوند که البته بعد از جهش ارزی برخی سوءاستفاده ها باعث اجرای سیاست‌های گاهی شدید انقباضی دولت در تسعیر ارز شد و آثار آن را هنوز می‌توان مشاهده کرد. اما گزاره سوم به ‌صورت مستقیم بر تجارت خارجی استان خراسان رضوی تأثیر گذاشت.

بیش از 60 درصد تجارت خارجی کشور از دروازه شرقی متعلق به افغانستان و مرز دوغارون است و به همان نسبت بخش عمده این تجارت متعلق به استان خراسان رضوی است که با تحولات دو سال گذشته در افغانستان،حجم ترانزیت و تبادلات تجاری کشور و استان به افغانستان روند کاهشی داشته است.

گمرک وضعیت تجارت خارجی کشور در شش ماه ابتدای امسال را منتشر کرد. بر اساس داده‌های گمرک، ارزش کل صادرات انجام‌ شده از گمرکات خراسان رضوی در این مدت 545 میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته که معادل 648 میلیون دلار بوده کاهش حدود 19 درصدی را نشان می‌دهد. بخش عمده این کاهش متأثر از تحولات کشور افغانستان به‌عنوان شریک اول تجاری استان است به طوری که صادرات شش ماه ابتدای امسال استان به این کشور 205 میلیون دلار بوده درحالی ‌که طی شش ماه سال گذشته حجم صادرات به این کشور حدود290 میلیون دلار بود. بنابراین 80 درصد کاهش 103 میلیون دلاری صادرات استان در شش ماه ابتدای امسال مربوط به کاهش صادرات به کشور افغانستان است.

داده‌های گمرک کشور نشان می‌دهد صادرات استان در شش ماه ابتدای امسال به لحاظ وزنی از یک ‌میلیون و 340 هزار تن سال گذشته به 974 هزار تن در نیمه نخست امسال کاهش پیدا کرده است. این کاهش 37 درصدی را می‌توان متأثر از دو مسئله دانست. اول این که ارزش ریالی صادرات استان به ‌رغم این که شاهد کاهش 37 درصدی حجم تناژی صادرات بودیم کاهش ناچیزی داشته است که این مسئله نشانگر آن است که ارزش تناژی کالاهای صادراتی استان افزایش داشته است.

یکی از مهم‌ترین مباحث تجارت خارجی که به ‌نوعی بیانگر ارزش ‌افزوده کالاهای صادراتی است،« ارزش دلاری هر تن کالای صادراتی است». بر اساس این شاخص می‌توان ارزیابی کرد که سبد صادراتی استان به سمت کالاهای باارزش دلاری بالا حرکت کرده است یا هنوز شاهد صادرات کالاهای اولیه مانند مواد معدنی مانند سیمان، گچ، سنگ یا فلزات نورد نشده هستیم یا به سمت صادرات فناوری و تولیدات فراوری‌ شده و تولیدات صنعتی حرکت کرده ایم. بر اساس داده‌های گمرک، ارزش تناژی متوسط کالاهای صادراتی استان در شش ماه ابتدای امسال به 565 دلار به ازای هر تن رسیده درحالی ‌که در مدت مشابه سال گذشته ارزش هر تن کالای صادراتی استان به‌ طور متوسط 483 دلار بوده است. به همین دلیل است که به رغم کاهش 37 درصدی حجم کالاهای صادراتی استان ارزش دلاری صادرات استان تنها 19 درصد کاهش داشته است. البته ذکر این نکته هم اهمیت دارد که نرخ هر یک دلار تسعیر شده برای کالاهای صادراتی در شش ماه سال گذشته 22 هزار تومان بوده که در شش ماه ابتدای امسال به بیش از 25 هزار تومان افزایش پیدا کرده است.

روی دیگر تجارت استان واردات است که طی سال‌های گذشته همواره ارزش کالاهای وارداتی بیش از کالاهای صادراتی بود. البته طبیعی است زیرا عمده واردات ما فناوری و گاهی مواد شیمیایی است که عموماً وزن کمتر و ارزش دلاری بیشتری دارند. داده‌های گمرک کشور نشان می‌دهد حجم واردات ثبت ‌شده در گمرکات خراسان رضوی در شش ماه نخست امسال حدود 91 هزار تن با ارزش حدود 281 میلیون دلار است که به لحاظ ارزش دلاری نسبت به نیمه اول سال گذشته افزایش حدود 9 درصدی و به لحاظ وزنی 55 درصد افزایش را نشان می‌دهد. یعنی اگر چه در واردات به لحاظ ارزش دلاری شاهد افزایش کمی بودیم اما به لحاظ وزنی 55 درصد به وزن کالاهای وارداتی استان افزوده‌ شده است. دلیل اصلی این تغییر را می‌توان در تغییرات تعرفه‌ها و نرخ تسعیر ارز جست وجو کرد؛ این که حداقل در شش ماه  سال گذشته ارزش هر دلار تسعیر شده برای کالاهای وارداتی بر اساس داده‌های گمرک «4200 تومان» ثبت‌ شده است ولی در شش ماه ابتدای امسال و بعد از حذف ارز دولتی و استفاده از ارز نیمایی در ضریب تبدیل‌ها، نرخ دلار برای کالاهای وارداتی حدود 15هزار و 100 تومان بوده است. شاهد دیگر این ادله این است که ارزش ریالی واردات استان در شش ماه ابتدای امسال نسبت به سال گذشته چهار برابر شده است یعنی به همان نسبت که  ارزش دلار حدود چهار برابر رشد داشته، ارزش ریالی کالاهای وارداتی نیز از حدود هزار و 91 میلیارد تومان به چهار هزارو238 میلیارد تومان رسیده است.

در پایان باید گفت اگر چه تراز تجاری استان در شش ‌ماه ابتدای امسال مثبت و معادل 264 میلیارد تومان بوده اما در مقایسه با شش ماه سال گذشته که معادل 388 میلیارد تومان بوده کاهش 47 درصدی را نشان می‌دهد. از سوی دیگر حجم واردات استان افزایشی و حجم صادرات استان نیز کاهشی بوده البته تغییرات نرخ ارز باعث شده حجم وزنی کالاهای صادراتی استان بهتر شود اما هنوز فاصله زیادی بین حجم وزنی کالاهای وارد شده به استان در مقابل کالاهای صادر شده وجود دارد و کفه ترازو به سود واردات است.