شناخت ظرفیت‌های بازار ازبکستان؛ گامی در جهت گسترش تجارت استان

به گزارش روابط عمومی اتاق بازرگانی مشهد، محمدرضا توکلی‌زاده، رئیس اتاق خراسان رضوی، در ابتدای این نشست اظهار داشت: برگزاری این جلسه، فرصتی برای مرور برنامه ها و تجربیات سفر هیأت اقتصادی استان به ازبکستان است. در این راستا به دنبال آن هستیم تا با بررسی دقیق، نقاط قوت این سفر را تقویت کرده و برای رفع چالش‌های احتمالی، چاره‌اندیشی کنیم تا سفرهای آتی، با برنامه‌ریزی بهینه‌تر و دستاوردهای ملموس‌تری همراه باشند.

وی با اشاره به استقبال گسترده فعالان اقتصادی استان از حضور در این سفر، افزود: میزان علاقه‌مندی و ثبت‌نام تجار برای حضور در هیأت اقتصادی، به حدی بود که ظرفیت اعزام در کوتاه‌ترین زمان تکمیل شد و حتی درخواست‌هایی فراتر از ظرفیت پیش‌بینی‌شده برای این سفر دریافت کردیم.

لزوم هدف‌گذاری دقیق و گزینش تخصصی برای هیأت‌های تجاری آینده

رئیس اتاق بازرگانی خراسان رضوی، با تأکید بر ضرورت تعیین اهداف دقیق و راهبردی در سفرهای آینده، تصریح کرد: برای ارتقای اثرگذاری این تعاملات، باید ابتدا اهداف مشخص و واقع‌بینانه‌ای را متناسب با ظرفیت‌های موجود تعریف کنیم. پس از این مرحله، حضور در هیأت‌های تجاری باید به گونه‌ای تنظیم گردد که فعالان اقتصادی حاضر در این سفرها، دارای حوزه کاری مرتبط و علاقه‌مند به تعامل در راستای اهداف تعریف‌شده باشند. این فرآیند، بهره‌وری و دستاوردهای هیأت‌های تجاری را افزایش خواهد داد.

وی با اشاره به اهمیت نشست‌های B2B در سفر به ازبکستان، اظهار داشت: در جریان این سفر، تجار استان موفق به برقراری ارتباط مستقیم با فعالان اقتصادی ازبکستان شدند. این تعاملات، بسترهای مطلوبی را برای همکاری‌های تجاری فراهم کرده و می‌تواند منجر به انعقاد قراردادهای ارزشمند میان دو طرف گردد.

ازبکستان؛ بازاری در حال رشد و فرصتی برای تعاملات راهبردی

توکلی‌زاده در ادامه، با اشاره به روند رو به رشد اقتصاد ازبکستان و نیازهای تجاری این کشور، خاطرنشان کرد: ازبکستان، کشوری با رشد سریع اقتصادی است و هم‌زمان، نیازهای متعددی دارد که در برخی حوزه‌ها قادر به تأمین آن‌ها از داخل نیست. این سفر، فرصت مغتنمی بود تا اطلاعات دقیق‌تری از ظرفیت‌ها و نیازهای بازار ازبکستان به دست آوریم.

وی متذکر شد: اکنون، با شناخت بهتر این فرصت‌ها، می‌توان تعاملات تجاری را توسعه داده و بخشی از نیازهای این کشور را با محصولات تولیدی استانمان، تأمین کرد. همچنین، ازبکستان می‌تواند در تأمین برخی نیازهای ما نیز نقش مؤثری ایفا کند. این همکاری دوجانبه، مسیر تازه‌ای برای گسترش روابط اقتصادی میان دو کشور ایران و ازبکستان خواهد گشود.

ضرورت ایجاد پایگاه‌های تجاری در کشورهای هدف

غلامحسین مظفری، استاندار خراسان رضوی نیز در بخشی از این نشست، اظهار کرد: سفرهای تجاری به کشورهای همسایه با حضور تجار و هیئت‌های اقتصادی استان، اقدامی مثبت و ضروری است که باید با جدیت تداوم یابد.

وی افزود: خراسان رضوی فرصت‌های بسیاری برای توسعه اقتصادی دارد، اما استفاده بهینه از این ظرفیت‌ها، نیازمند برنامه‌ریزی و پیگیری مستمر است.

استاندار خراسان رضوی همچنین بر اهمیت ارتباط مستمر تشکل‌های اقتصادی و انجمن‌های صنعتی استان با گروه‌های همگن خود تاکید کرد و گفت: این ارتباطات باید تقویت شود تا همکاری‌های اقتصادی و تجاری استان عمق بیشتری پیدا کند.

مظفری در ادامه با اشاره به اهمیت پیگیری مصوبات جلسات و مذاکرات سفرهای تجاری، اظهار کرد: برگزاری هفته‌های فرهنگی می‌تواند بستری مناسب برای گسترش همکاری‌های اقتصادی باشد. همچنین ایجاد نمایشگاه‌های دائمی، شوروم‌ها و پایگاه‌های تجاری، می‌تواند در ازبکستان و پاکستان عملیاتی گردد و به توسعه تجارت استان کمک کند.

وی خاطرنشان کرد: با تشکیل میز تخصصی و هسته مرکزی برای پیگیری مصوبات و دستاوردهای سفر هیات تجاری- اقتصادی استان به ازبکستان، اقدامات بهتری صورت خواهد گرفت. تقویت بخش بین‌الملل اتاق بازرگانی خراسان و استانداری خراسان رضوی نیز در این راستا ضرورت‌ دارد.

مظفری همچنین، بر ضرورت تشکیل شورای همکاری میان روابط بین‌الملل استانداری، وزارت امور خارجه و بخش بین‌الملل اتاق بازرگانی مشهد تاکید کرد و گفت: این شورا باید با محوریت اتاق بازرگانی فعالیت کند و کمیسیون‌های تخصصی اتاق نیز در کنار آن قرار گیرند تا از عملکرد جزیره‌ای در این حوزه جلوگیری شود.

وی در بخش دیگر سخنانش به برگزاری اجلاس وزرای حمل‌ونقل کشورهای عضو اکو در مشهد اشاره و عنوان کرد: باید از فرصت‌ برگزاری این اجلاس بهره‌برداری بهینه شود.

استاندار خراسان رضوی با اشاره به لزوم پیگیری مستمر برای به نتیجه رسیدن تفاهمات صورت گرفته و استفاده از فرصت‌ها، گفت: برخی کشورهای آفریقایی به‌طور جدی در حال توسعه بوده و بازار خوبی برای کالاهای ایرانی هستند. این موضوعات باید مورد توجه قرار گرفته و براساس آن سفرهایی هدفمند و با برنامه‌ریزی دقیق صورت گیرد.

انتقاد از سهم ناچیز استان از صندوق ضمانت صادرات

«حسین محمدیان»، رئیس کمیسیون توسعه صادرات اتاق بازرگانی مشهد نیز در بخشی از این نشست، ضمن اشاره به بازخوردهای مثبت اعزام هیات تخصصی تجاری- اقتصادی استان به ازبکستان اظهار کرد: در این سفرها، مسائل رفاهی، لجستیکی و هماهنگی‌ها با شهرهای سمرقند و بخارا به خوبی مدیریت شد و ما با استقبال گسترده‌ای از سوی تجار بخارا مواجه شدیم که نشان‌دهنده تمایل آنان برای گسترش روابط تجاری با خراسان رضوی بود.

محمدیان افزود: یکی از مسائل کلیدی در توسعه تجارت و صادرات استان و کشور، بهبود زیرساخت‌ها و اصلاح فرآیندهای بانکی است. در حال حاضر، وضعیت مراودات مالی و بانکی کشور با چالش‌های متعددی نسبت به سال‌های گذشته مواجه است. به‌ویژه برای صادرکنندگان خرد و متوسط، مشکلاتی زیادی ایجاد شده است. نرخ ارز در مرکز مبادله طلا و ارز، با بازار آزاد فاصله زیادی دارد و این تفاوت قیمت، به ضرر صادرکنندگان خرد تمام می‌شود.

وی با بیان اینکه عرضه مواد اولیه در بورس کالا با ارز ۹۲ هزارتومانی انجام می‌شود، عنوان کرد: این تناقضات باید حل گردد. بانک مرکزی باید به بخش خصوصی اعتماد بیشتری کرده و نظرات اتاق بازرگانی را در تصمیمات خود لحاظ کند.

وی در ادامه به وضعیت صادرات استان اشاره کرد و گفت: اگرچه آمار صادرات استان رو به رشد است؛ اما تحلیل دقیق این آمار ضروری است تا مشخص شود که چه کالاهایی صادر می‌شود و چه عواملی باعث افزایش صادرات شده است.

عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی مشهد در خصوص لزوم همکاری سازمان‌ها و نهادهای مرتبط با صادرات در استان گفت: برای توسعه صادرات استان، باید هماهنگی بیشتری میان نهادهایی همانند صندوق ضمانت صادرات و سازمان توسعه تجارت برقرار شود. طی سال‌های گذشته، سهم استان از صندوق ضمانت صادرات بسیار ناچیز بوده است.

وی همچنین به عملکرد بانک‌های توسعه صادرات و بانک‌های تخصصی در حوزه صادرات اشاره کرد و افزود: سهم استان از اعتبارات بانک توسعه صادرات و بانک صنعت و معدن باید افزایش پیدا کند و حضور مدیران این بانک‌ها در سفرهای تجاری بسیار مفید و ارزشمند خواهد بود.

محمدیان در ادامه تاکید کرد: بخش بین‌الملل استانداری خراسان رضوی و اتاق بازرگانی مشهد باید فعال‌تر شده و همکاری بیشتر و بهتری با یکدیگر داشته باشند.

محمدیان خاطرنشان کرد: در زمینه صادرات به ازبکستان، پیشنهاد تشکیل میز ازبکستان و ایجاد کنسرسیوم برای جذب سرمایه‌گذاری در استان مطرح شد.

واردات، عامل مهم رشد توسعه اقتصادی کشورهای پیشرفته است

«سعید بامشکی»، رئیس کمیسیون مدیریت واردات و بازرگانی داخلی اتاق بازرگانی خراسان رضوی نیز در این نشست تاکید کرد: اختلاف نرخ ارز و سهمیه‌های ناعادلانه در تخصیص ارز، ناشی از سوءمدیریت‌های دولتی است که موجب بروز رانت می‌شود.

بامشکی عنوان کرد: انجمن‌ها، بخش خصوصی و فعالان اقتصادی باید در جلسات تصمیم‌گیری دولتی حضور فعال داشته باشند.

وی ادامه داد: واردات و صادرات دو بال توسعه اقتصادی کشور هستند. در راستای توسعه تجارت، شناخت بازارهای هدف باید در دستور کار قرار گیرد. همچنین، حضور فعال واردکنندگان در سفرهای آینده هیات تخصصی استان با توجه به نیاز کشور به مواد اولیه، ضروری است. واردات نه تنها نیاز ضروری یک کشور پیشرفته است؛ بلکه عامل مهمی برای رشد و شکوفایی اقتصاد آزاد به شمار می‌آید.

تشکیل اتاق‌های بازرگانی مشترک در استان یک ضرورت است

«محمدحسین روشنک»، عضو هیات رئیسه اتاق بازرگانی مشهد نیز در این نشست تاکید کرد: ضرورت دارد که اتاق‌های مشترک با کشورهای آسیای میانه در خراسان رضوی مستقر باشند. در حال حاضر دو اتاق مشترک در این استان فعال است که موجب گسترش ارتباطات و فعالیت‌های تجاری شده است. همچنین، سال آینده اتاق مشترک قرقیزستان در خراسان رضوی تشکیل خواهد شد. در خصوص ازبکستان نیز این امکان وجود دارد که اتاق مشترک آن در خراسان رضوی راه‌اندازی شود.

روشنک در خصوص سفر هیات تخصصی استان به چین در بهار سال آینده تاکید کرد: سفر به چین به تنهایی نمی‌تواند دستاوردهای قابل توجهی داشته باشد، مگر اینکه برنامه‌ریزی دقیق‌تری برای پایتخت چین (پکن) و شهر شانگهای انجام شود؛ چراکه پایتخت‌های تجاری چین به‌طور مستقل، نمی‌توانند به عنوان پایگاه‌های تجاری قوی عمل کنند.

ضرورت تعیین استراتژی‌های توسعه بازار

در بخش دیگری از این جلسه، «علی کبیر»، دبیر کل اتاق بازرگانی مشهد اظهار کرد: امیدواریم آثار این سفرهای تجاری باعث بهبود وضعیت اقتصادی استان شود. پروتکل اعزام هیات‌های تجاری باید طبق استانداردهای بین‌المللی و براساس هیات‌های آی‌تی‌سی (ITC) تنظیم شود. هر رویداد تجاری باید دارای ارزیابی پیشین و پسین باشد تا بتوانیم به ارزیابی دقیق‌تری از نتایج و دستاوردهای آن دست پیدا کنیم.

وی تأکید کرد: در سال آتی، بازارهای هدف و استراتژی‌های توسعه‌ای آن‌ها باید به طور شفاف برنامه‌ریزی و تعیین شوند. برای دستیابی به نتایج مطلوب، باید با برنامه‌ریزی دقیق و تفکر استراتژیک حرکت کنیم.

مروری بر دستاوردهای سفر هیأت تجاری- اقتصادی استان به ازبکستان

«جیران جلایر»، کارشناس بین‌الملل اتاق بازرگانی خراسان رضوی نیز در بخشی از این نشست به ارائه گزارشی از دستاوردهای سفر هیأت تجاری- اقتصادی استان به ازبکستان پرداخت و گفت: در این سفر، هیأتی متشکل از بیش از 100 نفر از فعالان اقتصادی، تجاری و گردشگری استان به ازبکستان سفر کردند. حضور نمایندگان بخش‌های مختلف اقتصادی، از جمله صنعت، معدن، کشاورزی، گردشگری و حمل‌ونقل، نشان‌دهنده اهمیت ویژه این سفر در توسعه همکاری‌های اقتصادی و تجاری میان دو منطقه بود.

جلایر در ادامه به اهداف اصلی این سفر اشاره و عنوان کرد:  ایجاد فرصت‌های تجاری و صنعتی میان فعالان اقتصادی دو کشور، بررسی ظرفیت‌های سرمایه‌گذاری مشترک در حوزه‌های مختلف، توسعه همکاری‌های گردشگری و فرهنگی، ارتقای سطح مبادلات اقتصادی میان دو استان، پیشنهاد و بررسی امکان راه‌اندازی پرواز مستقیم مشهد – سمرقند و مشهد – بخارا و ایجاد زیرساخت‌های بانکی و تسهیل تبادلات مالی برای افزایش تعاملات اقتصادی، از اهداف اصلی این سفر بود.

وی با اشاره به رشد مبادلات تجاری میان ایران و ازبکستان تصریح کرد: در 10ماهه نخست سال 1403، صادرات ایران به ازبکستان به 324 میلیون دلار رسیده است که نسبت به دهه 90 رشد قابل توجهی داشته است.

جلایر افزود: در این بازه زمانی، واردات ایران از ازبکستان نیز 71.8 میلیون دلار بوده و مازاد تراز تجاری ایران با این کشور همچنان مثبت است.

وی تأکید کرد: سفر هیأت تجاری خراسان رضوی به ازبکستان گام مهمی در راستای توسعه تعاملات اقتصادی میان دو کشور بود. با پیگیری مناسب توافقات، می‌توان انتظار داشت که روابط تجاری میان دو منطقه به سطحی جدید ارتقا یابد و فرصت‌های اقتصادی بیشتری برای فعالان اقتصادی استان فراهم شود.

جلایر خاطرنشان کرد: در همین راستا، پیشنهاد می‌شود که اتاق بازرگانی مشهد، استانداری خراسان رضوی و سایر نهادهای مرتبط، اقدامات اجرایی مشخصی را برای تحقق اهداف این سفر تعریف و از طریق برگزاری جلسات مستمر و نظارت بر روند اجرای توافقات، نتایج عملی این همکاری‌ها را تضمین کنند.

فضای کسب‌وکار استان بهبود پیدا کرده است

«رضا جمشیدی»، معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری خراسان رضوی، در بخشی از این نشست اظهار داشت: وضعیت اقتصادی استان مطلوب نیست؛ اما فضای کسب‌وکار استان بهبود یافته و در جایگاه چهارم کشور قرار داریم. این امر حکایت از آن دارد که توسعه روابط تجاری و اقتصادی، سفر به کشورهای همسایه و اقدامات صورت گرفته موجب امیدواری فعالان اقتصادی استان شده است و این موضوع، مسئولیت ما را در این خصوص سنگین‌تر می‌کند.

جمشیدی با اشاره به اینکه چهار درصد از صادرات کشور به ازبکستان انجام می‌شود، افزود: گسترش مراودات تجاری با کشورهای مختلف به افزایش تولید و صادرات کمک خواهد کرد.

وی در بخش دیگری از سخنانش یادآور شد: بخشی از رشد صادرات استان به دلیل افزایش نرخ ارز بوده و با کاهش نرخ ارز، این رشد به میزان قابل توجهی کاهش خواهد یافت.

معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری خراسان رضوی تأکید کرد: خراسان رضوی برای دستیابی به اهداف مرتبط با رشد اقتصادی در سال آتی، نیازمند سرمایه‌گذاری جدید است. بر این باوریم که یکی از دلایل عدم رشد در گذشته، کمبود سرمایه‌گذاری‌ها بوده است. جذب سرمایه‌گذاری خارجی نیز در اولویت قرار دارد.

وی در بخش دیگر سخنانش به سفرهای تجاری صورت گرفته اشاره و عنوان کرد: در نیمه اول اردیبهشت ماه، اعزام هیات به چین با محوریت اتاق بازرگانی انجام خواهد شد و تجار خراسان رضوی در این سفر حضور خواهند داشت تا زمینه‌های بازاریابی و شناسایی بازارهای جدید فراهم شود.

وی تأکید کرد: برای پیگیری دستاوردهای سفرهای پیشین، به ویژه در خصوص ایجاد میز تجاری با پاکستان، لازم است اقدامات جدی‌تری صورت گیرد و این پیگیری‌ها با محوریت اتاق بازرگانی ادامه پیدا کند.

«امیررضا رجبی»، مدیرکل صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی نیز در این نشست خاطرنشان کرد:  در ۱۰ ماه گذشته، میزان صادرات استان به ۲ میلیارد و ۱۰۰ میلیون دلار رسیده است. همچنین، ۲.۲ میلیارد دلار ثبت سفارش مورد تأیید قرار گرفته و در حال طی کردن مراحل اجرایی است. بیش از ۵۴۰ میلیون دلار از این ثبت سفارش‌ها مربوط به تأمین و واردات ماشین‌آلات بوده که تأییدیه‌های لازم را دریافت کرده است.

وی بر اهمیت تسهیل فرآیندهای تجاری و حمایت از سرمایه‌گذاران در حوزه صنعت و معدن تأکید و خاطرنشان کرد: تأمین ماشین‌آلات و تجهیزات مورد نیاز، نقش کلیدی در افزایش بهره‌وری و توسعه صنعتی استان دارد.

معرفی مطلوب توانمندی‌های استان به فعالان اقتصادی ازبکستان

«عبدالله یزدان‌بخش»، عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی مشهد نیز در این نشست اظهار کرد: سفرهای تجاری با توجه به کسب دانش و تجربه‌، می‌تواند تفاوت‌های ملموسی را در شرایط اقتصادی و کاری کشورها ایجاد کند. در بازدیدهای صورت‌گرفته از صنایع ازبکستان، تفاوت‌های واضحی میان تولیدات و محصولات دارای فناوری پیشرفته و تولیدات سنتی آنان مشاهده شد.

وی خاطرنشان کرد: امکانات موجود در سمرقند و بخارا برای توسعه فناوری و سرمایه‌گذاری مناسب به نظر می‌رسید. در جریان این سفر، توانمندی‌های استان خراسان رضوی به خوبی معرفی شد و استقبال خوبی از آن صورت گرفت.

یزدان‌بخش افزود: در موضوعات نشست‌های B2B که در سفر هیات تجاری به کشورهای مختلف انجام می‌شود، بایستی هماهنگی‌های لازم صورت پذیرد تا نتایج مطلوبی حاصل گردد.

ضعف دیپلماسی سیاسی مانع اتخاذ توافقات اقتصادی با کشورهای همسایه می‌شود

«مرتضی قندچی»، نایب رئیس کمیسیون مدیریت واردات و بازرگانی داخلی اتاق بازرگانی مشهد نیز اظهار کرد: در حوزه بازرگانی و حمل و نقل سالانه به کشورهای مختلف همسایه سفرها و ملاقات‌هایی صورت می‌گیرد. اخیراً در همایش لجستیک ازبکستان شرکت کردیم؛ اما متاسفانه در تمامی جلسات، طرفین به توافقاتی می‌رسند که به دلیل ضعف دیپلماسی و عدم امکان انتقال قانونی وجه، امکان اجرای آن‌ها وجود ندارد. ازبکستان به دلیل تعرفه‌ها و مقررات و هزینه‌های گمرکی و غیر گمرکی و ترکمنستان با ایجاد محدودیت‌‌های حمل  و نقل جاده‌ای و خصوصا  ریلی، مشکلاتی را در روانی و توسعه حمل و نقل و تجارت ایجاد می‌کنند.

قندچی ادامه داد: قطعا موضوعات سیاسی تأثیرات زیادی بر توافقات و همکاری‌ها و مشارکت‌های اقتصادی ما با همه کشورها از جمله همسایگان و کشور ازبکستان دارند. از استاندار به عنوان نماینده عالی دولت و آشنا به مسائل اقتصادی استان و کشور و منطقه درخواست می‌شود که موضوع نقش دیپلماسی در روند توسعه اقتصادی را به مقامات ذی‌ربط اعلام کند تا ملاحظات لازم انجام شود و در نهایت، مسیر برای توسعه صادرات و تجارت استان و کشور هموار و مشکلات برطرف گردد.

«سید جواد موسوی»، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی نیز در بخش دیگری از این جلسه تاکید کرد: روابط مشترک میان ایران و ازبکستان باید تقویت و گسترش پیدا کند. با توجه به سفر اخیر هیات استان به این کشور، فرصت برای همدلی بیشتر میان دو کشور فراهم است.

وی ادامه داد: روند روادید و پرواز میان ایران و ازبکستان (مشابه حذف روادید دو طرفه با تاجیکستان)، باید تسهیل گردد. در زمینه مرمت آثار باستانی و در جهت توسعه ظرفیت‌های اقامتی، آمادگی همکاری با فعالان اقتصادی را داریم. معتقدیم با برداشته شدن موانع در روادید دو طرفه، زمینه برای توسعه صادرات فراهم خواهد شد.

«سید علی صدرزاده»، مدیرعامل شرکت پروژه‌های نمایشگاهی نیز در بخش دیگر این نشست، اظهار کرد: در گذشته، تفاهم‌نامه‌ای برای برگزاری نمایشگاه در مرو منعقد شده بود که باید اقدامات لازم برای اجرای این تفاهم‌نامه انجام شود تا نمایشگاه تخصصی استان در مرو برگزار گردد. در زمینه‌های کشاورزی، برق، بهداشت و تجهیزات پزشکی، خراسان رضوی ظرفیت‌های مناسبی دارد که می‌تواند به عنوان پایگاه در این حوزه‌ها عمل کند؛ اما در بخارا، امکانات لازم برای برگزاری نمایشگاه‌های تخصصی وجود ندارد.

سپس، «سید سعید ملک الساداتی»، استاد دانشگاه فردوسی مشهد با بیان اینکه تجارت میان ازبکستان و خراسان رضوی متوازن نیست، تصریح کرد: ترکیب صنایع استخراجی و معدنی ازبکستان را قدرتمندتر از استان ما کرده است. البته تمایل به سرمایه‌گذاری مشترک از طرف آنان زیاد بوده؛ اما مشکلات حقوقی برای سرمایه‌گذاری وجود دارد که باید با رفع آنها، بستر مطمئن‌تری برای سرمایه‌گذاران و فعالان اقتصادی فراهم گردد.

«رخصت»، از فعالان اقتصادی استان نیز تاکید کرد: استان خراسان رضوی در زمینه فولاد و صنعت ساختمان از ظرفیت مطلوبی برخوردار است که می‌تواند با ازبکستان در این زمینه تعاملات تجاری داشته باشد. باید کالاها را به آسیای میانه معرفی و در بازار مقصد حضور داشته باشیم تا به جهش صادراتی در محصولات فولادی دست پیدا کنیم.

«حسن پورحسینی»، عضو اتحادیه صادرکنندگان خدمات فنی و مهندسی استان نیز در بخش دیگر این نشست بیان کرد: صدور خدمات فنی و مهندسی نیازمند تشکیل کمیته‌ای خاص زیر مجموعه کارگروه توسعه صادرات استان است. همچنین، توسعه صادرات این خدماتف نیازمند حل موضوع ضمانت‌نامه‌های بانکی است.

«سید محمد دانش»، از فعالان حوزه حمل و نقل نیز اظهار کرد: پیشنهاد می‌شود که قبل از اعزام هیات‌ها، معرفی بهتری نسبت به وضعیت کشورهای مقصد، صورت گیرد تا شناسایی بهتر در جلسات B2B صورت پذیرد.

«مهدی حمیدی»، از فعالان اقتصادی استان نیز در سخنانی در این نشست خاطرنشان کرد: رفع مشکلات حمل‌ونقل کالا به نفع همه خواهد بود و در توسعه صنعت تولید نخ نیز موثر است. در خصوص تجارت با ازبکستان باید توجه نماییم که این کشور سیاست عدم صادرات پنبه را در پیش گرفته و بر توسعه صادرات پوشاک تاکید دارد و در مراوده با این کشور باید به این موضوع توجه نماییم.

«سیدعلی مفیدی»، از فعالان اقتصادی استان نیز در بخش دیگری از این نشست عنوان کرد: ازبکستان پتانسیل‌های بسیار خوبی دارد و اعزام هیات به این کشور، اقدام مطلوبی بود. پیشنهاد می‌شود که قرقیزستان و قزاقستان نیز به عنوان مقاصد جدید در برنامه‌های همکاری قرار گیرند. این امر می‌تواند به تقویت روابط ایران با کشورهای آسیای میانه کمک کند.

وی افزود: پروازهای مستقیم از تهران به کشورهای آسیای میانه از فرودگاه مهرآباد قابل انجام است و در ماه آوریل (اواخر فروردین)، پرواز مستقیم تهران به ازبکستان برقرار خواهد شد و نمایشگاه دائمی در ازبکستان و قزاقستان نیز برپا خواهد گردید.