هزینهبر بودن ورود به بازار سرمایه
به گزارش روابط عمومی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی، «محمدعلی چمنیان»، رئیس کمیسیون سرمایهگذاری و بازار پول اتاق بازرگانی خراسان رضوی، طی ارتباط ویدئوکنفرانسی با این نشست، در سخنانی موانع و مشکلات و نیز مزایای ورود شرکتها به بازار بورس را تشریح کرد.
وی اظهار کرد: انتشار اوراق و صکوک برای شرکت‌های متقاضی تامین‌مالی در بازار بورس هزینهبر بوده و در این بخش ارکان متعددی مانند ضامن، پذیره نویس، بازارگردان و حسابرس فعالیت می‌کنند که این موضوع نیز هزینه هایی را دربردارد.
چمنیان افزود: البته گروهی از شرکتها که رتبه اعتباری بالایی دارند یا موفق به دریافت پذیرش بورس یا فرا بورس شده‌اند، برای تامین سرمایه می‌توانند از این اوراق با هزینه کمتری استفاده کنند و آن را جایگزین بازار پول و بانک‌ها نمایند چرا که در این وضعیت، موضوع ضمانت کم‌رنگ‌تر شده و هزینه آن کاهش می‌یابد.
وی اظهارکرد: اخیرا برای ورود شرکت‌های دانش بنیان به بازار سرمایه، تسهیلاتی قائل شده اند؛ به طور مثال، صندوق نوآوری ریاست جمهوری بعضی از هزینه‌ها را برای شرکت‌های دانش بنیان تقبل کرده است.
مغفول بودن بورس انرژی در ایران
این عضو هیئت نمایندگان اتاق بازرگانی خراسان رضوی با اشاره به اینکه حدود 30 سال است که در دنیا بورس انرژی فعال است، گفت: کشورهایی که در خصوصی‌سازی، اقتصاد باز و غیر دولتی خوب عمل کردند، برای ساماندهی اقتصاد انرژی به بازار بورس روی آوردند. در کشور ما بازار بورس انرژی به دلیل وجود ساختارهای دولتی در اقتصاد انرژی، هنوز به نوعی مغفول مانده است. در یک بورس انرژی آزاد، قیمت‌ها به راحتی کشف می‌شود؛ ولی وقتی انرژی دارای تعرفه دولتی است بورس بخش مهمی از کارکرد خود را از دست می‌دهد ، لذا ساختارهای ضعیف باید اصلاح گردد؛ البته در حال حاضر کمی شرایط تغییر کرده و شرکت‌هایی که مصرف کننده بزرگ محسوب می‌شوند برای تامین انرژی مستقیما با نیروگاه‌ها قرارداد می‌بندند؛ این موضوعات باعث شده که حجم مبادلات در بورس انرژی معمولا زیر 10 درصد از کل بازار بوده است.
وی با اشاره به ماده 16 قانون جهش تولید دانش بنیان، گفت: در این قانون محدودیت‌هایی برای مصرف‌کننده‌های بزرگ در نظر گرفته شده که باید بخشی از انرژی مصرفی خود را از انرژی تجدیدپذیر تامین نمایند یا با نرخ‌های بالاتر پرداخت کنند که در صورت صدور مجوز برای استفاده از انرژی نیروگاه‌های تجدیدپذیرمنصوبه، ورود به بورس انرژی برای نیروگاه‌های تجدیدپذیر ساده‌تر می‌شود.
چمنیان در ادامه در مورد بورس اظهار کرد: بررسی‌ها نشان می‌دهد که برخی از شرکت‌های خراسانی برای ورود به بازار بورس اقداماتی انجام دادند و تا مراحلی از این فرآیند را پیش رفتند اما متوقف شدند که یک دلیل آن عدم آگاهی و نیز ترس از ورود به این بازار است. از این رو ضروری است برای آشنایی بیشتر بنگاه‌های اقتصادی با بازار بورس، آموزش‌ها و افزایش آگاهی صورت گیرد.
وی شفافیت مالی را از دیگر عوامل عدم ورود شرکتها به بازار بورس دانست و عنوان کرد: بسیاری از بنگاه‌ها به دلیل دو دفتره بودن از شفافیت مالی نگران هستند. البته اکنون سازمان‌های مالیاتی به ریز حساب‌ها و تراکنش‌های مالی شرکتها دسترسی دارند و فرار مالیاتی کمتر انجام می‌گیرد. عدم شفافیت مالی بیشتر به نبود ساختار مدیریتی محکم و قوی شرکت ها برمی‌گردد؛ زیرا اکثر شرکتها قائل به فرد هستند و به فرآیند مالی عریض و طویل معتقد نیستند و از ارائه گزارش و حسابرسی پرهیز می‌کنند.
رئیس کمیسیون سرمایهگذاری و بازار پول اتاق مشهد در ادامه گفت: از مشکلات دیگر شرکتها، نگرانی از افشای اسناد و اسرار تجاری است و بسیاری از فعالان اقتصادی معتقدند افشای اطلاعات شرکتها سبب کاهش سود آنان در رقابت‌پذیری می‌شود البته اگر قرار است کسب وکاری با لو رفتن اطلاعات به خطر بیفتد، این خطر همیشه وجود دارد.
وی افزود: برخی از شرکتها نیز بابت از دست‌دادن استقلال مدیریتی خود نگرانند؛ زیرا با ورود به بازار بورس برای بسیاری از اقدامات باید از سازمان بورس و فرابورس به عنوان یک سازمان حاکمیتی و بالا دستی، اخذ مجوز کنند.
چمنیان تاکید کرد: افزون بر عوامل داخلی ذکر شده، یک سری عوامل بیرونی مانند قوانین سخت‌گیرانه که هر روز پیچیده‌تر می‌شود، مانع ورود شرکتها به بازار بورس می‌شود.
نگاه سنتی بازار بورس به شرکتها
عضو هیئت نمایندگان اتاق مشهد با اشاره به نگاه سنتی بورس و فرابورس برای پذیرش بسیاری از شرکتها به این عرصه، گفت: مثلا صنایع و کسب وکارهای دانش بنیان و اقتصاد دیجیتال که مبتنی بر فن‌آوری نوین است، هنوز برای مسئولان بازار بورس به نوعی ناشناخته و غیرقابل پذیرش است؛ زیرا نگاه بازار بورس به شرکتها، محصول محور است در حالی که شرکت‌های دانش بنیان با فن‌آوری می‌توانند کالاهای متنوعی را تولید کنند که بورس نسبت به این مسائل هنوز دید دقیقی ندارد.
چمنیان از موضوع ارزش‌گذاری به عنوان یکی دیگر از مشکلات شرکتها در ورود به بازار سرمایه نام برد و گفت: بورس مجوز ارزش‌گذاری را فقط به نهادهای تامین مالی، تامین سرمایه و صندوق‌ها واگذار کرده است و با توجه به اینکه افرادی که مسئول ارزش‌گذاری هستند به نوعی سهامدار و خریدار نیز به شمار می‌روند، در نرخ‌گذاری به نوعی تعارض منافع ایجاد می‌شود. پس از ارزش‌گذاری نیز سازمان بورس و فرابورس 60 تا 70 درصد آن را می پذیرد.
وی با بیان اینکه برای حل موانع باید نهادها، تشکلها و به ویژه اتاق بازرگانی با مسئولان بورس رایزنی کنند، افزود: البته در این زمینه مذاکراتی بین کمیسیون سرمایه گذاری اتاق با کمیسیون دانش بنیان اتاق ایران و معاونت علمی ریاست جمهوری، سازمان بورس و فرابورس برای تسهیل شرایط و سهولت کار در این حوزه صورت گرفته است.
مزیت‌های ورود شرکت ها به بازار بورس
چمنیان با تاکید بر مزایای ورود شرکتها به بازار بورس، اظهار کرد: شرکتها با ورود به بورس سهام خود را عرضه می‌کنند تا با تامین مالی از این طریق به سرمایه‌گذاری‌های جدید بپردازند چرا که اکنون بانک‌ها تمایلی برای پرداخت سرمایه ثابت ندارند و در صورت موافقت هم پرداخت آن بسیار زمان‌بر است به نحوی که پروژه‌ها از حیز انتفاع خارج می‌شوند.
رئیس کمیسیون سرمایه گذاری و بازار پول اتاق مشهد افزود: شرکتها با ورود به بازار بورس بخشی از سهام خود را به فروش می‌رسانند و می‌توانند افکار و ایده‌های جدید را توسعه دهند، از طرفی با انتشار اوراق می‌توانند سرمایه‌های جاری خود را تامین کنند. همچنین با توجه به قوانین موجود شرکت‌های پذیرش‌شده در بازار بورس و فرابورس می‌توانند نسبت به راه اندازی صندوق پژوهش و فناوری اقدام کنند.
وی خاطرنشان کرد: امروز در دنیا نگاه به شرکت‌هایی که وارد بازار بورس‌می‌شوند، متفاوت است زیرا این اقدام نشان می‌دهد شرکت از ساختار محکمی برخوردار است، ریسک‌ها را پوشش می‌دهد و سهام و سرمایه جمع کرده و می‌تواند سهام بیشتری عرضه کند.
چمنیان اظهار کرد: اکنون باید برای ورود شرکتها به ویژه شرکت‌های حوزه فن‌آوری و دانش بنیان جلسات آموزشی برگزار شود تا مسیرهای بورس شفاف‌تر شود. البته توصیه می‌کنم شرکت‌هایی که با هدف کسب سود از جهش 2 یا 3 برابر شدن سهام خود مانند آنچه در دوسال پیش رخ داد، قصد ورود به بورس دارند بهتر است این کار را انجام ندهند و شرکت‌هایی که نیاز به تامین سرمایه جهت توسعه و سرمایهگذاری جدید دارند، وارد بورس شوند.
بخش واقعی و غیر واقعی اقتصاد
در ادامه این نشست، «ندا بشیری» معاون توسعه شرکت فرابورس پشت تریبون قرار گرفت و با اشاره به اینکه اقتصاد هر کشور دو بخش واقعی و غیر واقعی دارد، افزود: بخش واقعی شرکت‌هایی هستند که در هر سطحی کالا و خدمات تولید می‌کنند. بخش غیر واقعی اقتصاد، بازارهای مالی هستند که وظیفه آنها تامین پول و سرمایه برای بخش واقعی است. بازارهای مالی در واقع برای تاسیس، توسعه، افزایش ظرفیت و گاهی برای ثبات و نیز برگشت از ورشکستگی شرکتها، تامین مالی انجام می‌دهند.
بشیری با تاکید بر اینکه رکن اصلی بازار پول، بانک‌ها و رکن اصلی بازارسرمایه، بورس است، افزود: بانک‌ها فاینانس کوتاه‌مدت اما بورس فاینانس بلندمدت انجام می‌دهند. البته وقتی صحبت از بلندمدت و کوتاه‌مدت می‌شود، منظور اصل پول است. مزیت اصلی بازار سرمایه به بازار پول این است که در بازار سرمایه اصل پول نزد شما باقی می‌ماند.
وی گفت: در کشورهای مرفه مانند امریکا و ژاپن، بازار بورس بسیار فعال است و این تفاوت کشورهای بانک محور و سرمایه محور است. اکنون بانک‌های ما به دلیل شرایط خاص تمایلی به پرداخت وام به شرکت‌های متوسط و کوچک را ندارند و درنتیجه نگاه به بازار سرمایه افزایش یافته است.
بشیری اظهار کرد: متاسفانه ابزارهایی که شرکتها می‌توانند از طریق بازار سرمایه در آن فاینانس کنند، به علت ناآگاهی تا حد زیادی مغفول مانده است؛ زیرا در ایران سال‌ها تامین مالی، بانک محور بوده و ظرفیت‌های بازار سرمایه نادیده گرفته شده است.
معاون توسعه شرکت فرابورس عنوان کرد: شرکتی که وارد بازار بورس می‌شود باید دارای شرایطی باشد تا برای تامین مالی از روش‌های مختلف بازار بورس استفاده کند. پولی که وارد شرکتها می‌شود درواقع متعلق به مردم است.
وی خاطرنشان کرد: ابزارهایی که برای تامین مالی شرکتها در نظر گرفته می‌شود، در واقع متناسب با صورت مالی و عملیاتی شرکت مزبور است.
تفاوت بازار پول و بازار سرمایه
بشیری به تفاوت سرمایهگذاری در بازار پول و سرمایه اشاره کرد و افزود: اگر در بانک 18 درصد سود به سپرده شما تعلق گیرد در بازار سرمایه این سود تا 50 درصد است که تفاوت این دو میزان «پاداش ریسک» نامیده می‌شود. البته بازار سرمایه ابزاری با عنوان اوراق قرضه دارد که شما به واسطه آن مدیریت ریسک می‌کنید. در واقع اوراق قرضه ضمانتی است برای اینکه اصل پول شما را با یک کف سود به شما بر‌گرداند.
وی خاطر نشان کرد: در بانکداری اسلامی چون سود ثابت، ربا محسوب می‌شود اوراق قرضه مبتنی بر عقود اسلامی بوده و اوراق مالی اسلامی، «صکوک» نامیده می‌شود و ابزاری است که می‌توان با آن فاینانس انجام داد. صکوک نسبت به اوراق قرضه پایدارتر است؛ زیرا رکن ضامن داشته و در تمام دنیا مشتری دارد.
انواع اوراق
معاون توسعه شرکت فرابورس در خصوص انواع اوراق، اظهار کرد: اوراق اجاره، اوراق مرابحه، اوراق منفعت، اوراق سلف و اوراق خرید دین، ابزارهای تامین مالی بازار سرمایه محسوب می‌شوند که انتشار هریک در شرایط خاصی کاربرد دارد.
بشیری با بیان اینکه اوراق اجاره از ابزارهای انتفاعی محسوب می‌شود، افزود: هر شرکت می‌تواند با در دست داشتن سند یک دارایی مانند زمین، خودرو و … اوراق اجاره منتشر کند. البته شرکتها برای انتشار اوراق قرضه باید دارای شرایطی مانند دارا بودن صورت‌های مالی شفاف باشند.
وی عنوان کرد: اوراق مرابحه نیز از اوراق طرح توسعه است که برای پرداخت بدهی‌های یک شرکت مناسب است.
معاون توسعه شرکت فرابورس با تاکید بر اینکه ابزارهای تامین‌مالی ساختار یافته است، گفت: زمانی که اوراق منتشر می‌شود چند هزار نفر در صندوق اوراق را می‌خرند. عواملی مانند بانی، نهاد واسط، ضامن، عامل پرداخت، عامل فروش، متعهد پذیره‌نویسی و بازارگردان هر یک با وظیفه خاص خود در انتشار اوراق نقش دارند. این عوامل با ابزارهای مالی ساختار یافته با یکدیگر در ارتباط هستند.
بشیری در ادامه گفت: در بازار سهام، شرکت سپرده‌گذاری مرکزی (شرکت سپرده گذاری و تسویه وجوه) در واقع نقش سازمان ثبت اسناد و املاک را دارد و سند مالکیت شما را نگهداری می‌کند.
وی درباره اوراق مرابحه، اظهار کرد: برای خرید قطعه و مواد اولیه اوراق مرابحه مناسب است. در اوراق اجاره، سند دارایی پس از 4 سال به نام شرکت ثبت می‌شود اما در اوراق مرابحه سند دارایی از ابتدا به نام شرکت ثبت می‌شود.
معاون توسعه شرکت فرابورس عنوان کرد: برای شرکتی که فاقد دارایی است و به پول نیاز دارد، اوراق منفعت مناسب است. اوراق منفعت در واقع درآمدهای آینده شرکت را می‌فروشد که لازمه آن سابقه درآمدی شرکت است. در اوراق سلف نیز اصل کالا پیش‌فروش می‌شود.
وی در خصوص اوراق خرید دین توضیح داد: شرکت‌هایی که قرارداد فروش نسیه بیش از یک سال دارند یا از مشتری‌های خود چک‌های بیش از یکسال دریافت می‌کنند آنها را در دفترخانه به نهاد واسط واگذار کرده و روی آن اوراق خرید دین منتشر می‌کنند.
بورس‌های کالای معروف دنیا، محور قیمت‌گذاری
در بخش دیگری از این نشست، «علی بادامی»، کارشناس توسعه کسب و کار واحد بورس کالا و انرژی کارگزاری آگاه به ایراد سخن پرداخت. وی اظهار کرد: بورس‌های معروف کالا در دنیا در واقع محور قیمت‌گذاری بسیاری از کالاها هستند که معروفترین آنها LME در لندن و CMEدر امریکاست. در هر کشوری که بورس کالا ایجاد شود عرضه و تقاضای محصولات پایه آن کشور مشخص می‌شود، قیمت‌ها شفاف شده و مهم‌ترین ویژگی آن تضمین خریدار و فروشنده است که ریسک معامله را کاهش می‌دهد. همچنین در معامله در بورس کالا واسطه‌ها حذف می‌شوند.
بادامی با اشاره به اینکه در بورس کالا و انرژی ابزارهای نوینی وجود دارد، افزود: در بورس انرژی ایران قراردادهای جدیدی معرفی می‌شود؛ مانند گواهی صرفه‌جویی انرژی، گواهی سپرده کالایی، آتی و مشتقه نفتی که در حال انتشار هستند و به زودی عرضه خواهد شد.
وی تصریح کرد: به دلیل توسعه بیشتر بورس کالا صندوق های کالایی به وجود آمده است. بورس کالا نیاز هر کشور است و معامله در آن برای هر دوطرف خریدار و فروشنده حائز اهمیت است.
این کارشناس توسعه کسب وکار واحد بورس، اظهار کرد: بازار انرژی چهارمین بازار بورس سرمایه است که حامل‌های انرژی و مشتقات هر محصولی که جنس انرژی داشته باشد، در آن معامله می‌شود. معامله در بورس انرژی فقط از سوی کارگزار صورت می‌گیرد.
وی در خصوص گواهی سپرده کالایی گفت: کالاهایی مانند سکه، زعفران، پسته، زیره و برنج در گواهی سپرده کالایی پذیرش شده و معامله می‌شوند که این معاملات را پیوسته می‌نامند. صندوق‌های کالایی، صندوق هایی هستند که بر روی گواهی سپرده ها سرمایهگذاری می‌کنند.
بازار فیزیکی بورس کالا
بادامی با اشاره به بازار فیزیکی بورس کالای ایران اظهار کرد: در این بازار محصولاتی که پذیرش می‌شوند در تالارهای مختلفی مورد معامله قرار می‌گیرند؛ مانند محصولات صنعتی در تالار صنعتی. اکنون در ایران محصولات پتروشیمی که در تالار پتروشیمی معامله می‌شود، بیشترین ارزش معاملات بازار فیزیکی را ایجاد کردند. محصولاتی که در تالارهای صادراتی بورس کالا معامله می‌شوند نیز، امکان صادرات را دارند.
وی در خصوص چگونگی تسویه خریدارها به صورت ریالی، دلاری و سایر تسویه‌ها، همچنین در باره رینگ داخلی و بین‌المللی بورس انرژی و معرفی شرکت‌های برتر این بورس‌ها، نحوه کدگیری و مدارک لازم برای آن و چگونگی مکانیزم عرضه و تقاضا و کشف قیمت هم مطالبی را بیان کرد.
