مفهوم صنعت۴ را می‌‌‌توان رویکردی‌‌‌ اساسا جدید دانست‌‌‌ که‌‌‌ جهان‌های فیزیکی‌‌‌ و دیجیتال را به‌‌‌ یکدیگر پیوند می‌دهد. این‌‌‌ انقلاب نه‌تنها در صنعت‌‌‌ بلکه‌‌‌ در جامعه‌‌‌، در حوزه اقتصادی‌‌‌، چگونگی‌‌‌ برنامه‌‌‌ریزی‌‌‌ و بهره‌برداری‌‌‌ کار، نحوه تعامل‌‌‌ انسان‌وماشین‌‌‌ و در میان موقعیت‌‌‌های‌‌‌ دیگر به‌‌‌ بروز تغییرات منجر خواهد شد. توانایی‌‌‌ تفسیر و درک صحیح‌‌‌ از این‌‌‌ تغییرات، به‌‌‌ ما این‌‌‌ امکان را می‌دهد که‌‌‌ به‌‌‌ سطح‌‌‌ آگاهی‌‌‌ بالاتر و ظرفیت‌‌‌ نظارت و پیش‌بینی‌‌‌ بازارها که‌‌‌ موجب‌‌‌ ارتقای سازمانی‌‌‌ با این‌‌‌ الگوی‌‌‌ تغییر پارادایم‌‌‌ می‌شود، دست‌‌‌ یابیم‌‌‌. در کشورهای‌‌‌ درحال توسعه‌‌‌ موانع‌‌‌ مختلفی‌‌‌ برای‌‌‌ دیجیتال‌سازی در انقلاب صنعتی‌‌‌ چهارم وجود دارد که یکی‌‌‌ از دغدغه‌‌‌های‌‌‌ بسیاری‌‌‌ از کشورها آگاهی و‌‌‌ کسب‌‌‌ شناخت‌‌‌ از فناوری‌‌‌های‌‌‌ این‌‌‌ انقلاب به‌‌‌منظور بهره‌برداری‌‌‌ از ظرفیت‌‌‌های‌‌‌ انقلاب صنعتی‌‌‌ چهارم است‌‌‌. معاونت بررسی‌‌‌های اقتصادی اتاق بازرگانی تهران، ضمن‌‌‌ ارائه یک‌‌‌ تحلیل‌‌‌ مقدماتی‌‌‌ از تاثیر انقلاب صنعتی‌‌‌ چهارم بر اقتصاد، تولید تاثیر فناوری‌‌‌های‌‌‌ صنعت۴ بر کسب‌وکارها را بررسی کرده است.

تاثیر انقلاب صنعتی چهارم بر اقتصاد

نسل‌‌‌ چهارم صنعت‌‌‌، تاثیر قابل‌توجهی‌‌‌ بر اقتصاد جهانی‌‌‌ خواهد داشت‌‌‌. بزرگ‌ترین‌‌‌ مزایای‌‌‌ اقتصادی‌‌‌ نصیب‌‌‌ شرکت‌هایی‌‌‌ خواهد شد که‌‌‌ سریع‌‌‌تر از فناوری‌‌‌ها و فرصت‌‌‌های‌‌‌ موجود در این‌‌‌ انقلاب بهره ببرند. براساس تجزیه‌‌‌ و تحلیل‌‌‌ مکینزی‌‌‌، پیشتازان در صنعت۴ می‌‌‌توانند تا سال ٢٠٢٥ از مزایای‌‌‌ هوش مصنوعی‌‌‌ و سایر فناوری‌‌‌های‌‌‌ پیشرفته‌‌‌ای‌‌‌ که‌‌‌ آغاز کرده‌اند استفاده کنند، به‌‌‌طوری‌‌‌که‌‌‌ می‌‌‌توانند انتظار تغییر مثبت‌‌‌ ١٢٢درصدی‌‌‌ در جریانات نقدی را‌‌‌ داشته‌‌‌ باشند.پیش‌بینی‌‌‌ مکینزی‌‌‌ بر این‌‌‌ است‌‌‌ که‌‌‌ صنعت۴ مجموعه‌‌‌ مهارت‌ها و استانداردهای‌‌‌ نیروی‌‌‌ کار را دستخوش تحولاتی‌‌‌ خواهد کرد که شامل کاهش‌‌‌ ٣٠درصدی‌‌‌ تقاضا برای‌‌‌ مهارت‌های‌‌‌ فیزیکی‌‌‌ و یدی‌‌‌ در کارهای‌‌‌ تکرارشونده مانند آنچه‌‌‌ در خطوط مونتاژ تولید وجود دارد، رشد ٥٠درصدی‌‌‌ تقاضا برای‌‌‌ مهارت‌های‌‌‌ تکنولوژیک‌‌‌ مانند کدنویسی‌‌‌، افزایش‌‌‌ ٣٣درصدی‌‌‌ تقاضا برای‌‌‌ مهارت‌های‌‌‌ شناختی‌‌‌ پیچیده و افزایش‌‌‌ ٣٠درصدی‌‌‌ تقاضا برای‌‌‌ مهارت‌های‌‌‌ اجتماعی‌‌‌ سطح‌‌‌ بالا خواهد بود.

پیامد انقلاب صنعتی‌‌‌ چهارم برای تولید جهانی‌‌‌

فناوری‌‌‌های‌‌‌ دیجیتال باعث‌‌‌ ایجاد تغییرات عمده فناورانه‌‌‌ در اقتصاد امروز می‌‌‌شوند. در ابتدای‌‌‌ امر تصور جهانی‌‌‌ بر این‌‌‌ بود که‌‌‌ تاثیر تغییرات انقلاب صنعتی‌‌‌ چهارم به‌‌‌ حوزه‌هایی مانند تجارت الکترونیک‌‌‌، رسانه‌‌‌ و سرگرمی‌‌‌ محدود شود، اما از طریق‌‌‌ دیجیتالی‌‌‌ کردن بخش‌‌‌های‌‌‌ تولیدی،‌‌‌ به‌‌‌عنوان مثال کشاورزی‌‌‌، این‌‌‌ باور شکل‌‌‌ گرفت‌‌‌ که‌‌‌ فناوری‌‌‌های‌‌‌ نسل‌‌‌ چهارم صنعت‌‌‌ تاثیرات اقتصادی‌‌‌ بین‌‌‌ بخشی‌‌‌ بسیاری‌‌‌ دارند.این‌‌‌ تغییرات تکنولوژیک‌‌‌ نه‌‌‌‌تنها فرآیندهای‌‌‌ تولید سنتی‌‌‌ را تغییر داده و به‌‌‌ رشد سریع‌‌‌ خدمات شده منجر شده،‌‌‌ بلکه‌‌‌ به‌‌‌ صورت دیجیتالی نیز‌‌‌ سبب‌‌‌ ظهور بخش‌‌‌های‌‌‌ خدماتی‌‌‌ جدیدی‌‌‌ شده است‌‌‌. در بخش‌‌‌ تولید، نوآوری‌‌‌های‌‌‌ جدید صنعت۴ مرتبط‌‌‌ با روباتیک‌‌‌، هوش مصنوعی‌‌‌ (AI) و اتصال ماشینی‌‌‌، مدل‌های‌‌‌ کسب‌وکار را تغییر می‌دهند. پیامدهای‌‌‌ این‌‌‌ تغییرات تکنولوژیک‌‌‌ برای‌‌‌ ارتقای‌‌‌ فناوری‌‌‌ و صنعتی‌‌‌ شدن تنها به‌‌‌ اقتصادهای‌‌‌ پیشرفته‌‌‌ محدود نشده و تعداد کاربران دیجیتال در کشورهای‌‌‌ در حال توسعه‌‌‌ رو به‌‌‌ افزایش‌‌‌ است‌‌‌.

اقتصاد دیجیتال این‌‌‌ پتانسیل‌‌‌ را دارد جهانی‌‌‌ که‌‌‌ در آن هستیم‌‌‌ مراحلی‌‌‌ از پیشرفت‌‌‌ را طی‌‌‌ کرده و به‌‌‌ مرحله‌‌‌ جدیدی‌‌‌ از تحول، تکامل‌‌‌ و نوآوری‌‌‌ رسیده است‌‌‌. این‌‌‌ تحول هوشمند امکانات و سطحی‌‌‌ پیشرفته‌‌‌ از تکنولوژی‌‌‌ را در خدمات و ارتباطات، فرهنگ‌‌‌، اقتصاد، سیاست‌‌‌ و صنعت‌‌‌ با مدلی‌‌‌ متفاوت ارائه‌‌‌ می‌کند. در ساختارهایی‌‌‌ که‌‌‌ از توان دیجیتالی‌‌‌ استفاده می‌کنند، سیستم‌‌‌ یا مجموعه‌‌‌ای‌‌‌ خودکار و هوشمند را طراحی‌‌‌ می‌کنند و ارتباط هوشمند و ابزار هوشمند به‌‌‌ جای‌‌‌ نیروی‌‌‌ انسانی‌‌‌ اداره‌کننده خواهد بود. محیط‌‌‌های‌‌‌ کسب‌وکار پرتلاطم‌‌‌ و پیچیده امروزی‌‌‌ با موج تغییرات سریع‌‌‌ فناوری‌‌‌ رویایی‌‌‌ با موج چهارم توسعه‌‌‌ صنعت‌‌‌ که‌‌‌ آن را انقلاب صنعتی‌‌‌ چهارم می‌‌‌نامند مواجه‌‌‌ هستند.

عامل‌‌‌ موفقیت‌‌‌ شرکت‌های‌‌‌ پیشگام در این‌‌‌ رویکرد نوظهور صنعتی‌‌‌، سرعت‌‌‌ سازگاری‌‌‌ با تحولات سریع‌‌‌ و پیچیده است. رویکرد مزبور مجموعه‌‌‌ای‌‌‌ از تحولات فناورانه‌‌‌ را دربر دارد. سامانه‌‌‌های‌‌‌ فیزیکی‌‌‌ سایبری‌‌‌، اینترنت‌‌‌ اشیا، روباتیک‌‌‌، کلان‌داده و تولید ابری‌‌‌ از جمله‌‌‌ این‌‌‌ تحولات هستند. تحولات مدنظر همزمان‌ بر محصولات و فرآیندها تاثیر می‌‌‌گذارند و ارتقای‌‌‌ بهره‌وری‌‌‌ و افزایش‌‌‌ کارآیی‌‌‌ شرکت‌ها را ممکن‌‌‌ می‌‌‌سازند. مفهوم صنعت۴ را می‌‌‌توان رویکردی‌‌‌ اساسا جدید دانست‌‌‌ که‌‌‌ جهان‌های فیزیکی‌‌‌ و دیجیتال را به‌‌‌ یکدیگر پیوند می‌دهد. این‌‌‌ انقلاب نه‌تنها در صنعت‌‌‌ بلکه‌‌‌ در جامعه‌‌‌، در حوزه اقتصادی‌‌‌، چگونگی‌‌‌ برنامه‌‌‌ریزی‌‌‌ و بهره‌برداری‌‌‌ کار، نحوه تعامل‌‌‌ انسان و ماشین‌‌‌ و در میان موقعیت‌‌‌های‌‌‌ دیگر به‌‌‌ بروز تغییرات منجر خواهد شد.

توانایی‌‌‌ تفسیر و درک صحیح‌‌‌ از این‌‌‌ تغییرات، به‌‌‌ ما این‌‌‌ امکان را می‌دهد که‌‌‌ به‌‌‌ سطح‌‌‌ آگاهی‌‌‌ بالاتر و ظرفیت‌‌‌ نظارت و پیش‌بینی‌‌‌ بازارها که‌‌‌ موجب‌‌‌ ارتقای سازمانی‌‌‌ با این‌‌‌ الگوی‌‌‌ تغییر پارادایم‌‌‌ می‌شود، دست‌‌‌ یابیم‌‌‌. در کشورهای‌‌‌ درحال توسعه‌‌‌ موانع‌‌‌ مختلفی‌‌‌ برای‌‌‌ دیجیتال‌سازی در انقلاب صنعتی‌‌‌ چهارم وجود دارد. یکی‌‌‌ از دغدغه‌‌‌های‌‌‌ بسیاری‌‌‌ از کشورها آگاهی و‌‌‌ کسب‌‌‌ شناخت‌‌‌ از فناوری‌‌‌های‌‌‌ این‌‌‌ انقلاب به‌‌‌منظور بهره‌برداری‌‌‌ از ظرفیت‌‌‌های‌‌‌ انقلاب صنعتی‌‌‌ چهارم است‌‌‌.

تاثیر انقلاب صنعتی‌‌‌ چهارم بر کسب‌وکار

نوآوری‌‌‌ و تحولات فناورانه‌‌‌ نقش‌‌‌ بسیار مهمی‌‌‌ در انواع مختلف‌‌‌ سازمان‌ها ایفا می‌کنند. صنعت‌‌‌۴ تغییرات قابل‌توجهی‌‌‌ در محصولات، طراحی‌‌‌، فرآیندها، عملیات و خدمات سامانه‌‌‌های‌‌‌ تولید ایجاد می‌کند. به‌‌‌ همین‌‌‌ دلیل‌‌‌ است‌‌‌ که‌‌‌ تحولات و پیشرفت‌‌‌های‌‌‌ دیجیتال و افزایش‌‌‌ پیوندهای‌‌‌ متقابل‌‌‌ و درهم‌تنیده چالش‌‌‌های‌‌‌ جدیدی‌‌‌ را پیش‌‌‌روی‌‌‌ سازمان‌ها قرار می‌دهند. انتظار بر این‌‌‌ است‌‌‌ که‌‌‌ نسل‌‌‌ چهارم صنعت‌‌‌ پیامدهایی‌‌‌ برای‌‌‌ دو حوزه مدیریت‌‌‌ و مشاغل‌‌‌ آینده داشته‌‌‌ باشد و به‌‌‌ شکل‌‌‌گیری‌‌‌ مدل‌های‌‌‌ کسب‌وکار جدیدی‌‌‌ منجر شود که‌‌‌ تاثیر چشمگیری‌‌‌ بر صنعت‌‌‌ و بازار دارند. همچنین‌‌‌ این‌‌‌ فناوری‌‌‌ها می‌‌‌توانند کل‌‌‌ چرخه‌‌‌ عمر محصول را تحت‌تاثیر قرار دهند، بهبود فرآیندها را ممکن‌‌‌ سازند و رقابت‌‌‌پذیری‌‌‌ شرکت‌‌‌ را افزایش‌‌‌ دهند. حوزه‌های مختلفی‌‌‌ از جمله‌‌‌ صنعت‌‌‌، محصولات و خدمات، اقتصاد، مدل‌های‌‌‌ کسب‌وکار، محیط‌‌‌ کار و توسعه‌‌‌ مهارت‌ها تحت‌تاثیر قرار می‌‌‌گیرند. صنعت‌‌‌ بخشی‌‌‌ است‌‌‌ که‌‌‌ بیشترین‌‌‌ تاثیر را از انقلاب صنعتی‌‌‌ چهارم می‌‌‌پذیرد.

این‌‌‌ رویکرد نوظهور صنعتی‌‌‌، چشم‌‌‌انداز تولید جدیدی‌‌‌ را با خود به‌همراه می‌‌‌آورد؛ در این‌‌‌ چشم‌‌‌انداز عناصر تولید می‌‌‌توانند به‌‌‌ صورت مستقل‌‌‌ خود را کنترل کرده و مجموعه‌‌‌ای‌‌‌ از کنش‌‌‌ها را آغاز کنند. طی‌‌‌ سال‌های‌‌‌ اخیر مدل‌های‌‌‌ کسب‌وکار و بازار دستخوش تحولات سریعی‌‌‌ شده‌اند و مدل‌های‌‌‌ کسب‌وکار نوآورانه‌‌‌ای‌‌‌ ایجاد شده است‌‌‌. فناوری‌‌‌های‌‌‌ تحول‌‌‌آفرینی‌‌‌ که‌‌‌ در چارچوب صنعت۴ ظهور یافته‌‌‌اند، شیوه‌های فروش و ارائه‌‌‌ محصولات و خدمات را تغییر داده‌ و از این‌‌‌ طریق‌‌‌ فرصت‌‌‌ها و مدل‌های‌‌‌ کسب‌وکار جدیدی‌‌‌ خلق‌‌‌ کرده‌اند. از آنجا که‌‌‌ صنعت‌‌‌۴ به‌‌‌ ادغام تولیدکنندگان و مشتریان کمک‌‌‌ می‌کند، زنجیره‌های ارزشی‌‌‌ که‌‌‌ براساس آن شکل‌‌‌ می‌‌‌گیرند، واکنش‌‌‌گراتر می‌‌‌شوند و امکان تعامل‌‌‌ با مشتریان و انطباق با مدل‌های‌‌‌ کسب‌وکار با الزامات بازار را فراهم‌‌‌ می‌کنند. به‌‌‌عبارتی‌‌‌ موانعی‌‌‌ که‌‌‌ تا پیش‌‌‌ از این‌‌‌ بین‌‌‌ اطلاعات و ساختارهای‌‌‌ فیزیکی‌‌‌ قرار داشته است،‌‌‌ از بین‌‌‌ می‌رود و رقابت‌‌‌پذیری‌‌‌ افزایش‌‌‌ می‌‌‌یابد. پیشرفت‌‌‌های‌‌‌ فناورانه‌‌‌ به‌‌‌‌سرعت‌‌‌ در حال تغییر محیط‌‌‌ کار هستند و صنعت‌‌‌۴ در حال متحول کردن مشاغل‌‌‌ و مهارت‌های‌‌‌ ضروری‌‌‌ است‌‌‌.

اهمیت‌‌‌ فزاینده رابط‌‌‌های‌‌‌ انسان و ماشین‌‌‌، تعامل‌‌‌ بین‌‌‌ عناصر تولید و ارتباط ضروری‌‌‌ بین‌‌‌ ماشین‌‌‌آلات هوشمند، محصولات هوشمند و کارکنان را تقویت‌‌‌ می‌کند. این‌‌‌ ارتباط نیز خود به‌‌‌ دلیل‌‌‌ چشم‌‌‌انداز اینترنت‌‌‌ اشیا و خدمات که‌‌‌ تحت‌تاثیر سامانه‌‌‌های‌‌‌ فیزیکی‌‌‌ سایبری‌‌‌ محقق‌‌‌ شده‌اند، بهبود یافته‌‌‌ است، به‌‌‌ همین‌‌‌ دلیل‌‌‌ لازم است‌‌‌ به‌‌‌ مسائل‌‌‌ حوزه ارگونومیک‌‌‌، نیز در چارچوب صنعت۴ توجه‌‌‌ شود و سامانه‌‌‌های‌‌‌ جدید نیز باید بر کارگران و اهمیت‌‌‌ آنها متمرکز شوند.

صنعت‌‌‌ ۴ به‌‌‌ ماشینی‌‌‌ شدن فزاینده کارها منجر می‌شود. به‌‌‌ بیان دیگر، کارکنان باید خود را برای‌‌‌ انجام وظایف‌‌‌ جدید آماده کنند. علاوه بر این‌‌‌ تعداد کارکنان واجد شرایطی‌‌‌ که‌‌‌ حوزه‌های فناورانه‌‌‌ برای‌‌‌ تحقق‌‌‌ الزامات صنعت‌‌‌ ۴ به‌‌‌ آنها نیاز دارند نیز روبه‌‌‌ افزایش‌‌‌ است‌‌‌.به‌‌‌ طور خلاصه‌‌‌، صنعت‌‌‌۴ از ظرفیت‌‌‌ بالقوه بسیاری‌‌‌ ‌‌‌ در حوزه‌های متعدد برخوردار است‌‌‌ و پیاده‌سازی آن بر کل‌‌‌ زنجیره ارزش اثر می‌‌‌گذارد و از این‌‌‌ طریق‌‌‌ فرآیندهای‌‌‌ تولید مهندسی‌‌‌ را بهبود می‌دهد، به‌‌‌ ارتقای‌‌‌ کیفیت‌‌‌ محصولات و خدمات می‌‌‌انجامد، روابط‌‌‌ مشتریان و سازمان‌ها را بهینه‌‌‌ می‌کند، فرصت‌‌‌های‌‌‌ تجاری‌‌‌ جدید و مزایای‌‌‌ اقتصادی‌‌‌ به‌همراه دارد، الزامات آموزشی‌‌‌ را تغییر می‌دهد و محیط‌‌‌ کار فعلی‌‌‌ را متحول می‌‌‌سازد.