زیر و بم اشتغال پاییزی استان

ابتدا این که نرخ بیکاری استان در پاییز سال گذشته 4.9 درصد بوده که رتبه نخست کشور را در پایین ترین نرخ بیکاری به خود اختصاص داده بود و نرخ بیکاری پاییز امسال در مقایسه با پاییز سال گذشته بدتر شده است.

دوم این که این نرخ بیکاری در شرایطی برای استان ثبت‌شده است که تعداد جویندگان شغل استان در پاییز امسال نسبت به پاییز سال گذشته کمتر شده‌ و نرخ مشارکت اقتصادی استان از 45 درصد سال گذشته به 44.4 درصد پاییز امسال تنزل کرده است و طبق برآوردها با هر تغییر یک‌درصدی در مشارکت حداقل 50 هزار نفر به تعداد جویندگان شغل استان افزوده یا کاسته می‌شود که در پاییز امسال حداقل 30 هزار نفر تنزل پیداکرده‌اند.

این در حالی است که نرخ بیکاری استان در پاییز امسال بالاتر رفته است؛ یعنی علی‎رغم این‎که 30 هزار نفر از جویندگان شغل استان کاهش پیداکرده‌اند اما نرخ بیکاری بیشتر شده است که خروجی آن را می‌توان در نسبت اشتغال استان ملاحظه کرد.

در تعریف نسبت اشتغال آمده است:«نسبت اشتغال عبارت است از نسبت جمعیت شاغل یا به‌کل جمعیت در سن کار، ضربدر 100»؛ یعنی چه نسبتی از جمعیت بالای 15 سال استان مشغول هستند. داده‌های رسمی مرکز آمار کشور نشان می‌دهد که نسبت اشتغال استان خراسان رضوی در فصل پاییز امسال به 42.1 درصد رسیده است و این یعنی حداقل 58 درصد  جمعیت در سن کار استان در پاییز امسال بیکار بوده‌اند. این نسبت در پاییز سال گذشته 42.8 درصد بوده است. کنار هم گذاشتن این گزاره‌ها تایید می‌کند که درعین‌حال که نرخ مشارکت کاهش پیداکرده است، نسبت اشتغال در استان هم در مقایسه با پاییز پارسال کاهش یافته و تعداد بیکاران استان بیشتر شده‌است.

اما ذکر چند نکته درباره وضعیت اشتغال استان  لازم و  قابل‌تأمل است؛ ابتدا این که قاعدتاً افزایش نرخ مشارکت می‌تواند از دو مسئله منشأ بگیرد؛ یا این که جمعیت در سن کار استان افزایش پیداکرده است که می‌تواند هم متأثر از افزایش سن جامعه و هم می‌تواند ناشی از اضافه شدن جمعیت مهاجر رسمی و غیررسمی به استان باشد و یا این که متأثر از کاهش انگیزه افراد برای پیدا کردن شغل مناسب باشد؛ به‌طور مثال در سال 1400 به دلیل شیوع بحران کرونا نرخ مشارکت در استان هم کاهش پیدا کرد زیرا افراد ترجیح می‌دادند برای حفظ سلامت خود دنبال کار نباشند و خانه‌نشین شوند و منشأ دوم می‌تواند شرایط حقوق کار باشد که البته این گزاره می‌تواند مانند چاقو دولبه عمل کند؛ یعنی پایین بودن حقوق قانون کار نسبت به نرخ تورم این توانایی را به کارفرما می‌دهد که پرداخت حقوق بهتری داشته باشد اما از سویی هم می‌تواند باعث خروج نیروی کار رسمی و گسترش بازار کار غیررسمی شود که امروزه شاهد برش لبه دوم این قیچی هستیم.

نکته قابل‌تأمل دیگر آن است که افزایش نرخ مشارکت می‌تواند ناشی از بهبود وضعیت اشتغال باشد؛ به‌طور مثال در سال 98 با اجرای طرح  «مثلث اقتصادی» در خراسان رضوی علی‎رغم نقص‌هایی که در این طرح بوده اما «انگیزه» شغل یابی در استان را افزایش داده طوری که نرخ مشارکت استان در پاییز 98 را به بیش از 52 درصد رساند؛ یعنی 10 درصد بالاتر از وضعیت پاییز امسال که خروجی آن را می‌توان در تعداد شاغلان استان نمایان کرد.

طوری که داده‌های رسمی نشان می‌دهد؛ در پاییز سال 98 به‌رغم این که نرخ بیکاری استان یک درصد بالاتر از پاییز امسال بوده اما نسبت اشتغال استان در پاییز 98 معادل 49.1 درصد یعنی حدود 50 درصد بوده و در پاییز امسال به 42 درصد رسیده است. علاوه بر این داده‌های رسمی نشان می‌دهد که تعداد کل شاغلان استان در پاییز 98 معادل 2 میلیون و 515 هزار و 946 نفر بوده که نسبت اشتغال این فصل در سال 98 مؤید آن است؛ اما در پاییز سال گذشته تعداد کل شاغلان استان بنا بر اذعان رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی خراسان رضوی معادل 2 میلیون و 149 هزار نفر بوده است. این یعنی تعداد شاغلان استان در پاییز سال گذشته حداقل 366 هزار نفر کمتر از پاییز 98 بوده‌است.حال امسال که نسبت اشتغال استان در مقایسه با پاییز سال گذشته تنزل پیداکرده و نرخ بیکاری رشد داشته است، می‌توان اذعان کرد که تعداد شاغلان استان در پاییز امسال کمتر از پاییز 98 بوده‌ و حتی نسبت به سال گذشته نیز طبق داده‌های آماری تعداد شاغلان استان کاهش هم داشته است.تمام این آمارها را باید در شرایط رشد صفر جمعیت درنظر بگیریم؛ یعنی اگر رشد جمعیت استان و جمعیت در سن اشتغال استان از سال 98 تا به امروز ثابت بوده و تغییری نکرده باشد که با توجه به داده‌های رسمی این امر محال است و جمعیت جویای شغل استان در 5 سال گذشته بیشتر شده است.البته ذکر این نکته نیز لازم است که استان خراسان رضوی متکی بر اقتصاد زیارت است و در دوران بحران کرونا شاهد ریزش بخش عمده نیروی کار استان به دلیل تعلیلی واحدهای خدماتی و گردشگری بودیم که بعد از خروج استان از بحران کرونا و احیای بخش خدمات اشتغال‌زایی در استان نیز طی یک سال گذشته رونق گرفته و در سال گذشته بیش از 110 هزار نفر شغل در استان ایجادشده که بالاترین آن در کل کشور بوده است؛ بااین‌حال برای بازگشت به نقطه صفر در مقایسه با سال 98 هنوز فاصله زیادی داریم.