خاموشی برق صدمات جبران‌ناپذیری به صنایع زده است. در برنامه کلان جمهوری اسلامی ایران؛ استفاده بهینه از منابع انرژی‌های فسیلی و ارتقاء میزان بهره‌برداری از منابع متنوع انرژی‌های تجدیدپذیر جهت تامین بخشی از نیاز روزافزون انرژی کشور تاکید شده است؛ زیرا کشور از لحاظ برخورداری منابع مختلف انرژی یکی از غنی‌ترین کشورهای جهان محسوب می‌گردد و علاوه بر وجود منابع گسترده سوخت‌های فسیلی و تجدید ناپذیر نظیر نفت و گاز دارای پتانسیل فراوان انرژی‌های تجدیدپذیر از جمله باد، خورشید، زیست‌توده و زمین‌گرمایی است.
از مهم‌ترین مسائل استان خراسان رضوی در دو سال اخیر، قطعی برق صنایع به‌علت عدم ظرفیت کامل تولید برق و افزایش نرخ مصرف برق است. میانگین انرژی خورشیدی تابیده شده به هر متر مربع زمین در شهرستان مشهد حدود ۱۹۰۰ کیلووات ساعت در طول یک‌سال است و از طرفی خراسان رضوی دارای مناطق بکر با سرعت باد مناسب جهت احداث نیروگاه بادی (بینالود، خواف، نشتیفان)، اراضی بلااستفاده جهت احداث نیروگاه خورشیدی است. همچنین همجواری با کشورهای همسایه، قابلیت صادرات برق را دارد. نیروگاه‌های تجدیدپذیر (خورشید و بادی) بیشترین امکان تولید برق مربوط به فصل تابستان را دارند که و بیشترین نیاز به برق هم در این فصل از سال است.
گر چه بخش خصوصی محرک اکثر صنایع پیشرفته، بهروز و کارآمد است اما سرمایه‌گذاران بخش خصوصی همواره در مورد بازدهی تکنولوژی‌های جدید بخصوص در زمینه مربوط به انرژی‌های تجدیدپذیر نگران هستند و هم اکنون هزینه تولید انرژی از طریق انرژی‌های تجدیدپذیر حدود چهاربرابر شیوه‌های گذشته است.
محسن شادمان، رئیس کمیسون انرژی اتاق مشهد در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» در این باره می‌گوید: در دنیا قیمت واقعی برق چندین برابر نرخ ایران است و روش استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر رونقی نداشته و اندک است. طرح‌های تولید انرژی از طریق منابع تجدیدپذیر به صورت پنج ساله است و بایستی توجیه اقتصادی داشته باشد. باتوجه به کمبود بودجه در کشور و عدم حمایت بانک‌ها از طرح‌های تولیدکنندگان انرژی‌های تجدیدپذیر، سرمایه‌گذاری در این زمینه اندک است.
شادمان ادامه می‌دهد: اگر شرایط برای سرمایه‌گذار تسهیل گردد، سرمایه‌گذاری بیشتر خواهد شد. منابع سوخت فسیلی کشور رو به اتمام است و به زودی با مشکل مواجه خواهیم شد و تامین سوخت برای نیروگاه‌ها در تابستان و زمستان امکان پذیر نیست. اگر به این موضوع بی‌توجهی شود، در آینده دچار مشکل خواهیم شد.
به گفته غلامحسین شافعی، رئیس اتاق بازرگانی ایران؛ موضوع سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر، یک ضرورت مهم در راستای تامین نیازهای امروز و آینده کشور است و تسهیل این امر با تدوین برنامه خرید تضمینی برق حاصل از این بخش توسط دولت، ممکن خواهد شد.
استفاده ناچیز از ظرفیت هزارمگاواتی انرژی بادی خراسان
در صورت استفاده کامل از ظرفیت بادی خراسان رضوی، امکان احداث حداقل ۱۰۰۰ مگاوات نیروگاه بادی وجود دارد. با این وجود سهم استان خراسان رضوی از کل نیروگاه‌های تجدیدپذیر منصوبه در کشور(ظرفیت کل ۹۵۶ مگاوات) فقط حدود ۷ درصد(۶۴ مگاوات) است که از این حیث نیاز به توجه بیشتری وجود دارد.
مهم‌ترین فاکتور جذب بخش خصوصی برای احداث نیروگاه تجدیدپذیر؛ جذابیت اقتصادی طرح و اعتماد به دولت برای اجرای تعهدات و بازپرداخت وجوه برق به مالکان نیروگاه است و هزینه سرمایه‌گذاری برای نیروگاه، وابسته به تورم داخلی و تغییرات نرخ ارز است اما در چند سال اخیر؛ سرمایه‌گذاران با یک بازار نوسانی مواجه هستند. بهروز عادلشاهیان، کارشناس حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر و عضو انجمن ساتکا در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد»، می‌گوید: یکی از راهکارهای موجود برای این طرح، تعدیل نرخ خرید برق نیروگاه تجدیدپذیر از زمان ابلاغ آن است تا این نرخ به صورت خودکار و با نوسان پارامترها تعدیل شود و سرمایه‌گذاران معطل بررسی و اعلام نرخ توسط وزارت نیرو نشوند. براساس آخرین مصوبه وزارت نیرو که در اردیبهشت ماه سال گذشته ابلاغ شد، قیمت فعلی حدود ۶ ماه پاسخگوی افزایش هزینه‌های نیروگاه‌ها خواهند بود. در صورتی‌که با افزایش قیمت‌ها، این مصوبه کارکرد خود را از دست داد و بازگشت سرمایه نیروگاه‌های تجدیدپذیر باتوجه به نوع تکنولوژی به پنج الی هشت سال رسیده است. عادلشاهیان اضافه می‌کند: با توجه به ماهیت بازار ایران، این دوره بازگشت سرمایه مطلوب نیست و در طول پنج سال اخیر؛ ظرفیت کل برق تجدیدپذیر کشور هنوز به یک درصد از ظرفیت کل برق کشور نرسیده است. از طرفی فرآیند اداری زمان‌بر بررسی افزایش نرخ‌های پایه خرید تضمینی در وزارت نیرو، سبب تعطیلی برخی از شرکت‌های کوچک‌تر و تعدیل نیرو می‌شود. این کارشناس حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر و عضو انجمن ساتکا در خصوص اعتماد نیروگاه‌ها در خرید تضمینی به دولت، می‌گوید: دولت برای حفظ اعتماد نیروگاه‌ها بایستی؛ یارانه پرداختی در بخش انرژی را کاهش و قیمت برق مصرفی مشترکین را به صورت تدریجی به قیمت واقعی نزدیک‌تر کند تا منابع لازم جهت حفظ و تداوم خرید تضمینی افزایش یابد. عادلشاهیان ادامه می‌دهد: در خصوص نیروگاه‌های بزرگ مقیاس مگاواتی، با توجه به تعهد بلند مدت دولت و مبالغ سنگین صورت‌حساب‌ها، دولت سیاست خرید تضمینی با نرخ پایه مشخص را با مکانیسم ماده ۱۲ و تهاتر بهای برق با حواله یا مبلغ سوخت معادل جایگزین کند. فرآیند اجرایی این امر ممکن است با مسائل متعددی رو‌به‌رو شود. منابع سوخت فسیلی کشور محدود بوده و نمی‌تواند به طور کامل به این مساله پاسخ بدهد. اگر قیمت برق مصرفی مشترکین پر مصرف و همچنین صنایع واقعی شود، آن‌گاه احداث نیروگاه تجدیدپذیر و استفاده از برق تولیدی، توجیه خواهد داشت و دیگر نیازی به تدوین طرح‌های مختلف نیست.
تضمین نکردن خرید برق از تولیدکنندگان داخلی
به گفته سیداحسان صدر، عضو هیات مدیره انجمن نیروگاه‌های مقیاس‌کوچک کشور؛ درحالی نرخ برق تابستان امسال ۳۲۷ تومان (حدود یک سنت) اعلام شده است که هم‌اکنون وزارت نیرو برق را با نرخ‌های بالای شش سنت از کشورهای همسایه خریداری و وارد می‌کند. این در حالی است که امکان تولید برق در داخل برای تولیدکنندگان با نرخ‌های بسیار کمتر وجود دارد و وزارت نیرو هیچ تصمیمی برای بهبود نرخ خرید برق از تولیدکنندگان داخلی ندارد.
محمدرضا رمضانی، مدیرعامل شرکت توزیع برق مشهد هم در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» معتقد است انرژی‌های تجدیدپذیر خراسان رضوی، ظرفیت تامین برق استان را دارند و دولت می‌تواند برق را به قیمت واقعی از نیروگاه‌های تولید انرژی تجدیدپذیر خریداری و آن را به صنایع با قیمت واقعی ارائه کند. رمضانی اما می‌داند که علیرغم آمادگی برخی از صنایع برای خرید برق به قیمت واقعی، سرمایه‌گذاری برای تولید برق به میزان نیاز وجود ندارد، چرا که سرمایه گذاری در بخش تولید بسیار هزینه‌آور است.
مدیرعامل شرکت توزیع برق مشهد با اشاره به اینکه با تولید مداوم برق مشکل حل نخواهد شد، بلکه باید کشور نسبت به مدیریت مصرف برق دقت و توجه لازم داشته باشد، می‌گوید: استفاده از برق در استان به طور معمول و میانگین ۱۰۰۰ مگاوات است که در تابستان به ۲۰۰۰ مگاوات می‌رسد. نیروگاه‌های استان به راحتی پاسخگوی نیاز تمامی صنایع و مشترکان خانگی هستند و نیاز به سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر نیست اما بخش خصوصی انگیزه ای برای تولید برق برای تنها سه ماه از سال ندارد. عدم قیمت‌گذاری واقعی در نرخ برق مصرفی، عدم مصرف بهینه در کشور را رخ می‌دهد. نحوه مدیریت مصرف می‌تواند در این زمینه اثرگذار باشد. با این کار سرمایه کشور در بخش‌های دیگر مصرف خواهد شد.
آن طور که از قرائن پیداست، روند سوخت‌رسانی به نیروگاه‌ها و مخازن سوخت درحال تکمیل است اما نگرانی درباره دی، بهمن و اسفند وجود دارد که احتمال افزایش مصرف گاز به دلیل برودت هوا، همچنان وجود دارد. تولید برق از نیروگاه‌های سوخت فسیلی، دیگر مقرون به صرفه نیست و باید به سمت استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر رفت. چراکه با توجه به استهلاک و قدمت بالای نیروگاه‌های فسیلی و همچنین یارانه‌ای که دولت بابت هزینه سوخت این نیروگاه‌ها پرداخت می‌کند، دیگر سرمایه‌گذاری در این بخش از صنعت برق، توجیه اقتصادی ندارد.
برخی ادعا می‌کنند که با توجه به فراوان بودن گاز در ایران و عدم توانایی صادرات این محصول، نیروگاه‌های گازی هزینه کمتری نسبت به نیروگاه‌های تجدیدپذیر دارند. اما این در صورتی است که دولت به جای اینکه گاز را با قیمتی بسیار پایین‌تر از قیمت جهانی در اختیار نیروگاه‌ها قرار دهد، با احداث و توسعه نیروگاه‌های بادی و خورشیدی، گاز معادل را در اختیار بخش خصوصی قرار دهد تا با فعالیت در حوزه‌ای مثل پتروشیمی‌ها بتوانند ارزش افزوده ایجاد کنند. بنابراین؛ با وجود ظرفیت بالای کشور در تامین برق از طریق انرژی‌های تجدیدپذیر، توجه به بخش خصوصی مغفول مانده و این صنعت رو به ورشکستگی در حال حرکت است.
