به گزارش روابط عمومی اتاق بازرگانی خراسان رضوی، «محمد علایی»، رئیس این کمیسیون اظهار کرد: طی سال‌های گذشته مسئولان ملی بر این نکته تاکید داشتند که مطالعه جامعی در حوزه کشف‌رود صورت بگیرد و به همین دلیل، سند نجات کشف‌رود تدوین شد. این سند با همکاری شرکت آب منطقه‌ای، شهرداری، دادگستری و دانشگاه فردوسی و… تهیه شد.
علایی با اشاره به اهمیت مدیریت مشارکتی در مسائل محیط زیستی، ادامه داد: مشهد در موضوع کشف‌رود در گذشته با مسائلی چون عدم رعایت حریم، جاری بودن حجم عظیمی فاضلاب و تخلیه نخاله‌های ساختمانی و بیمارستانی با چالش مواجه بوده است. خوشبختانه در حال حاضر بستر کشف‌رود آزاد شده و از آن محافظت می‌گردد؛ اما فاضلاب همچنان در بستر آن جاری است. برای جلوگیری از تداوم این وضعیت، تعجیل برای تامین اعتبار و تکمیل تصفیه‌خانه‌های حاشیه کشف‌رود ضروری است. به نظر می‌رسد اتاق بازرگانی می‌تواند در رایزنی با صنعتگران و فعالان اقتصادی آنان را مجاب کند تا در راستای ایفای مسئولیت‌های اجتماعی خود، به حوزه ساماندهی کشف‌رود نیز ورود کنند. از سویی به مطالبه‌گری از دولت برای تامین اعتبار تکمیل تصفیه‌خانه‌ها بپردازد.
وی افزود: طی سال‌های اخیر اقدامات قهری برای مقابله و جلوگیری از جاری شدن فاضلاب در کشف‌رود راهگشا نبوده است. از این رو به نظر می‌رسد فروش فاضلاب در مزایده و هزینه‌کرد مبالغ ناشی از فروش آن برای افتتاح تصفیه‌خانه‌ها، یکی از راه‌حل‌های موجود باشد. اگر این اقدام از دهه 70 عملیاتی می‌شد، شاهد افتتاح و راه‌اندازی تصفیه‌خانه‌ها بودیم. ما با حجم زیادی از فاضلاب در استان مواجه هستیم که اگر به درستی تصفیه شود، می‌توان با این پساب تا حدودی بخشی از آب مورد نیاز را تامین کرد.
وی با اشاره به اهمیت راه‌اندازی تصفیه‌خانه فاضلاب شهرک صنعتی چرمشهر خاطرنشان کرد: از سال 1367 تاکنون عنوان شده که تصفیه‌خانه فاضلاب چرمشهر به زودی افتتاح خواهد شد؛ اما تاکنون این مهم محقق نشده است و این مساله نیازمند پیگیری است. اگر این تصفیه‌خانه افتتاح شده بود، مشکلات زیست محیطی به وخامت شرایط فعلی نبود.
ضرورت مطالبه‌گری سازمان‌های مردم‌نهاد و اتاق بازرگانی در خصوص ساماندهی کشف‌رود
در ادامه، «محمدعلی قنادزاده»، نایب رئیس کمیسیون آب و محیط زیست اتاق بازرگانی خراسان رضوی تصریح کرد: از سال 92 اقداماتی در حوزه کشف‌رود آغاز شد؛ اما اقدام موثر در آبان ماه 98 با تصویب طرح احیای کشف‌رود با حضور استاندار آغاز شد. در آبان ماه 99 بحث تصفیه‌خانه سپتاژ توسط شهرداری برآورد هزینه گردید و در آبان ماه 1400، حدود 190 هکتار از 1500 هکتار آزادسازی شده توسط شهرداری درختکاری شد؛ هر چند انتظار شنیدن خبر خوب دیگری را در سال‌های 1401 و 1402 داشتیم، اما این اتفاق رقم نخورد.
وی ادامه داد: از 290 کیلومتر طول کشف‌رود 21 کیلومتر آن از طریق بودجه ملی آزادسازی شده که این رقم معادل 10 درصد است. بخش مهم ماجرا این است که یکبار به طور عملیاتی به این حوزه ورود شده؛ لذا نقشه راه برای ادامه مسیر روشن است.
قنادزاده خاطرنشان کرد: بدون حمایت حاکمیت نمی‌توان قدمی در راستای ساماندهی این پروژه برداشت؛ این امر یک شرط واجب است؛ اما شرط کافی هم، مطالبه‌گری سازمان‌های مردم‌نهاد و اتاق بازرگانی در این زمینه است.
وی یادآور شد: تاکنون جلسات مختلفی در حوزه کشف‌رود از سال 96-97 برگزار شده؛ اما نتیجه عملیاتی آن در سال 98 و 99 با ایجاد کنسرسیوم مشهود شد؛ به طوری که تمام دستگاه‌های اجرایی ذی‌ربط برای ساماندهی کشف‌رود در کنار یکدیگر قرار گرفتند و امیدواریم در این مسیر شاهد هم‌افزایی بیشتر دستگاه‌های اجرایی باشیم.
لزوم پیگیری تامین بودجه تصفیه‌خانه خین عرب 2
در بخش دیگری از نشست، «حمید کافی»، مدیر بهره‌برداری شرکت آب و فاضلاب مشهد خاطرنشان کرد: تاکنون ۸۵ درصد طرح شبکه جمع آوری فاضلاب اجرا شده است و در پایان دولت سیزدهم ما می‌توانیم شبکه جمع آوری فاضلاب را در مشهد تکمیل کنیم. در صورت اتصال سیفون‌ها، جمعاً 400 هزار مترمکعب فاضلاب خواهیم داشت؛ اما در حال حاضر تنها می‌توانیم 200 هزار مترمکعب را تصفیه کنیم و برای تصفیه حدود 200 هزار مترمکعب فاضلاب در روز تصفیه‌خانه‌ای نخواهیم داشت.
کافی یادآور شد: بر اساس چشم انداز، در طول 4 سال آینده در هر سال به ازای 50 هزار مترمکعب فاضلاب در روز، تصفیه‌خانه خواهیم ساخت. تصفیه‌خانه «پرکند آباد 2» با ظرفیت 150 هزار مترمکعب در روز، تفصیه‌خانه «طبرسی شمالی» با ظرفیت 90 هزار مترمعکب در روز، تصفیه‌خانه «شماره 3 النگ» با ظرفیت 50 هزار مترمکعب در روز از جمله این تصفیه‌خانه ها طی 4 سال آینده است.
او خاطرنشان کرد: تقاضای ما این است که در راستای تکمیل تصفیه‌خانه خین عرب 2 در انتهای خیابان بهمن، اعتبارات لازم تامین شود؛ در غیر این صورت به عدد مدنظر نخواهیم رسید. به رغم آن که دولت پذیرفته اعتبار این تصفیه‌خانه را تخصیص دهد و چین به عنوان سرمایه گذار وارد عرصه شده و پیمانکار مشخص است؛ اما دولت عنوان می‌کند که ظرفیت سرمایه‌گذار چین تکمیل شده و سرمایه آن در پروژه‌های دیگر هزینه شده است؛ لذا نمی‌توانیم اعتباری به آب و فاضلاب مشهد اختصاص دهیم و به رغم مکاتبه دستگاه قضا با دولت برای تخصیص این مبلغ، هنوز نتیجه‌ای عاید نکردیم. در حقیقت دولت وعده 125 هزار مترمکعب تصفیه فاضلاب در روز را داده اما تا کنون بودجه آن محقق نشده و این امر نیازمند پیگیری است.
کافی یادآور شد: تصفیه‌خانه پرکند آباد در اسفندماه سال جاری با ظرفیت تصفیه 50 هزار مترمکعب در روز راه اندازی خواهد شد با تحقق این مهم 250 هزار متر مکعب فاضلاب جمع آوری شده در روز، به طور کامل تصفیه خواهد شد.
نگاهی به برنامه‌های کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت احیای رودخانه کشف‌رود
در ادامه، «محمد سلیمی»، مسئول پروژه آزادسازی و احیای کشف‌رود در شرکت آب منطقه‌ای خراسان عنوان کرد: برنامه‌های کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت به منظور نجات و احیای رودخانه کشف‌رود در دستور کار قرار گرفته است. چنان که تشکیل گروه‌های گشت و نظارت، جمع آوری موتور تلمبه‌های غیرمجاز و شناسایی کارگاه های غیرمجاز از جمله اهداف کوتاه مدت بوده است. آزادسازی بستر 25 ساله رودخانه کشف‌رود و مسیل فرعی، احداث جاده‌های دسترسی و حفاظتی در طرفین رودخانه، اجاره اراضی به شهرداری جهت احداث کمربند سبز و احداث ایستگاه‌های گشت و نظارت رودخانه کشف‌رود از جمله برنامه‌های میان مدت است. مطالعات جامع احیای رودخانه حفاظت شده کشف‌رود، اجرای خط انتقال پساب خین عرب به پرکند آباد، قطع جریان فاضلاب جاری در رودخانه کشف‌رود، ساخت تصفیه‌خانه سپتاژ توسط شرکت آب و فاضلاب مشهد، ساخت تصفیه‌خانه چرمشهر توسط شرکت شهرک‌های صنعتی، مطالعه و اجرای تصفیه‌خانه های محلی جهت تصفیه فاضلاب کشف‌رود (اولنگ و سنگ‌بر) و مطالعه رودپارک کشف‌رود با مشارکت از جمله اهداف بلندمدتی است که هم اکنون اقداماتی در راستای آن صورت گرفته است.
سلیمی افزود: بازگشایی و رفع تصرف کشف‌رود و سرشاخه‌ها (114 کیلومتر)، اراضی آزادسازی شده (1550 هکتار)، اراضی در حال واگذاری به شهرداری- فضای سبز (84 کیلومتر) و … از مهم ترین اقدامات اجرایی انجام شده تا به امروز بوده است.
کارشناس مسئول پروژه آزادسازی و احیای کشف‌رود آب منطقه‌ای خراسان با تاکید بر نقش سمن ها و سازمان های مردم نهاد در حوزه ساماندهی کشف‌رود خاطرنشان کرد: موافقت اولیه با طرح ساماندهی (طرح دایک) در 5 کیلومتر اول در محدوده طرح شاهنامه، اجرای طرح ساماندهی بخش خصوصی در حد فاصل پل «گیزی» تا «همت آباد»، اجرای درخت کاری توسط شهرداری مشهد به منظور رفع تصرف اراضی بستر با هدف جلوگیری از تصرف مجدد مجاورین، برگزاری کارگروه مهندسی ارزش رودپارک کشف، رفع تصرف از متجاوزین و موتور تلمبه داران و… از مهم ترین اقدامات اولیه در راستای اجرای رودپارک کشف بوده است.
شهرک صنعتی باید فاضلاب تولیدی اش را تصفیه کند
در بخش دیگری از نشست، «احمدرضا رضازاده»، دبیر اجرایی نظام صنفی کشاورزی خراسان رضوی یادآور شد: سال 1376 فاضلاب شهرک صنعتی به تصفیه‌خانه پرکندآباد 1 متصل شد در حالیکه این تصفیه‌خانه برای فاضلاب شهری طراحی شده بود. لذا باید جلوی این اتفاق اشتباه گرفته شود و شهرک صنعتی موظف گردد که خود فاضلاب تولیدی اش را تصفیه کند.
رضازاده افزود: استفاده از پساب غیر استاندارد تصفیه شده در زمین‌های کشاورزی سلامت مردم را به خطر می‌اندازد که باید با افراد متخلف در این حوزه برخورد شود.
شرکت شهرک‌های صنعتی درباره راه‌اندازی تصفیه‌خانه چرمشهر تا پایان سال قول مساعد داده است
در ادامه، «مرتضی کرباسی»، رئیس کمیسیون سلامت اتاق بازرگانی خراسان رضوی یادآور شد: کمیسیون سلامت اتاق در راستای ایفای مسئولیت اجتماعی و سلامت مردم به معضل کشف‌رود ورود پیدا کرده است، چرا که آمارها حاکی از افزایش نرخ ابتلا به سرطان در استان است؛ به طوری‌که وضعیت خراسان رضوی در این مساله حادتر از سایر استان‌هاست. یکی از عوامل ابتلا به سرطان، تغذیه ناسالم است و کمیسیون سلامت به این مساله ورود پیدا کرده تا صاحبان کسب‌وکارها را در راستای ایفای مسئولیت اجتماعی خود ترغیب کند تا به حوزه ساماندهی کشف‌رود ورود کنند.
وی با اشاره به اینکه ورود سازمان های مردم نهاد به ساماندهی کشف‌رود شایسته قدردانی است، یادآور شد: در خصوص حل مسئله تانکرهای تخلیه فاضلاب در کشف‌رود باید اقدامات عاجل‌تری صورت بگیرد. دانشگاه علوم پزشکی، مراکز رشد و معاونت غذا و داروی این دانشگاه برای ساماندهی این حوزه می‌توانند تعاملات بهتری برقرار کنند و در این حوزه به شکل دستوری عمل نمایند.
کرباسی خاطرنشان کرد: خوشبختانه از مدیریت شرکت شهرک ها قول مساعد راه اندازی تصفیه‌خانه چرمشهر را تا پایان سال گرفتیم که امید می‌رود این تصفیه‌خانه رسما تا پایان سال به بهره‌برداری برسد. البته با بهره‌برداری این پروژه نمی‌توان به حل کامل مساله امیدوار بود، چرا که مشکلات در این حوزه بسیار است.
رئیس کمیسیون سلامت اتاق بازرگانی خراسان رضوی با بیان اینکه استفاده از مشارکت اجتماعی و خرد جمعی برای حل مساله کشف‌رود بسیار حائز اهمیت است، یادآور شد: صاحبان بنگاه های اقتصادی باید به حوزه تصفیه فاضلاب واحدهای خود ورود کنند. ساماندهی حوزه کشف‌رود نیازمند همکاری بخش خصوصی و کارآفرینان است. اتاق بازرگانی می‌تواند به منظور دعوت به همکاری فعالین اقتصادی در این حوزه بسیار موثر واقع شود همچنین این نهاد می‌تواند از طریق مطالبه گری نیز نقش برجسته ای ایفا کند.
اهمیت ایجاد جذابیت برای سرمایه‌گذاری در حوزه کشف‌رود
در بخش دیگری از نشست، «سید امین متقی»، معاون اداره کل بهبود محیط زیست شهرداری مشهد گفت: اقدامات بسیاری در حوزه کشف‌رود انجام شده است؛ اما نمی‌توان منکر آن شد که این اقدامات بدون نقص بوده است. از این رو توصیه می‌شود ایده هایی در این جلسات مطرح گردد که برای بازه زمانی 5 الی 10 سال آینده راهگشای مساله کشف‌رود باشد. به نظر می رسد اتاق بازرگانی بتواند در این حوزه تحولات فکری ایجاد کند تا بتوانیم در کشف‌رود جذابیتی برای سرمایه گذار و بالتبع آن مردم ایجاد کنیم.
وی یادآور شد: پرونده کشف‌رود حدود 10 سال پیش باز شد که در آن برهه مساله پساب در مرکز توجه قرار گرفت. لذا باید بتوان از پساب به عنوان بزرگترین سرمایه استان استفاده کرد. هر یک میلیون متر معکب پساب در استان می‌تواند سالانه 30 الی 40 میلیارد تومان درآمد ایجاد کند. باید از فرصت های موجود برای پایداری منابع آب زیرزمینی استفاده کنیم.
تاکید بر نقش رسانه‌ها در مطالبه‌گری حل مسئله حوزه کشف‌رود
در ادامه، «سهیل پروازی»، دبیر کمیسیون مسئولیت های اجتماعی اتاق بازرگانی خراسان رضوی گفت: اگر در حال حاضر کشف‌رود نسبت به گذشته وضعیت بهتری دارد و دستگاه‌هایی مانند آب منطقه ای و شهرداری در این رابطه اقدامات خوبی انجام داده اند به دلیل انعکاس موثر این اخبار در رسانه ها بوده است. به طوری که انعکاس این اخبار، مساله کشف‌رود را به دغدغه مردم تبدیل کرد.
پروازی افزود: کمیسیون مسئولیت اجتماعی در این حوزه در کنار کمیسیون آب و محیط زیست خواهد بود. تقاضا می‌شود کمیسیون آب در این حوزه گام های جدی بردارد. نخست آن که کمیسیون با راه اندازی یک تحول فکری در قالب یک فراخوان، قشر فرهیخته دانشگاهی و مردم را برای مطالبه گری در این حوزه دعوت کند. دوم آن که با کمک روابط عمومی اتاق بازرگانی اطلاع رسانی در این رابطه انجام شود تا اقدامات به صورت موثر منعکس گردد، همچنین باید از ظرفیت رسانه ها برای حل معضل کشف‌رود بیش از گذشته استفاده کرد.
دستگاه‌های ذی‌ربط خود را در حوزه کشف‌رود موظف بدانند
در ادامه، «سید محمدرضا علوی مقدم»، عضو جمعیت ناجیان آب تصریح کرد: ارگان‌های ذی‌ربط باید نسبت به مساله کشف‌رود پای کار باشند. سازمان جهاد کشاورزی باید نسبت به موضوع استفاده از فاضلاب شهری برای آبیاری صیفی جات توسط برخی از کشاورزان، پاسخگو باشد.
او ادامه داد: استفاده مجدد پساب در حوزه کشاورزی به معنای ضربه زدن به آبخوان است. نباید با صرف این آب در حوزه کشاورزی به رویکرد درآمدزایی نگریست؛ چرا که در حوزه کشاورزی با هدررفت بیش از اندازه آب مواجه هستیم. این مساله طرح تامین اضطراری آب شرب مشهد برای سال 1403 را که تا 95 درصد به آبخوان متکی است، با شکست مواجه می‌کند. این طرح توسط شرکت آب منطقه ای و شرکت آب و فاضلاب تصویب شده است. در سال آینده اگر وضعیت بارش ها به همین ترتیب باشد، 95 درصد برداشت از آبخوان‌ها باید صرف تامین آب شرب شود. این مساله یک فاجعه است و باید برای استفاده از پساب برنامه‌ریزی دقیقی صورت بگیرد.
وی افزود: متاسفانه شهرداری مشهد در حوزه اولویت بندی پروژه‌ها بسیار ضعیف عمل کرده است به طوری که گاهی پیاده‌روهایی که نیاز به بازسازی و مرمت نداشته مجددا مورد بازسازی قرار می‌گیرند؛ اما اعتباری برای بهره‌برداری به پروژه‌های تصفیه‌خانه تخصیص داده نمی‌شود.
علوی مقدم خاطرنشان کرد: برای بهره‌برداری از تصفیه‌خانه‌ها به اعتبار اندکی نیاز است که تاکنون این اعتبارات از سوی دولت تخصیص نیافته است. این حوزه نیاز به پیگیری و مطالبه گری اساسی دارد.
آمار چشمگیر سرطان در خراسان رضوی نسبت به سایر استان‌ها
در بخش دیگری از نشست، «آذر کیانی نژاد»، نایب رئیس کمیسیون سلامت اتاق بازرگانی خراسان رضوی یادآور شد: متاسفانه به دلیل فاضلاب موجود در کشف‌رود و آبیاری صیفی جات با آن، آمار سرطان در بیمارستان های مشهد در حال افزایش است. تاکنون اقدامات انجام شده توسط ارگان های مختلف جهت ساماندهی کشف‌رود اثربخش نبوده است و سلامت عمومی جامعه در خطر است و آمار سرطان به ویژه سرطان دستگاه گوارش، معده و روده در خراسان رضوی بسیار زیاد است.
وی افزود: کمیسیون سلامت، دانشگاه علوم پزشکی را به عنوان مدعی‌العموم در این حوزه پای کار آورده است. سازمان غذا و دارو و دانشگاه علوم پزشکی باید به طور جدی به این مساله ورود پیدا کنند و نمایندگانشان در این جلسات حضور داشته باشند.
پروژه تصفیه‌خانه سپتاژ به دلیل نوسانات نرخ ارز متوقف شده است
در ادامه، «سعید ابطحی»، مسئول امور بهره‌برداری کمربند سبز شمالی شهرداری مشهد افزود: حدود 70 میلیارد تومان در پروژه سپتاژ هزینه شده است. با این حال پیمانکار قصد اتمام همکاری دارد و ما به ناچار باید پیمان جدیدی را منعقد کنیم. این پیمانکار معتبر و شناخته شده است؛ اما به دلیل تغییر نرخ ارز و تحریم های موجود، پروژه موجود را فاقد توجیه اقتصادی می داند و به دنبال اتمام همکاری است.
ابطحی یادآور شد: پروژه سپتاژ در سال 99 کلید خورده و اعتبار آن 75 میلیارد تومان برآورد شد. در حال حاضر 70 میلیارد تومان در این حوزه سرمایه گذاری شده با این حال اتمام آن نیازمند 170 میلیارد دیگر جهت تامین مالی است.
مسئول امور بهره‌برداری کمربند سبز شمالی شهرداری مشهد تصریح کرد: 80 درصد تجهیزات این پروژه تامین شده؛ اما نوسانات نرخ ارز و تحریم ها مانع از پیشرفت پروژه شده است. با این حال ما در تلاشیم که پیمانکار موجود را حفظ کنیم، چرا که انعقاد پیمان جدید و برگزاری مناقصه نتیجه ای جز اتلاف زمان نخواهد داشت.
در بخش دیگری از نشست، کوروش گشایشی، کارشناس اداره حفاظت محیط زیست مشهد گفت: تقاضا می‌شود اتاق بازرگانی بیش از پیش در حیطه برگزاری برنامه های آموزشی در حوزه محیط زیست گام های موثری بردارد.
وی ادامه داد: اگر دستگاه‌های اجرایی ذی ربط به ویژه آب منطقه ای در حوزه تامین مالی با چالش مواجه هستند باید طبق قانون بتوانند از تعاملات بین المللی جهت جذب سرمایه استفاده کنند و به نظر می رسد که اتاق بازرگانی بتواند در این حوزه راهگشا باشد.
«عماد رجحانی»، دبیر کمیسیون آب و محیط زیست اتاق خراسان رضوی نیز در خصوص مسئله کشف رود گفت: مشکل کشف‌رود، علاوه بر بحث عدم پرداخت حق‌آبه، بحث آلودگی‌های زیست محیطی و آسیب به رودخانه است که در چهار ردیف قابل طرح می‌باشد. مسئله ساخت‌وساز در بستر رودخانه در سال‌های گذشته با مدیریت مشارکتی برطرف شده است؛ اما آلودگی‌های ناشی از عدم تصفیه کافی و مناسب فاضلاب شهری، تخلیه فاضلاب خام و فاضلاب بسیار خطرناک بیمارستانی توسط تانکرها و ورود فاضلاب صنعتی چرمشهر عوامل اصلی آلودگی کشف رود می‌باشد.
وی در خصوص ضرورت مدیریت مشارکتی در حل مسئله آلودگی‌های کشف رود افزود: بدیهی است مدیریت این موضوع نیاز به در نظر گرفتن همه ابعاد و نقش‌آفرینی همه ذینفعان دارد. همچنین بایستی مدل نهایی حل مسئله در کشف رود مبتنی بر این منافع و بر بستر واقعیات باشد.
