معضل ناترازی انرژی
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای‌اسلامی به‌‌‌‌‌تازگی با انتشار گزارشی، با نگاهی به مصرف سه حامل اصلی انرژی شامل گاز طبیعی، بنزین و برق، از ناترازی انرژی در کشور خبر داد که بر اساس پیش‌بینی‌‌‌‌‌ها از سال‌جاری، گازوئیل هم به فهرست یادشده اضافه می‌شود. در این زمینه، آنچه بیش از هر مساله دیگری به ذهن متبادر می‌شود، این است که به‌رغم تشدید سالانه ناترازی انرژی در کشور، از یک دهه‌گذشته تاکنون روند پیشرفت پروژه‌های بهینه‌سازی بسیار کند و غیر‌قابل قبول بوده‌است.
نگاهی به بازار بهینه‌سازی انرژی
طبق این گزارش، به‌نظر می‌رسد بازار بهینه‌سازی مصرف انرژی نیز پس از گذشت ۶ سال از آغاز فعالیت، فاقد هرگونه عملکرد شایسته توجه بوده‌است. در حوزه برق، از ۱۰ طرحی که در فرآیند بازار وجود دارد تنها قرارداد نهایی یک طرح در اسفند۱۴۰۱ منعقدشده و در مرحله اجراست و تاکنون هیچ‌‌‌‌‌گونه گواهی صرفه‌جویی صادر نشده‌است. در حوزه گاز نیز اگرچه ۵ طرح توسط کمیسیون صرفه‌جویی انرژی موردتایید و تصویب قرارگرفت اما در حال‌حاضر تنها یک طرح در مرحله عقد قرارداد سه‌‌‌‌‌جانبه قرار داشته و ۴ مورد دیگر، از اجرا انصراف داده‌اند. به گزارش فارس، با روی کار آمدن دولت سیزدهم این انتظار وجود داشت که دولت جدید اهتمام مضاعفی بر اجرای پروژه‌های بهینه‌سازی داشته‌باشد ولی حتی به تکالیف محول شده از طرف مجلس شورای‌اسلامی در قانون بودجه۱۴۰۲ نیز عمل نشده‌است که از جمله این تکالیف، می‌توان به تشکیل «حساب بهینه‌سازی مصرف انرژی» اشاره کرد.
تاسیس حساب مستقل با عنوان حساب بهینه‌سازی مصرف انرژی در قانون بودجه سال۱۴۰۲ مدنظر قرارگرفت و مقرر شد شرکت ملی گاز، شرکت ملی نفت و توانیر هرکدام به ترتیب ۲۵، ۲۵ و ۱۰هزار میلیارد‌ریال به‌حساب بهینه‌سازی مصرف انرژی واریز کنند که تاکنون هیچ‌یک از آنها محقق نشده و موجودی این حساب برای تامین مالی و آغاز به‌کار پروژه‌های بهینه‌سازی مصرف سوخت، صفر است. طبق برآوردها، ناترازی انرژی سالانه ۲۴میلیارد دلار به کشور خسارت وارد می‌کند؛ رقمی معادل کل درآمد نفتی ایران در سال۱۴۰۰. کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند که در صورت متوقف ماندن پروژه‌های بهینه‌سازی تا ۱۰ سال‌آینده حتی با فرض نبود تحریم‌ها نیز ایران از بازار جهانی انرژی حذف خواهد شد زیرا تا آن زمان، هیدروکربوری برای صادرات در اختیار نخواهد داشت.
گازهای مشعل و بهینه‌سازی انرژی
لازم به‌ذکر است مدتی است موضوع جمع‌‌‌‌‌آوری گازهای مشعل موسوم به فلر، در فهرست طرح‌های اولویت‌‌‌‌‌دار دولت قرارگرفته‌است، امری که در صورت تحقق موفق، علاوه‌‌‌‌‌بر دستاوردهای فراوان زیست‌محیطی، موجب پیشرفت کشور در زمینه بهینه‌سازی مصرف انرژی نیز خواهد شد. در همین رابطه، مدیرعامل شرکت ملی نفت، به‌‌‌‌‌تازگی اعلام کرد که طرح ۵میلیارد دلاری جمع‌‌‌‌‌آوری گازهای همراه به ۷۰درصد پیشرفت فیزیکی رسیده و تا پایان سال۱۴۰۴ کل گازهای مشعل جمع‌‌‌‌‌آوری خواهند شد.
طبق گزارش وزارت نفت، با جمع‌‌‌‌‌آوری گازهای مشعل به میزان تولید دو فاز‌استاندارد از میدان پارس‌جنوبی، به عرضه گاز ایران اضافه می‌شود که این عدد می‌تواند در زمستان حدود ۲۰درصد از ناترازی گاز ایران را کاهش دهد. لازم به ذکر است، وزیر سابق نفت در بهمن سال۹۹ قول داده بود که تا پایان سال۱۴۰۱ هیچ گازی در مشعل‌‌‌‌‌ها نمی‌‌‌‌‌سوزد و ۹۵درصد گازهای همراه نفت جمع‌‌‌‌‌آوری خواهد شد.این ادعا درحالی مطرح شد که شدت فلرینگ در ایران (میزان گاز فلرشده به نفت تولیدی)، از ۱۰ سال‌گذشته تاکنون همواره صعودی بوده و به بیش از ۳برابر استاندارد جهانی رسیده‌است. اگر گازهای مشعل ایران جمع‌‌‌‌‌آوری و سپس صادر می‌‌‌‌‌شد، در دهه‌گذشته ۳۳.۸میلیارد دلار ارزآوری برای کشور به‌همراه داشت.
شدت مصرف فرآورده‌های نفتی
لازم به ذکر است در شرایط فعلی، شدت مصرف فرآورده‌های نفتی با استناد به آمار ترازنامه انرژی کشور، ۱.۴برابر میانگین سرانه مصرف جهانی است که میزان بالای مصرف بنزین و گازوئیل در کشور گواه این مدعاست. بنزین که عمدتا به‌عنوان سوخت خودروهای سواری مورداستفاده قرار می‌گیرد، به‌‌‌‌‌دلایلی همچون قیمت مناسب این فرآورده و کیفیت پایین خودروهای مورداستفاده، از پرمصرف‌‌‌‌‌ترین حامل‌های انرژی در ایران به‌حساب می‌آید. نکته قابل‌تامل آنکه سالانه در کشور رقمی در حدود ۸۰میلیارد دلار یارانه به انواع سوخت تعلق می‌گیرد.
تنها در سال۱۴۰۱ به‌عنوان نمونه، مجموع درآمدهای نفتی ایران کمی بیش از ۴۰میلیارد دلار بوده‌است؛ این بدان معناست که حدود ۲برابر درآمدهای نفتی کشور، صرف پرداخت یارانه انرژی شده‌است، در حالی‌که یارانه پرداخت شده برای بنزین در هر ماه ۷۹.۵هزار میلیاردتومان و در طول یک سال۹۵۴هزار میلیاردتومان است، بودجه‌عمومی دولت بر اساس قانون بودجه یک‌میلیون و ۵۰۰هزار میلیاردتومان تعیین‌شده‌است، بنابراین یارانه پرداختی به بنزین در صورت ثابت‌بودن قیمت آن و همچنین تثبیت قیمت دلار، معادل ۶۳درصد بودجه‌عمومی دولت در یک سال‌را شامل می‌شود. موضوع بهینه‌سازی در مصرف سوخت زمانی اهمیت پیدا می‌کند که دو کفه تولید و مصرف سوخت در کشور نشان دهد درخصوص بنزین و گازوئیل، درآستانه سبقت گرفتن تقاضا از عرضه قرار داریم.
