به گزارش روابط عمومی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی، «علی‌اکبر لبافی»، رئیس این دبیرخانه در ابتدای این جلسه، اظهار کرد: دبیرخانه شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی استان، پس از احصاء چالش‌ها و کسب راهکار عملیاتی و کارشناسی در جلسات، موضوعات را در شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی استان مطرح و با نگاه هم‌افزایی استانی اقدام به رفع مشکلات می‌کند. بر این باوریم که رفع موانع و مشکلات محیط‌زیستی استان نیز با دیدگاه هم‌افزایی امکان‌پذیر است؛ بر همین اساس، در این نشست به مسائل این حوزه در کشف‌رود و معادن استان می‌پردازیم.
تشریح چالشهای محیط‌زیستی کشف‌رود
«محمد علایی»، رئیس کمیسیون آب و محیط‌زیست اتاق بازرگانی مشهد با تاکید بر ضرورت توجه به محیط‌زیست استان، عنوان کرد: گفت: کشف‌رود، پرآب‌ترین و طولانی‌ترین رود مشهد است که 70 کیلومتر از آن دچار مشکلات محیط‌زیستی جدی شده است؛ از جمله مشکلات موجود در این زمینه می‌توان به تجاوز به حریم بستر کشف‌رود، تغییر کاربری گسترده، ریختن زباله در حریم کشف‌رود، جاری شدن فاضلاب تصفیه‌خانه پرکندآباد مشهد در کشف‌رود، تولید و کشت سبزی و صیفی‌جات با استفاده از آب‌های آلوده و… اشاره کرد.
وی با تاکید بر اینکه از سال ۷۶ تاکنون برای بهبود شرایط کشف‌رود در مشهد اقدامات متعددی انجام شده است، عنوان کرد: شرکت آب منطقه‌ای مشهد، حدود ۱۴۰ کیلومتر از حریم کشف‌رود را ساماندهی نموده است. کمربند شمالی مشهد احداث و مسیرهای دسترسی به کشف‌رود بازسازی شده و پسماند و زباله‌های ساختمانی از این مسیر پاکسازی گردید؛ اما متاسفانه امکان جلوگیری از ریختن زباله و نخاله‌های ساختمانی مردم در کشف‌رود نیست. همچنین باوجود فاضلاب جاری در کشف‌رود، کشت و تولید صیفی‌جات توسط کشاورزان انجام می‌شود. مادامی که فاضلاب در کشف‌رود جاری شود، امکان جلوگیری از کشت سبزی و صیفی‌جات در بستر این رودخانه امکان‌پذیر نیست.
علایی ادامه داد: در گذشته شهر مشهد با چالش‌هایی همچون عدم رعایت حریم، جاری شدن حجم عظیم فاضلاب و تخلیه نخاله‌های ساختمانی و بیمارستانی در کشف‌رود مواجه بود. خوشبختانه در حال حاضر بستر کشف‌رود آزاد شده و از آن محافظت می‌گردد؛ اما فاضلاب همچنان در آن جاری است. برای جلوگیری از تداوم این وضعیت، تعجیل برای تامین اعتبار و تکمیل تصفیه‌خانه‌های حاشیه کشف‌رود ضروری است. به نظر می‌رسد اتاق بازرگانی می‌تواند در رایزنی با صنعتگران و فعالان اقتصادی آنان را مجاب کند تا در راستای ایفای مسئولیت‌های اجتماعی خود، به حوزه ساماندهی کشف‌رود نیز ورود کنند. از سویی به مطالبه‌گری از دولت برای تامین اعتبار تکمیل تصفیه‌خانه‌ها بپردازد.
وی افزود: بزرگترین تصفیه‌خانه مشهد تاکنون تاسیس نشده، درحالی که برای سلامت شهر مشهد بسیار موثر است. شرکت آب و فاضلاب مشهد، توان مالی برای ساخت و بهره‌برداری این تصفیه‌خانه را ندارد. همچنین؛ ظرفیت تصفیه‌خانه پرکندآباد 2 اندک و حجم ورودی به آن بسیار زیاد است. همچنین دستگاه‌های این تصفیه‌خانه قدیمی بوده و امکان تصفیه صحیح را ندارد. به همین خاطر، فاضلاب نامطلوب و خام شهری به کشف‌رود وارد می‌شود.
علایی بخش دیگر سخنانش را به اجرای طرح اگو در مشهد اختصاص داد و تاکید کرد: امکان اجرای طرح اگو (فاضلاب شهری) از پایگاه نیروهوایی تا شرق مشهد به دلیل شهرسازی‌نامناسب، وجود ندارد.
وی یادآور شد: پیشنهاد می‌شود دستگاه‌های متولی نسبت به تعهدات خود به محیط زیست پایبند باشد. همچنین، شرکت آب منطقه‌ای برای مدت کوتاهی، 1هزار و 100 هکتار از حریم کشف‌رود (از بلوار شاهنامه تا کمربند شمالی) را در اختیار شهرداری مشهد قرار دهد تا کمربند شمالی شهر بر طبق مصوبه ستاد تسهیل ساخته و احداث گردد. از طرفی، باید از کاشت صیفی‌جات خودداری نموده و گیاهان تزئینی مورد نیاز شهرداری را به کشت رساند تا معیشت مردم منطقه تهدید نشود.
اصلاح برخی آسیب‌های معادن در حوزه محیط زیست نیازمند آموزش است
سپس «غلامرضا نازپرور»، رئیس کمیسیون معدن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی مشهد با تاکید بر لزوم کاهش آسیب‌های محیط زیستی معادن، گفت: آسیب‌های معادن بر محیط زیست، باتوجه به الزامات و قوانین متعدد معدنی برای اخذ پروانه بهره‌برداری، کاهش پیدا کرده است. از سویی، اصلاح برخی آسیب‌های معادن به محیط زیست نیازمند آموزش و استمرار در آموزش است. در این راستا، بایستی دستورالعمل‌های رعایت مسائل زیست محیطی به واحدهای معدنی ارسال گردد.
وی با اشاره به افزایش قیمت تجهیزات و کاهش سرمایه‌گذاری در حوزه معدن، عنوان کرد: قوانین حوزه معادن با دیگر صنایع متفاوت است. باید صدور مجوز کارخانه‌های فرآوری معادن در استان، در اولویت قرار گیرد. همچنین با افزایش اختیارات استانی در این حوزه، می‌توان در راستای کاهش معضلات محیط زیستی بخش معدن نیز تلاش نمود.
تاکید بر تهیه برنامه‌ای مدون برای ساماندهی کشف‌رود
در ادامه، «مرتضی کرباسی»، رئیس کمیسیون سلامت اتاق بازرگانی خراسان رضوی یادآور شد: کمیسیون سلامت به معضل کشف‌رود ورود پیدا کرده و صاحبان کسب‌وکارها را در راستای ایفای مسئولیت اجتماعی خود ترغیب می‌کند تا به حوزه ساماندهی کشف‌رود ورود کنند.
وی با تاکید بر لزوم مشخص شدن متولی اصلی کشف‌رود و ارائه اطلاعات از سوی متولی، عنوان کرد: باید برنامه‌ای مدون و ترکیبی در این حوزه تهیه و تدوین شود. ۹۰ کیلومتر از حریم کشف‌رود، نقش بیشتری در زندگی مردم دارد و عدم تخلیه زباله و فاضلاب‌های بیمارستانی و نخاله‌های ساختمانی در حریم بستر رودخانه، از مواردی است که باید در این برنامه مدون ترکیبی درنظر گرفته شود.
کمیته سازگاری با کم آبی در استان تشکیل نشده است
در بخش دیگری از نشست، «محمدعلی قنادزاده»، نایب رئیس کمیسیون آب و محیط زیست اتاق بازرگانی خراسان رضوی اظهار کرد: وزیر نیروی وقت در تاریخ ۲۸ مرداد ۹۸ دستور تشکیل کمیته سازگاری با کم آبی در استان‌ها را صادر نمود؛ اما تاکنون این کمیته در استان ما تشکیل نشده است.
وی افزود: متاسفانه تغییر کاربری‌های گسترده‌ای در سطح استان صورت می‌گیرد که آسیب زیادی به محیط زیست وارد می‌کند.
قنادزاده افزود: ضروری است تسهیلات تبصره 18 قانون بودجه و دیگر اعتبارات و تسهیلات برنامه بودجه استان در حوزه منابع طبیعی و کشاورزی، تجمیع و برای احیا و ساماندهی کشف‌رود استفاده شود. بنا بر اعلام وزارت جهاد کشاورزی وقت در سال 98، باید در خراسان رضوی 250 هکتار گلخانه تاسیس می‌شد؛ اما متاسفانه تنها 20 هکتار از این میزان ساخته شده است. تاکنون بخشی از حریم کشف‌رود آزادسازی شده که با کمک نهادهای متولی، امکان ساخت گلخانه‌های مورد نیاز در آن وجود دارد.
«محمدرضا موحد»، دبیر کمیسیون صنعت اتاق بازرگانی مشهد نیز اظهار کرد: با حذف فرم خوداظهاری محیط زیست و استفاده از ظرفیت کارشناسان اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان برای نظارت بر واحدهای صنعتی، دقت و توجه بیشتری نسبت به حفظ محیط‌زیست صورت می‌گیرد.
«حمید کافی»، مدیر بهره‌برداری شرکت آب و فاضلاب مشهد نیز خاطرنشان کرد: تاکنون 86 درصد طرح شبکه جمع‌آوری فاضلاب اجرایی شده است. در صورت اتصال سیفون‌ها، جمعاً 400 هزار مترمکعب فاضلاب خواهیم داشت؛ اما در حال حاضر تنها می‌توانیم 200 هزار مترمکعب را تصفیه کنیم و برای تصفیه حدود 200 هزار مترمکعب فاضلاب در روز تصفیه‌خانه‌ای وجود ندارد.
وی در بخش دیگر سخنانش به عدم تخصیص بودجه برای ساخت و تکمیل تصفیه‌خانه خین عرب اشاره و بیان کرد: متولیان کشف‌رود باید نسبت به تامین بودجه طرح‌های احیا و ساماندهی کشف‌رود اقدام کنند.
تا پایان سال جاری 20 هکتار فضای سبز در بستر کشف‌رود کاشته خواهد شد
در ادامه، «سعید ابطحی»، مسئول امور بهره‌برداری کمربند سبز شمالی شهرداری مشهد گفت: حدود 70 میلیارد تومان در پروژه سپتاژ هزینه شده است. با این حال پیمانکار قصد اتمام همکاری دارد و ما به ناچار باید پیمان جدیدی را منعقد کنیم. این پیمانکار به دلیل تغییر نرخ ارز و تحریم‌های موجود، پروژه موجود را فاقد توجیه اقتصادی دانسته و به دنبال اتمام همکاری است.
وی با بیان اینکه شهرداری 75 میلیارد تومان برای این پروژه هزینه کرده است، عنوان کرد: مبلغ اولیه پروژه 74 میلیارد تومان بوده؛ اما متاسفانه پروژه به دلیل افزایش نرخ ارز و تحریم‌ها برای پیمانکار فاقد توجیه اقتصادی شده است.
ابطحی تاکید کرد: در گذشته نیروهایی توسط شهرداری در کشف‌رود مستقر می‌شدند تا تمام تانکرهایی که در این منطقه تخلیه می‌شوند را ثبت کنند، آمارهای آن نیز وجود دارد. در بدترین حالت تعداد 70 الی 80 تانکر حمل سپتاژ به کشف‌رود تردد دارند. براساس آمار سازمان حمل‌ونقل بار، تاکنون 106 تانکر سپتاژ ساماندهی شده و قابلیت رهگیری دارند؛ اما هنوز برخی از ناوگان، مدیریت و ساماندهی نشده‌اند.
وی بخش دیگر سخنانش را به تعهدات شهرداری نسبت به کشف‌رود اختصاص داد و بیان کرد: شهرداری مشهد از سال ۹۳ به حوزه کشف‌رود ورود پیدا کرده و در حریم آزاد شده آن، فضای سبز کاشته است. متاسفانه تمامی مسیر کمربند سبز قابلیت کشت و فضای سبز ندارد اما تا پایان سال جاری، ۲۰ هکتار فضای سبز در بستر کشف‌رود کاشته خواهد شد.
ابطحی تاکید کرد: در راستای توزیع عادلانه آب، گشت حفاظتی جمع‌آوری موتور تلمبه‌ای از سوی شهرداری مشهد، به صورت مداوم فعالیت می‌کند. در حوزه کشف‌رود از بلوار شاهنامه تا کنارگذرشمالی، از موتور تلمبه‌ای آب استفاده نمی‌شود.
وی با اشاره به اینکه روزانه 50 هزار مترمکعب فاضلاب وارد کشف‌رود می‌شود، خاطرنشان کرد: با ساخت تصفیه‌خانه سپتاژ نیز نیاز شهر برای تصفیه فاضلاب رفع نمی‌شود.
ابطحی در خصوص طرح کشت گل و گیاه تزیینی مورد نیاز شهرداری توسط کشاورزان حریم کشف رود، بیان کرد: متاسفانه برخی گیاهان مورد نیاز فضای سبز، امکان کشت با فاضلاب را ندارد. از طرفی، اداره کل حفاظت محیط زیست استان مجوز استفاده از گیاهان کشت شده با فاضلاب خام را نمی‌دهد.
«فرشید وفا»، مدیر سلامت محیط و کار دانشگاه علوم پزشکی مشهد نیز با تاکید بر اقدامات صورت گرفته برای رفع چالشهای کشف‌رود، اظهار کرد: متاسفانه دغدغه اصلی، جاری شدن غیرمجاز فاضلاب واحدهای صنعتی در کشف‌رود است. مشهد دارای ۳۵ بیمارستان است که تنها فاضلاب بیمارستان‌های شریعتی و جوادالائمه، از طریق کانال جذبی جمع‌آوری و انتقال پیدا می‌کند.
وفا پیشنهاد کرد: کارگروه مشترکی میان متولیان کشف‌رود تشکیل و راهکارهایی برای کاهش آلودگی و آلاینده‌های واحدهای پر ریسک و دارای آلودگی زیاد، تشکیل شود.
سدگذاری بر روی کشف‌رود، مانع از رعایت حق‌آبه کشاورزان شد
«احمدرضا رضازاده»، دبیر اجرایی نظام صنفی کشاورزی خراسان رضوی با اشاره به اینکه با سدگذاری بر روی کشف‌رود حق آبه کشاورزان رعایت نشده است، عنوان کرد: معضل اصلی در مسئله کشف‌رود عدم اجرای ماده 18 و 19 قانون توزیع عادلانه آب و اعطای حق آبه کشاورزان است.
«سمانه توکلی»، مدیر دفتر توسعه پایدار شرکت آب و فاضلاب مشهد، با تاکید بر استفاده از ظرفیت سازمان‌های مردم‌نهاد و خانه هم‌افزایی انرژی و آب استان، بیان کرد: خانه هم‌افزایی انرژی و آب استان به دنبال تهیه سند جامع کشف‌رود است. درصورتی که از ظرفیت سازمان‌های مردم نهاد و خانه هم‌افزایی استفاده شود، راهکارهای موثرتری دریافت و اقدامات موثری صورت خواهد گرفت.
در ادامه، «علی هوشمند»، مدیر ایمنی، بهداشت، محیط زیست و انرژی شرکت شهرک‌های صنعتی خراسان رضوی اظهار کرد: در سال 96 قراردادی به منظور احداث تصفیه‌خانه چرمشهر به مبلغ 15 میلیارد و 800 میلیون تومان با پیمانکار منعقد شد.
وی 84 کیلومتر از حریم کشف‌رود را در وضعیت بحرانی دانست و تاکید کرد: باید اقدامات و راهبردهایی برای استفاده از پس‌آب تصفیه شده در شهرک چرمشهر مدنظر قرار گیرد.
کاهش مشکلات کشف‌رود با اصلاح فرهنگ شهری و سیاست‌گذاری صحیح امکان‌پذیر است
«سید مسعود کیش‌بافان»، عضو هیات رئیسه اتاق تعاون استان نیز تاکید کرد: حلقه مفقوده بهبود و کاهش مشکلات کشف‌رود، اصلاح فرهنگ شهری و سیاست‌گذاری صحیح است. با استفاده از ظرفیت خانه هم‌افزایی، دانشگاه‌ها و نهادهای دولتی و خصوصی امکان رفع و کاهش معضلات کشف‌رود وجود دارد. همچنین؛ رفع چالشهای استفاده از موتور تلمبه‌ها در کشف‌رود با کمک کشاورزان محلی و حاشیه‌نشینان، امکان‌پذیر است.
«مهدی یزدان‌جو»، معاون محیط زیست انسانی اداره کل حفاظت محیط زیست استان با بیان اینکه دولت و دستگاه‌های اجرایی وظایفی در قبال ساماندهی کشف‌رود دارند اما نقش آنان اثرگذار نیست، عنوان کرد: وظایف صنایع و معادن در آسیب‌های محیط زیستی باید مشخص گردد. پیشنهاد می شود دوره‌های آموزشی برای صاحبان صنایع و معادن برگزار و قوانین در این حوزه تشریح گردد.
تاکید بر تصویب و اجرای طرح جامع معادن پلاسری
«سید احمد علیزاده»، کارشناس اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان رضوی به مباحث زیست محیطی حوزه معدن اشاره و تاکید کرد: برداشت به روش پلاسمایی در معادن سنگان خواف سبب تخریب بافت خاک در عمق زیاد و ایجاد ریزگرد و خاک در منطقه می‌شود. پیش‌نویس طرح جامع معادن پلاسری توسط سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری و سازمان حفاظت محیط زیست تدوین گردید؛ اما تاکنون مصوب و اجرایی نشده است. در این طرح تمامی ابعاد محیط‌زیستی این نوع برداشت بررسی و برای آن برنامه تدوین شده است. متولی اصلی اجرای این طرح، وزارت صنعت، معدن و تجارت بوده و باید نسبت به تصویب و ابلاغ آن پیگیری صورت گیرد.
سپس «مهدی اله‌پور»، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان با تاکید بر اقدامات نهادهای متولی در حوزه ساماندهی کشف‌رود، عنوان کرد: شرکت آب و فاضلاب مشهد، متولی اصلی کشف‌رود است. تفاهم‌نامه‌ای میان متولیان کشف‌رود در سال ۹۸ و بر مبنای رفع مشکلات و معضلات این رودخانه منعقد شد که ساخت تصفیه‌خانه سپتاژ توسط شهرداری مشهد یکی از تعهدات این تفاهم‌نامه بود.
وی، تکمیل تصفیه‌خانه‌های مشهد را اقدامی پسندیده خواند و افزود: فاز 1 تصفیه‌خانه پرکندآباد 2 با ظرفیت 500 هزارمترمکعب تصفیه فاضلاب خدمت بزرگی به شهر مشهد است.
وی بخش دیگر سخنانش را به توزیع عادلانه آب اختصاص داد و تاکید کرد: مادامی که حق آبه کشاورزان پرداخت نشود، اقدامات برای کاهش آسیب‌های محیط زیستی کشف‌رود موثر نخواهد بود.
اله‌پور با تاکید بر ضرورت جلوگیری از جاری‌شدن فاضلاب غیرمجاز در کشف‌رود، خاطرنشان کرد: باید از ظرفیت صنایع استان برای عدم ورود فاضلاب غیرمجاز به کشف‌رود استفاده کرد.
وی بخش دیگر سخنانش را به لزوم رعایت مباحث زیست محیطی در معادن اختصاص داد و گفت: منطقه خواف و سرخس، دو حوزه بحرانی محیط زیست بوده و کانون گرد و غبار استان هستند که از علل اصلی آن برداشت‌های مختلف و متعدد در معادن این مناطق است.
وجود تعارض‌هایی میان ماده 24 و 30 قانون معادن در حوزه محیط زیست
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان گفت: مشکلات متعدد و تناقض‌هایی در قوانین حوزه صنعت و معدن وجود دارد که باید اصلاح گردد تا سرمایه‌گذاران در این حوزه کمتر دچار ضرر شوند. در این راستا، تناقضات موجود در مواد 24 و 30 قانون معادن باید اصلاح شود.
سپس لبافی، رئیس دبیرخانه شورای گفت‌وگوی استان به جمع بندی مباحث مطروحه در این نشست پرداخت و اظهار کرد: بر اساس گزارش‌های دستگاه‌های متولی ساماندهی کشف‌رود، اقدامات متعددی در حوزه رفع چالش و مشکلات محیط زیستی این رودخانه صورت گرفته است؛ اما شهروندان اطلاع چندانی از آن ندارند. تمامی مباحث مطروحه در این نشست برای طرح در جلسه شورای گفت‌وگوی استان به منظور رفع مشکلات زیست محیطی کشف رود، دسته بندی خواهد شد. در این زمینه مقرر گردید کمیسیون آب و محیط زیست اتاق بازرگانی مشهد، بسته پیشنهادی برای رفع چالشهای محیط زیستی و ساماندهی کشف‌رود تهیه کند.
وی با بیان اینکه صنایع و معادن استان مخالفتی با اجرای قوانین محیط زیستی ندارند، تصریح کرد: در این زمینه، موضوعی که مطرح می‌شود این است که فرآیندهای اجرایی قوانین در این زمینه، دارای ایراداتی است که با هم‌افزایی و ارائه راهکارهای پیشنهادی می بایست پیگیری شود
لبافی تاکید کرد: فرآیندهای اجرایی ماده 24 و 30 قانون معادن دارای تناقض‌هایی است که باید اصلاح و پیگیری شود و مقرر می گردد کمیسیون‌های «معدن»، «آب و محیط زیست» و «سلامت» اتاق بازرگانی خراسان رضوی ظرف مدت 10 روز پیرامون چالش‌ها و تنگناهای زیست محیطی کشف‌رود مشهد و حوزه معادن، بسته پیشنهادی خود حاوی چالش‌ها و پیشنهادات اجرایی در این زمینه را به دبیرخانه شورا جهت اقدامات بعدی ارائه نمایند.
