به گزارش روابط عمومی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی «سمیرا سبزواری»، رئیس دفتر کشاورزی اتاق مشهد در ابتدای این نشست اظهار کرد: دفتر کشاورزی به عنوان بازوی مشورتی و اجرایی اتاق به دنبال پررنگ کردن نقش و جایگاه بخش کشاورزی در این نهاد و ایجاد ارتباط موثر فعالان این حوزه با اتاق بازرگانی است. در همین راستا، تفاهم نامه مشترکی میان اتاق و دفتر گیاهان دارویی وزارت جهاد کشاورزی جهت مدیریت زنجیره تامین شفاف و قابل اطمینان زعفران و گیاهان دارویی استان به امضا رسید که امید می‌رود این تعامل و همکاری های دو جانبه افزایش یابد.
اهمیت خلق محصول جدید از زعفران به منظور ایجاد ارزش افزوده
«حسین زینلی»، مشاور وزیر و مجری طرح گیاهان دارویی وزارت جهاد کشاورزی نیز تصریح کرد: وزارتخانه براساس قابلیت هر استان، آن را به عنوان قطب تولید محصولی انتخاب نموده و الگوی کشت هر استان را طراحی کرده است. در این میان، محور اساسی فعالیت ما تمرکز بر گونه‌های مقاوم به خشکی مانند آنغوزه، باریجه، زعفران و… بوده است که می‌تواند در حوزه کشاورزی تحول آفرین باشد.
وی در بخش دیگری از سخنانش به ارزآوری در حوزه زعفران از مسیر فرآوری و خلق محصول جدید اشاره کرد و گفت: آمارها حاکی از آن است که خلق محصول جدید در حوزه گیاهان دارویی و فرآوری این محصولات، 10 الی 20 درصد ارزش افزوده ایجاد می‌کند. در این راستا، باید تقسیم کاری در حوزه زعفران ایجاد شود و مسائل و چالش‌های این حوزه آسیب شناسی شود. بخش خصوصی هر زمان نیاز به انعقاد موافقت نامه و تفاهم نامه در راستای رفع این چالش‌ها دارد، باید این موارد را به وزارتخانه منعکس کند و ما پیگیر این مساله هستیم.
زینلی در خصوص مسئله تعهدات ارزی و اثر آن بر صادرات زعفران عنوان کرد: وزارتخانه در خصوص تهاتر محصول زعفران با سایر محصولات در عرصه بین المللی مشکلی ندارد و حاضریم در صورت مطالبه‌گری از سوی بخش خصوصی، بحث تعهدات ارزی را نیز در شورای معاونین وزیر و یا شورای عالی گیاهان دارویی وزارت کشاورزی مطرح کنیم.
زینلی افزود: بخش خصوصی می‌تواند از طریق تولید مستندات خوب و از رویکرد توریستی بودن محصول زعفران به‌این حوزه ورود پیدا کند. متاسفانه در این حوزه شاهد قصور هستیم. ما باید هاب منطقه‌ای برای توریست خارجی ایجاد کنیم.
وی با بیان اینکه از ایجاد کنسرسیوم گیاهان دارویی در استان خراسان رضوی استقبال می‌کنیم، تصریح کرد: آمادگی داریم مطالبات بخش خصوصی را با همکاری سایر وزارتخانه‌ها در این زمینه پیاده سازی کنیم. اتاق بازرگانی، شورای ملی زعفران، اتحادیه صادرکنندگان و تعاونی ها باید در این حوزه تقسیم کار کرده و مطالبه گری لازم را داشته باشند.
لزوم تمرکز دستگاه‌های اجرایی بر توسعه صادرات زعفران و بازارهای این محصول
در ادامه، «محسن احتشام»، رئیس شورای ملی زعفران گفت: علی رغم دارا بودن 123 هزار هکتار سطح زیر کشت و توان تولید بیش از 450 الی 470 تن زعفران و همچنین صادرات 221 تنی این محصول در سال 1402 و تجربه چندین صد ساله در امر تولید و ده‌ها سال در امر صادرات زعفران، چنین به نظر می‌رسد که نگرش مدیران و برنامه ریزان دستگاه‌های اجرایی مرتبط با صادرات زعفران، بازاریابی و توسعه بازارها نیست و نگرش‌ها بیشتر بر حوزه تولید است؛ این بدان معناست که ابتدا تولید می‌کنیم و بعد در پی یافتن بازار می‌رویم؛ در نتیجه، کشاورز ما از ارزش واقعی زعفران منتفع نمی‌شود ولی سایر کشورها با محصول ایران، در پی تثبیت بازارها برای خود می باشند.
وی ادامه داد: به رغم آن که مسئولین به کرات در حوزه تولید و صادرات، زنجیره ارزش افزوده و صندوق حمایت از زعفران، کاهش قیمت تمام شده و… سخن گفته اند؛ اما به نظر می‌رسد تمام این موارد در حد شعار باقی مانده است. چنان که بعضا شاهد اظهارات متناقض مسئولین در این حوزه‌ها هستیم.
وی تصریح کرد: صادرات زعفران جزو جدایی ناپذیری از حوزه تولید است؛ اما به این حلقه توجهی نمی‌شود. حال سوال اینجاست با این وضعیت چگونه می‌توان به جهانی شدن این محصول امید داشت؟ مگر می‌توان این محصول را بدون راهبرد و استراتژی جهانی کرد؟
احتشام با بیان اینکه ما هنوز فاقد طرح جامع در حوزه زعفران هستیم، تصریح کرد: طرح جامع زعفران در سال 1382 تدوین شد؛ اما دستگاه متولی در برابر این طرح مقامت کرد و خود نیز طرحی ارائه نداد. این در حالی است که تمرکز بر حوزه تولید و صادرات زعفران سبب پویایی اقتصاد و درآمدزایی برای استان می‌شود که تحقق این مهم در سایه تدوین برنامه استراتژیک است.
لزوم سرمایه‌گذاری جهاد کشاورزی در حوزه آموزش به کشاورزان
در بخش دیگری از نشست، «علی حسینی»، عضو شورای ملی زعفران با بیان اینکه شورا در جهت حذف شیوه سنتی و در راستای جهش تولید محصول زعفران، گام های مهمی برداشته است، افزود: آموزش، نقشی کلیدی در ارتقای کمی و کیفی محصول زعفران دارد؛ اما صرفا نمی‌توان بر آموزش نسل به نسل کشاورزان تکیه کرد. جهاد کشاورزی باید در این حوزه سرمایه‌گذاری کند.
وی یادآور شد: برای اینکه بتوانیم در محصول زعفران در عرصه بین المللی به جایگاه مطلوبی برسیم، موظف هستیم محصول سالم و با کیفیت برابر با استاندارد جهانی تولید کنیم. باید با ارائه آموزش در جهت ارتقای عملکرد، انتخاب گونه صحیح، زمین سالم، آبیاری منظم و … کشاورز را یاری کنیم.
«غلامحسین هادی زاده رییسی»، عضو خانه کشاورز نیز در ادامه این نشست، با طرح این سوال که عضویت ایران در پیمان شانگهای و بریکس چه دستاوردهایی برای ما در حوزه صادرات گیاهان دارویی داشته است؟ عنوان کرد: اگر دولت با چشم پوشی از دخالت در حوزه تولید، صرفا به سیاستگذاری بپردازد، قطعا موفقیت بیشتری در حوزه گیاهان دارویی به ویژه زعفران عاید می‌کنیم.
وی یادآور شد: میزان تولید و کیفیت محصول زعفران بسیار متاثر از شرایط آب و هوایی است؛ اما هیچ سازمان و بانک اطلاعاتی وجود ندارد که ما را از زمان کشت و برداشت محصول در شرایط جوی مختلف آگاه کند. از سویی، در حوزه بهره وری خاک، هیچ سازمانی ما را هدایت نمی‌کند.
در ادامه، «غلامرضا میری»، رئیس هیات مدیره اتحادیه صادرکنندگان زعفران خراسان رضوی تصریح کرد: رکورد صادرات 325 تن زعفران در سال های گذشته ثبت شده؛ این در حالی است که صادرات در حال حاضر به 221 تن کاهش یافته است. در گذشته تنها 47 کشور به عنوان بازار هدف ایران شناسایی شده بود که در حال حاضر این رقم به 67 کشور افزایش یافته است؛ لذا بایستی با تمرکز بر توسعه بازارها، صادرات به مرز 500 تن برسد.
مطالبات بخش خصوصی در حوزه زعفران
در بخش دیگری از نشست، «احمدرضا رضازاده»، دبیر اجرایی نظام صنفی کشاورزی خراسان رضوی گفت: آنچه مسلم است تولید پایدار زعفران، کنترل نوسانات قیمتی بازار، جلوگیری از عرضه بیش از نیاز بازار، مدیریت و حل کاهش تقاضا مانند ایام شیوع کرونا، رقابت در عرصه بین المللی، مکانیزاسیون در حوزه کاشت، داشت و برداشت زعفران و بالتبع آن کاهش قیمت تمام شده، آموزش و هم‌افزایی بین اتاق بازرگانی، جهاد کشاورزی، اتاق اصناف و مرکز تحقیقات کشاورزی به منظور افزایش بهره وری، حل مشکلات مربوط به رفع ایفای تعهدات ارزی، تنظیم بازار جهانی و… از مهم ترین مطالبات بخش خصوصی در حوزه زعفران است که باید برای آن برنامه‌ریزی شود.
وی یادآور شد: قاچاق محصول زعفران و رقابت ناسالم موجود میان صادرکنندگان باعث افت قیمت این محصول در بازارهای جهانی شده؛ از این رو اتاق بازرگانی باید به این حوزه ورود پیدا کند تا قیمت در عرصه بین المللی تثبیت شده و اجازه صادرات فله‌ای این محصول در بازار جهانی داده نشود؛ بلکه بالعکس این محصول باید فرآوری گردد و به ویژه در حوزه دارویی نیز گام های برجسته‌ای برداشته شود. در این میان نقش دانشگاه‌ها می‌تواند بسیار پررنگ جلوه کند.
ایجاد میز زعفران در استان به منظور هم افزایی میان ذی نفعان
در ادامه، «رامین اسمی»، مدیر باغبانی اداره کل جهاد کشاورزی خراسان رضوی تصریح کرد: پیشنهاد کردیم که استان خراسان رضوی به عنوان مرجع تصمیم گیر در حوزه محصول زعفران به رسمیت بشناسیم، چرا که استان خراسان رضوی دارای 110 هزار بهره بردار در حوزه محصول زعفران است که با احتساب خانواده قریب به 500 هزار نفر در این حوزه امرار معاش می‌کنند.
اسمی افزود: میز زعفران در استان خراسان رضوی با هدف گرد آوری و هم افزایی میان ذی نفعان زنجیره این محصول مانند دانشگاه فردوسی، مرکز تحقیقات، تولیدکننده، صادرکننده و… تشکیل شده تا با رأی برابر برای حل چالش‌های زعفران تصمیم گیری کنیم.
ارزیابی میزان تحقق سند ملی گیاهان دارویی و طب سنتی در حوزه زعفران
در ادامه، «حمیدرضا رضوی خبیر»، مدیرعامل صندوق حمایت از توسعه سرمایه‌گذاری بخش کشاورزی خراسان رضوی گفت: رفع تعهدات ارزی و پیمان سپاری در محصولی مانند زعفران بسیار مهم است و وزارت جهاد کشاورزی باید در این خصوص پیگیری های لازم را داشته باشد تا تعهدات صادرکنندگان کاهش پیدا کند.
وی یادآور شد: ماده 31 قانون افزایش بهره‌وری بخش کشاورزی و منابع طبیعی محصولات کشاورزی را به سه دسته محصولات راهبردی، ویژه و خاص منطقه‌ای تقسیم می‌کند که به نظر می‌رسد محصول زعفران قابلیت قرار گرفتن در هر سه دسته را دارد؛ لذا این محصول نیازمند حمایت جدی از سوی دولت است.
رضوی خبیر تصریح کرد: سند ملی گیاهان دارویی و طب سنتی در سال 1392 در شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسید که در حال حاضر یکسال دیگر از این سند باقی مانده است. حال باید بررسی شود که چه میزان از اهداف این سند در خصوص محصول زعفران محقق شده است.
در بخش دیگری از نشست، «محمدرضا اورانی»، مدیرعامل تعاونی کشاورزان مشهد نیز در این زمینه عنوان کرد: در طول 3 سال گذشته اتفاق بسیار خوبی با همکاری دانشگاه فردوسی مشهد در خصوص محصول زعفران رقم خورده است. به طور مثال اولین نمونه پیاز زعفران به روش کشت بافتی در آزمایشگاه در دنیا تولید و سال گذشته در خاک کشت شده و تطابق آن با زمین نیز مورد بررسی قرار گرفت. همچنین، وزیر جهاد کشاورزی اسفند ماه سال گذشته مجوز احداث و ایجاد اولین مزرعه پیاز مادری استاندارد زعفران را صادر کرد که این طرح مورد حمایت قرار گرفت و اعتباری به این حوزه نیز تخصیص یافت.
اورانی افزود: کشاورزانی که از این پیاز استاندارد استفاده می‌کنند می‌توانند تحت حمایت دولت قرار بگیرند و یارانه دریافت کنند. در واقع از این طریق می‌توان در جهت استانداردسازی مزارع زعفران حرکت نمود که کار بسیار بزرگی است و سبب انقلابی در حوزه زعفران خواهد شد.
