به گزارش روابط عمومی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی «سید امیر طالبیان»، جامعه شناس در این رویداد اظهار کرد: مسئولیت اجتماعی شرکت به این معنی است که شرکتها یا سازمانها در کنار فعالیت و کسبوکار خود، با در نظر داشتن ارزشهای اخلاقی، به بهبود کار و زندگی کارکنان، مشتریان، توسعه جامعه و حفظ محیط زیست (به عنوان ذینفعان خود) کمک کنند.
وی ادامه داد: مسئولیت یک سازمان در قبال تاثیرات و پیامدهای تصمیمات و فعالیتهایش (محصولات، خدمات، فرآیندها) بر جامعه و محیط زیست به طور شفاف و اخلاقی باید در نظر گرفته شود. این مسئو در مواردی همچون مشارکت در توسعه پایدار شامل بهداشت و رفاه جامعه، در نظر گرفتن انتظارات ذینفعان، تطابق با قوانین و سازگاری با هنجارهای رفتاری بینالمللی و یکپارچهسازی مسئولیت اجتماعی در سراسر سازمان و استفاده از آن در روابط خود (در حوزه نفوذ) نمود مییابد.
این جامعه شناس با بیان اینکه پنج نوع مسئولیت اجتماعی شرکتی وجود دارد، تصریح کرد: رفتار مسئولانه فردی، شهروند مسئولیتپذیر، مسئولیت اجتماعی شرکتی (شهروند شرکتی)، حکمرانی شرکتی و تجارت پایدار (رفتار مسئولانه سازمانی) و مسئولیتپذیری سازمان نسبت به خانواده، از جمله این مسئولیتها است.
او با بیان اینکه مسئولیت اجتماعی دارای دو خاستگاه اخلاق و قوانین است، ادامه داد: حکمرانی شرکتی در ایفای مسئولیت اجتماعی به این معنا است که مدیران شرکت از پیامدها و اثرات کارهای خود درک کاملی داشته باشند و تلاش کنند تاثیرات مثبت را افزایش و آثار منفی را کاهش دهند.
طالبیان بیان کرد: در دنیا علاوه بر مسئولیت اجتماعی شرکتی، از اصطلاح مسئولیت خانواده شرکتی نیز استفاده میشود و به این معنی است که اخلاق عادلانه در مسئولیت اجتماعی شرکتی باید در خانه نیز وجود داشته باشد.
وی افزود: مفهوم مسئولیت اجتماعی شرکتی از اواسط قرن بیستم شکل گرفت و دو صنعت نفت و دخانيات در سطح دنیا به دلیل تاثیرات گسترده و منفی به این مقوله توجه ویژهای کردند. در اوایل دهه 1990، دستورالعملهای مربوط به مسئولیت اجتماعی شرکتی در سطح بینالمللی تصویب و تهیه شد و پس از آن در اکثر شرکتهای نفتی واحد مسئولیت اجتماعی شرکتی ایجاد و استراتژی تدوین شد و سپس نهادهای بینالمللی مرتبط با مسئولیت اجتماعی شکل گرفت.
عوامل پشتیبان توسعه مفهوم مسئولیت اجتماعی شرکتی کدامند؟
طالبیان با بیان اینکه مسئولیت اجتماعی شرکتی در ماهیت خود، دارای شکلی داوطلبانه است؛ اما عواملی همیشه پشتیبان خلق و توسعه این مفهوم بوده است، خاطرنشان کرد: عامل اول اخلاقی است؛ سازمانها بهخاطر سودآوری و توسعه کسبوکار خود مجاز نیستند از روشهای تهدیدکننده حیات انسانها و محیط زیست بهره بگیرند. عوامل قانونی، موضوع دوم بوده و برای پیشگیری از اعمال قانون و جریمههای قانونی، سازمانها باید خود را با الزامات قانونی داخلی و بینالمللی از جمله الزامات برنامه توسعه پایدار منطبق نمایند. عوامل اقتصادی، موضوع بعدی بوده و عوامل هزینهساز از جمله حوادث و کمتوجهی به کارکنان به عنوان مانعی برای تداوم کسبوکار شرکتها و سازمانها به شمار میرود. عوامل نوعدوستی از جمله حمایت از حقوق بشر نیز از عوامل موثر بر توسعه مفهوم مسئولیت اجتماعی است.
طالبیان اضافه کرد: در اوایل دهه هفتاد میلادی، میلتون فریدمن، اقتصاددان آمریکایی معتقد بود مسئولیت اجتماعی واقعی کسبوکارها تمرکز بر خلق ثروت است، نه معضلات اجتماعی. این نگاه به تدریج در طی سالهای بعد تغییر کرده و در 1979 مسئولیت اقتصادی ذیل مسئولیت اجتماعی بنگاه قرار گرفت. در دهه هشتاد میلادی محققان حوزه مسئولیت اجتماعی شرکتی به دنبال یافتن شواهدی بودند برای تایید اینکه بنگاههای اخلاقی، بنگاههای موفق مالی نیز هستند.
وی ادامه داد: در اوایل دهه نود میلادی محققان برای اندازهگیری عملکرد اجتماعی بنگاهها از طریق 10 شاخص مهم از جمله اجتماع محلی، تنوع، کارمندان، محصول، محیط زیست، عملکرد خارج از کشور، انرژی هستهای، قراردادهای نظامی، الکل، قمار و تنباکو تلاش کردند. در سال 1991 سه اصل بنیادین در حمایت از csr (corporate social responsibility مسئولیت اجتماعی شرکتی ) مطرح شد؛ این سه سطح عبارتند از نهادی، سازمانی و فردی؛ در سطح نهادی، مشروعیت یک کسبوکار به عنوان یک نهاد اجتماعی، وابسته به استفاده درست و مناسب از قدرتهای در اختیارش است. در سطح سازمانی، هر بنگاه میبایست تاثیرات مخرب ناشی از فعالیتهای خود را به حداقل برساند و در سطح فردی نیز، مدیران میبایست تا حد ممکن با دوراندیشی، توان خود را صرف منفعترسانی به جامعه نمایند.
این جامعه شناس یادآور شد: از سال 2000 تا 2010، مسئولیت اجتماعی شرکتی به تدریج با حوزههایی نظیر نظریه ذینفعان و اخلاق کسبوکار و مقولاتی مانند پایداری، عملکرد اجتماعی بنگاه و شهروندی بنگاه گره خورده است. به عنوان تحول آخر، سازمانهای جهانی نیز به میان آمده و به عنوان مثال، بانک جهانی اعلام کرد اگر سازمانی به CSR توجه نکند، وامی به آن اعطا نمیشود.
طالبیان تصریح کرد: توسعه پایدار به این معنا است که توسعه به گونهای صورت پذیرد که به زندگی و کیفیت زندگی نسلهای آینده لطمه وارد نکند؛ اما مسئولیت اجتماعی چیزی فراتر است و تاکید بر این دارد که شرکتها در تحقق توسعه باید سهیم باشند.
وی گفت: ابعاد مسئولیت اجتماعی شرکتی مشخص و اقتصادی، قانونی، اخلاقی، محیط زیستی و بشردوستانه است. مسئولیت اجتماعی شرکتی دارای اصولی مشخص است؛ اصل اول پاسخگویی است؛ یک سازمان باید پاسخگوی تاثیراتش بر جامعه، اقتصاد و محیط زیست باشد. شفافیت، رفتار اخلاقی، احترام به منافع ذینفعان، احترام به حاکمیت قانون، احترام به هنجارهای رفتاری بینالمللی و احترام به حقوق بشر از دیگر اصول مسئولیت اجتماعی شرکتی است.
این جامعه شناس تصریح کرد: شاخصهای مسئولیتپذیری شرکتی در رهبری و فرآیندهای درون سازمانی، محیط کار، بازار و صنعت، محیط زیست و در جامعه و کشور نمود مییابد.
«علی محمد شریعتی مقدم»، رئیس کمیسیون کسبوکارهای دانشبنیان و اقتصاد دیجیتال اتاق مشهد نیز در این سمینار با تاکید بر لزوم جریانسازی اصول مسئولیت اجتماعی شرکتی گفت: سازمانهای بزرگ باید با جریانسازی اصول مسئولیت اجتماعی، مسیر فعالیت در این عرصه را برای فعالان اقتصادی روشن کنند تا در سایه ایفای مسئولیت در این عرصه، آحاد جامعه منتفع شوند.
سود پنهان ناشی از ایفای مسئولیت اجتماعی، وارد چرخه کار میشود
در ادامه «محمدحسین پاپلی یزدی»، جغرافیدان و استاد دانشگاه نیز اظهار کرد: ایفای مسئولیتهای اجتماعی از دید بسیاری از مردم و به خصوص از دید کارخانجات و شرکتهای مختلف به معنی انجام امور خیریه است؛ اما کار خیر تنها بخشی از مسئولیتهای اجتماعی است.
وی افزود: مسئولیتهای اجتماعی شرکتها سابقه علمی گستردهای داشته و در بسیاری از دانشگاهها تدریس میشود و در ایران شرکتهای فراوانی در این حوزه فعالیت دارند. امیدواریم با این جلسات راهکاری پیدا شود که در این شرایط بحرانی تورم، خط فقر و ناترازی انرژی، کارهای خیر عامالمنفعه ادامه پیدا کند و در عین حال سودآوری یا همان سود پنهان را برای بنگاه اقتصادی به همراه داشته باشد؛ سودی که در نهایت و به طور معمول، کارفرما آن را وارد چرخه کار میکند.
