روز گذشته آمارهای جدیدی از وضعیت بازار کار ایران در تابستان امسال منتشر شد که حاکی از بهبود شاخص‌های کلیدی بازار کار است. طبق این گزارش، نرخ مشارکت اقتصادی با رشد 0.5واحد درصدی نسبت به بهار امسال، به 41.7درصد افزایش یافته است. همچنین، نرخ بیکاری در تابستان با کاهش 0.2واحد درصدی ثبت شده در بهار ، به 7.5درصد رسیده، که نشان از روند مثبت در ایجاد فرصت‌های شغلی دارد. علاوه بر این، نسبت اشتغال با رشد 0.5واحد درصدی به 38.5درصد رسیده است.
آمارهای اشتغال تابستان سال جاری نشان دهنده بهبود کلی در بازار کار ایران است. هرچند که نرخ مشارکت اقتصادی هنوز به سطح دوران پیش از همه‌گیری کرونا نرسیده، این رشد 0.5درصدی گویای افزایش تمایل افراد به بازگشت به بازار کار است. به عبارت دیگر، بخشی از جمعیت که طی دوران همه‌گیری از جست‌وجوی کار منصرف شده بودند، اکنون مجددا وارد بازار شده‌اند. برخی از کارشناسان معتقدند که یکی از مهم‌ترین دلایل کاهش نرخ بیکاری در فصول گذشته، راه‌اندازی کسب‌وکارهای کوچک در بستر فضای مجازی است که با وجود محدودیت‌هایی مانند فیلترینگ توانسته است به کاهش نرخ بیکاری در کشور کمک کند.
بهبود نرخ مشارکت اقتصادی
در دومین فصل سال جاری نرخ مشارکت اقتصادی با افزایش 0.5واحد درصدی نسبت به بهار سال جاری، به 41.7درصد رسیده است. نرخ مشارکت اقتصادی به درصدی از جمعیت در سن کار، معمولا افراد بالای 15سال، اشاره دارد که در بازار کار فعال هستند؛ این افراد یا شاغل هستند یا به دنبال کار می‌گردند. این نرخ شاخصی مهم برای ارزیابی وضعیت بازار کار و فعالیت‌های اقتصادی است. به طور کلی، اگر نرخ مشارکت اقتصادی بالاتر باشد، نشان‌دهنده آن است که بخش بزرگ‌تری از جمعیت در سن کار در اقتصاد مشارکت دارند. بنابراین می‌توان گفت با وجود بهبود نرخ مشارکت اقتصادی در تابستان، مشارکت اقتصادی 41درصدی در ایران نسبتا پایین محسوب می‌شود. این به معنای آن است که کمتر از نیمی از جمعیت در سن کار در اقتصاد مشارکت دارند. یکی دیگر از نکات قابل‌توجه این است که نرخ مشارکت اقتصادی با وجود روند افزایشی که در فصول گذشته داشته، همچنان به دوران پیش از همه‌گیری ویروس کرونا نرسیده است.
کاهش نرخ بیکاری در دومین فصل سال
نرخ بیکاری به درصدی از جمعیت فعال اقتصادی اشاره دارد که توانایی و تمایل به کار دارند اما شغل پیدا نکرده‌اند. در واقع، این شاخص تنها آن دسته از افراد را در بر می‌گیرد که به دنبال کار هستند، نه افرادی که ناامید شده و دیگر جویای کار نیستند.بر اساس آخرین گزارش منتشرشده از بازار کار ایران، نرخ بیکاری در تابستان سال جاری معادل 7.5درصد بوده است. نرخ بیکاری 7.5درصدی به طور کلی به معنای این است که از هر 100نفر نیروی فعال، حدود 8نفر بدون شغل هستند. کاهش نرخ بیکاری می‌تواند معلول دو اتفاق در اقتصاد یک کشور باشد. ابتدا آنکه بازار کار در یک جامعه بهبود یافته و افرادی که تا پیش از این جویای کار بوده‌اند، شغل موردنظر خود را یافته‌اند. در حالت دوم، کاهش نرخ بیکاری می‌تواند به دلیل آن باشد که برخی از افرادی که تا پیش از این در جست‌وجوی شغل موردنظر خود بوده‌اند، از یافتن شغل موردنظر خود منصرف شده و از جمعیت فعال بازار کار خارج شده‌اند.
با توجه به آنکه مشارکت اقتصادی همچنان به دوران پیش از کرونا بازنگشته، می‌توان گفت یکی از دلایل کاهش نرخ بیکاری، خروج و عدم بازگشت برخی از افراد در بازار کار است. با‌این‌حال در سال‌های گذشته عواملی مانند سهولت راه‌اندازی کسب‌وکارهای مختلف در بستر فضای مجازی موجب شده بسیاری از افرادی که تا پیش از این در بازار رسمی کار به دنبال یافتن شغل موردنظر خود بوده‌اند، کسبوکار خود را در فضای مجازی راه بیندازند. به همین دلیل می‌توان گفت سیاستگذاران اقتصادی می‌توانند با برداشتن موانع از مسیر دسترسی افراد به فضای مجازی بدون پرداخت هزینه‌های گزاف به کاهش نرخ بیکاری در جامعه کمک کنند.
نسبت اشتغال یا نرخ اشتغال به درصدی از جمعیت در سن کار اشاره دارد که در حال حاضر شاغل هستند. این نسبت در تابستان سال جاری با افزایش 0.5واحد درصدی نسبت به فصل بهار به 38.5درصد رسیده است. همان‌گونه که نرخ مشارکت اقتصادی 41.7درصدی نسبتا پایین است، نسبت اشتغال با نرخ مذکور نیز به صورت کلی پایین محسوب می‌شود. با‌این‌حال آنچه در فضای بازار کار ایران می‌تواند امیدوارکننده باشد، این است که نسبت اشتغال نیز همسو با نرخ مشارکت اقتصادی در یک روند صعودی قرار گرفته و امید آن وجود دارد که این روند در فصول بعدی نیز تداوم یابد.
مشارکت اقتصادی زنان، بدون تغییر
بررسی تحولات بازار کار ایران در تابستان سال جاری نشان می‌دهد که نرخ مشارکت اقتصادی زنان در مقایسه با تابستان سال گذشته هیچ تغییری نکرده است. در حال حاضر نرخ مشارکت اقتصادی زنان ایرانی 14.6درصد است. بررسی مشارکت اقتصادی زنان در منطقه نشان می‌دهد که ایران یکی از کشورهایی است که پایین‌ترین نرخ مشارکت اقتصادی را دارد. اما یکی از نکات مثبت این است که با وجود ثابت ماندن نرخ مشارکت اقتصادی زنان در ایران، نرخ بیکاری در مقایسه با تابستان سال گذشته کاهش و نسبت اشتغال افزایش یافته است. در تابستان سال جاری، نرخ بیکاری زنان با کاهش 1.2واحد درصدی نسبت به تابستان سال گذشته، به 14.2درصد رسیده است. نسبت اشتغال نیز با افزایش 0.2واحد درصدی نسبت به تابستان سال گذشته، به 12.5درصد رسیده است.
با‌این‌حال بسیاری از کارشناسان معتقدند بازار کار زنان در ایران همچنان قابل قبول نیست و سیاستگذاران باید با اقدام در زمینه مهار تورم و ایجاد ثبات اقتصادی، زمینه‌های لازم را برای بهبود اشتغال زنان در کشور فراهم کنند.
