به گزارش روابط عمومی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی، «مژگان ثابت تیموری»، رئیس کمیسیون گردشگری و صنایع دستی اتاق بازرگانی مشهد در ابتدای این جلسه، اظهار کرد: پروژه مطالعات امکان‌سنجی ایجاد اقامتگاه‌های جدید در شهر مشهد بر طبق برنامه اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان در دستور کار قرار گرفت. این پروژه حدود یک سال به طول انجامید.
وی در ادامه، به تبیین این پروژه مطالعاتی پرداخت و اظهار کرد: بر اساس برنامه‌های توسعه گردشگری، خراسان رضوی تا سال ۱۴۰۴ نیازمند ۲۸۵ هزار تخت رسمی در بخش اقامت است که از این تعداد ۳۰ هزار تخت به زائرسراهای ارزان قیمت اختصاص دارد. این در حالیست که ضریب اشغال واحدهای اقامتی استان، حدود ۶۰ درصد بوده و آمار رسمی دقیقی از ضریب اشغال واحدهای فاقد مجوز رسمی از اداره کل میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی وجود ندارد.
تیموری، هدف کلی از این پژوهش را نیازسنجی ایجاد اقامتگاه برای اسکان زائرین و امکان‌سنجی توسعه یا ساماندهی اقامتگاه‌های شهر مشهد به منظور تحقق اهداف کلان طرح‌های فرادستی دانست و تاکید کرد: بر اساس آمار اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان، تاکنون بیش از ۴۵۰۰ واحد اقامتی غیررسمی در شهر مشهد شناسایی شده است. سالانه ۶۰۰ واحد از این نوع، متقاضی دریافت پروانه معتبر برای فعالیت در این نوع کسب و کار هستند. بر اساس آمار ارائه شده از سوی مرجع نظارتی، تعداد ۹۳۳ واحد ساماندهی شده دارای مجوز رسمی با تعداد ۶۸۲ واحد و دارای 13هزار و 220 اتاق و 30هزار و 252 تخت در استان وجود دارد.
ثابت تیموری با اشاره به فرآیند تدوین پرسشنامه و پرسشگری این پژوهش، اظهار کرد: تعداد ۴۰۰ پرسشنامه بین گردشگران، ۲۰۰ پرسشنامه بین مدیران و ۲۰۰ پرسشنامه بین بهره برداران انواع اقامتگاه‌ها توزیع و سپس تجزیه و تحلیل، تأیید روایی و پایایی آن‌ها در نرم‌افزار SPSS انجام شد.
مقایسه تعداد اقامتگاه‌های مشهد با دو شهر بزرگ مذهبی جهان
وی با تاکید بر تعریف صحیح اقامتگاه، به تبیین مطالعه تطبیقی اقامتگاه‌های شهرهای مذهبی جهان پرداخت و افزود: شهر مکه سالانه میلیون‌ها زائر دارد. این شهر دارای 854 هتل است. شهر مدینه نیز ۳۸۶ هتل دارد. با مقایسه شهر مشهد با دیگر شهرهای مذهبی جهان درمی‌یابیم که شهرهای مذهبی جهان همانند مشهد دارای این حجم از اقامتگاه نیستند. در شهر مشهد حدود 265 هتل، ۳۰۲ هتل آپارتمان، ۳۹۷ مهمان‌پذیر، ۱۰۰۰ خانه مسافر، ۱۵۱ اقامتگاه بوم‌گردی، ۶ اقامتگاه سنتی، یک متل، ۴ زائرسرا و ۲ محیط گردشگری و روستایی و عشایری، وجود دارد. همچنین، تعدادی از اقامتگاه‌ها درحال دریافت مجوز از اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان هستند. این آمارها براساس مجوزهای رسمی و تنها برای شهر مشهد است. منطقه ثامن و هشت شهرداری مشهد از منظر کیفیت، از اقامتگاه‌های خوب برخوردار است ( تعداد و کیفیت) و اسکان موقت نیز در مبادی ورودی شهرمشهد قرار دارد.
وی تشریح کرد: تنها 4.7 درصد بهره‌برداران معتقد هستند که سرمایه‌گذاری برای اقامتگاه جدید در شهر مشهد دارای توجیه اقتصادی بوده و ۲۵.۶ درصد آنان این کار را نامناسب می‌دانند. بیش از نیمی از بهره‌برداران جامعه آماری توجیه اقتصادی سرمایه‌گذاری و بهره‌برداری از اقامتگاه جدید در شهر مشهد را کم تا متوسط و متوسط گزارش نموده و تنها ۲.۳ درصد از آن‌ها باور داشتند که بهره‌برداری از واحدهای اقامتی شهر مشهد توجیه بسیار خوبی دارد. 40 درصد مالکان در این نظرسنجی با صدور مجوز برای اقامتگاه خصوصی و دولتی، مخالف و 30 درصد موافق بودند.
او تاکید کرد: از منظر گردشگران این پژوهش، محل اقامت مطلوب در مشهد به ترتیب مهمان‌پذیر‌ها، هتل آپارتمان و خانه مسافر بوده که علت انتخاب آنان امنیت، سلامت محیط و صرفه اقتصادی بود. پس از آن، نزدیکی به حرم و پاکیزگی دیگر اولویت مسافران بود. نکته اینکه، حدود ۵۰ درصد از بودجه سفر مسافران به هزینه اقامت آنان اختصاص دارد. حدود ۸۰ درصد از مسافران این پژوهش، تمایل به سکونت در اطراف حرم مطهر رضوی داشته و اغلب آنان برای سفر آینده نیز تمایل به حضور در همان اقامتگاه را داشتند. نحوه آشنایی آنان با واحدهای اقامتی نیز به ترتیب از طریق راهنماهای محلی، آژانس‌های مسافرتی، اینترنت و تاکسی‌های سطح شهر بوده است. زاورکش‌ها نقش پررنگی در اسکان مسافران دارند و علت عدم تمایل گردشگران اقامت در هتل‌ها، هزینه بالای آنان است.
رئیس کمیسیون گردشگری و صنایع دستی اتاق بازرگانی مشهد افزود: هرچند بر اساس نظر کارشناسان، ایجاد اقامتگاه‌های ۴ و ۵ ستاره برای شهر مشهد مورد تأکید است؛ اما بر اساس تجمیع نظرات گردشگران (طرف تقاضای بازار) و نیز، نظرات مالکین، بهره‌برداران و مدیران اقامتگاه‌های مختلف شهر مشهد، نیاز به ایجاد اقامتگاه‌های جدید به ویژه اقامتگاه‌های هتلی ۴ و ۵ ستاره مورد نظر نبوده و لذا بایستی در برنامه‌ریزی برای صدور مجوز برای اینگونه هتل‌ها، تجدید نظر شده و مانع ورشکستگی و سرخوردگی سرمایه‌گذاران و همچنین فعالان حاضر در این بخش شد.
ظرفیت مازاد اقامتگاهی در مشهد
وی تاکید کرد: با توجه به ضریب اشغال میانگین سال‌های گذشته و روند تغییرات اقتصادی، نبود زیرساخت‌های حمل و نقل و جایگزینی مقاصد جدید، تعداد تخت مورد نیاز در شهر مشهد و خراسان رضوی بیشتر به سمت اقامتگاه‌های ارزان قیمت هدایت خواهد شد. با توجه به اینکه17هزار و 212 تخت بر تعداد تخت‌های فعال اضافه شده و تعداد تخت به 150هزار و 217 تخت افزایش خواهد یافت؛ در صورت جلب سلیقه گردشگران و بر اساس اهداف سند ۱۴۰۴ استان و تحقق ورودی ۴۰ میلیون گردشگر نیاز به تعداد ۱۱۰ هزار شب تخت برای این تعداد گردشگر است که باز هم در شهر مشهد مازاد بر این تعداد وجود دارد. در واقع، بر اساس ضریب اشغال متوسط طی دهه گذشته و نتایج این پژوهش، نیازی به ایجاد اقامتگاه در شهر مشهد نبوده و تنها با تغییر درجه اقامتگاه‌ها و به تبع آن، تغییر تعرفه اقامت، می‌توان اهداف سند را محقق کرد.
ضرورت پیگیری مجدانه رفع مشکلات بخش خدمات در استان
در ادامه این نشست، «محمدحسین روشنک»، عضو هیات رئیسه اتاق بازرگانی مشهد عنوان کرد: پرونده ساخت زائرسراهای ارزان قیمت با اجرای طرح ثامن و با هدف اقامت مسافران کم‌درآمد در اطراف حرم مطهر گشوده شد. در واقع، این زائرسراها برای اقامت برخی اقشار درنظر گرفته شد و این امر، نافی لزوم ساخت هتل‌های پنج ستاره و لوکس نیست. ممکن است بازگشت سرمایه ساخت این هتل‌ها به زمان زیادی نیاز داشته باشد؛ اما سرمایه‌گذار داخلی و خارجی متعددی تمایل به این موضوع دارند. هتل‌سازی، ارزش افزوده برای سرمایه‌گذار خواهد داشت و ساخت هتل‌های پنج ستاره و مدرن یک نیاز است و ضرورت دارد که این موضوع به صورت تخصصی‌تر بررسی گردد.
روشنک با اشاره به تاثیر چشمگیر بخش خدمات در اقتصاد استان تصریح کرد: با وجود اثر پررنگ این بخش در اقتصاد، به چالش‌های حوزه خدمات کمتر پرداخته شده است و از دلایل اصلی عدم بررسی چالش‌های حوزه خدمات در کمیته‌های تخصصی، عدم مطالبه‌گری تشکل‌های حوزه خدمات است. با مطالبه‌گری تشکل‌های حوزه گردشگری و پایداری آنان برای پیگیری در این زمینه، برخی از چالش‌ها در این زمینه مرتفع خواهد شد. در بحث افزایش ضریب اشتغال و بهود شرایط واحدهای اقامتی نیز، ضروری است بیش از گذشته به مبحث تبلیغات توجه نمود.
ضرورت پیشگیری از ساخت بی رویه مراکز اقامتی دولتی
«ناصر غفران»، نایب رئیس کمیسیون گردشگری و صنایع دستی اتاق خراسان رضوی نیز اذعان کرد: پیگیری‌های متعددی در حوزه اقامتگاه‌های رسمی دولتی و ارگان‌ها، صورت گرفته است. این پیگیری‌ها در جهت جلوگیری از ساخت بی‌رویه این اماکن در استان بوده است. این موضوع در اتاق بازرگانی ایران نیز پیگیری شده است.
پیشنهاد اخذ هزینه خدمات گردشگری از مسافران خارجی به صورت ارزی
«غلامرضا ارباب خالص»، سفیر پیشین ایران در ترکمنستان و عضو کمیسیون گردشگری و صنایع دستی اتاق مشهد نیز خاطرنشان کرد: هدف‌گذاری برای ایجاد اقامتگاه‌های مناسب برای گردشگر و مسافر خارجی اهمیت زیادی دارد. همچنین ضرورت دارد پژوهشی در خصوص تثبیت اقامتگاه‌های موجود صورت گیرد تا چالش‌ها و مشکلات اقامتگاه‌های موجود احصا و با شدت بیشتری پیگیری گردد.
ارباب خالص خاطرنشان کرد: پیشنهاد می‌شود هزینه خدمات مسافر و گردشگران خارجی، به صورت ارزی دریافت شود؛ چراکه این امر سبب درآمدزایی بیشتر هتل‌ها و فعالیت‌های حوزه گردشگری خواهد شد.
«محمد علی توسلی»، مدیرکل هماهنگی امور رفاهی و زائرین استانداری خراسان رضوی نیز تصریح کرد: پیشنهاد می شود کمیته مشترکی میان نهادهای متولی حوزه گردشگری تشکیل و نقاط قوت و ضعف مطالعات امکان‌سنجی ایجاد اقامتگاه‌های جدید در شهر مشهد بررسی گردد. در حوزه توسعه زیرساخت‌های گردشگری، فعالیت‌های خوبی صورت گرفته؛ با این حال، بخشی از این زیرساخت‌ها نیازمند بهبود است.
وی با تاکید بر استفاده فعالان حوزه گردشگری از ظرفیت فضای مجازی و تبلیغات محیطی برای جذب گردشگر به مشهد و استان، بیان کرد: متاسفانه به دلیل عدم اطلاع‌رسانی، تبلیغات در فضای مجازی و محیطی، پیک مسافر در شهر مشهد تنها دو ماه است. ضرورت دارد از ظرفیت مسافرهای داخلی و خارجی در شهر با ارائه طرح‌های خوب، استفاده کرد.
صدور ۶۳ مجوز بهره‌برداری برای واحدهای گردشگری استان در 7 ماه گذشته
«احمد دیناری»، معاون سرمایه‌گذاری و تامین منابع اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی نیز با تاکید بر اینکه مجوز ایجاد اقامتگاه‌های جدید در مشهد صادر شده است، بیان کرد: برخی از مجوز‌ها، با هدف ارتقای درجه هتل انجام شده تا بازسازی صورت گیرد.
وی اذعان کرد: قیمت زمین در اطراف حرم مطهر بسیار زیاد است و امکان ساخت زائرسرای ارزان قیمت در آن منطقه نیست. نکته اینکه سرمایه گذاری در حوزه گردشگری هوشمند شده و به سمت درست هدایت می‌شود و امکان جلوگیری از ایجاد مجوز برای اقامتگاه جدید وجود ندارد.
دیناری با اشاره به اینکه از سال 1388 تاکنون ۱۹۷ پروژه ساخت هتل در مشهد کلنگ زنی شده که به دلایل متعدد متوقف شده‌اند، عنوان کرد: اضافه شدن این هتل‌ها به ظرفیت‌های اقامتی مشهد، به حدود ۱۰سال زمان نیاز دارد. در ۷ ماه گذشته، ۶۳ مجوز بهره‌برداری برای واحدهای گردشگری در استان صادر شده که ۲۰ مجوز آن برای مشهد و واحدهای اقامتی بوده است.
در بخش دیگری از این نشست، «یوسف بیدخوری»، معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی با تاکید بر اهمیت توجه به موضوع گردشگر خارجی در پژوهش‌ها اظهار کرد: در شهر مشهد، هتل‌های زیادی که متناسب با ذائقه مسافرهای خارجی باشد، وجود ندارد. ضروری است تعداد افراد بیشتری در پژوهش‌ها به پرسشنامه‌ها پاسخ بدهند.
وی در خصوص زائرسراهای ارزان قیمت نیز خاطرنشان کرد: در تمام دنیا گردشگری برای اقشار مختلف تعریف شده است. ایجاد زائرسرای ارزان قیمت بنا بر ضرورت و شرایط امکان‌پذیر است؛ اما در حال حاضر امکانات بعضی از واحدهای ارزان قیمت ساخته شده در حد هتل چهار ستاره است؛ در این شرایط، چگونه امکان ارائه این واحدها به صورت ارزان وجود دارد؟
وی در خصوص فعالیت زائرسراهای دولتی در مشهد بیان کرد: دولت نباید اجازه ساخت زائرسرا توسط نهادها و سازمان‌های دولتی را بدهد؛ چراکه در این صورت، بودجه کشور صرف ساخت زائرسرا می‌شود؛ درحالی که ظرفیت‌های اقامتی متعددی در مشهد وجود دارد.
سپس «محمد نیکو» رئیس جامعه هتل آپارتمان‌داران مشهد گفت: اگر ارتباطات بین‌اللملی ایران، گسترش پیدا کند، مشهد به اقامتگاه‌های بیشتری نیاز دارد. مراکز اقامتی باید براساس ضوابط اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان ساخته شود و نکته اینکه ساخت هتل‌های پنج و چهار ستاره، ارزآوری برای استان خواهد داشت.
وی با بیان اینکه باید از ساخت زائرسراهای دولتی جلوگیری کرد، افزود: بخش خصوصی امکان ارائه خدمات به مهمان‌های سازمان و نهادهای دولتی با قیمت نازل‌تر از ساخت و نگهداری زائرسراهای دولتی را دارد.
«مرجان شاه‌ولایتی»، مدیر جامعه حرفه‌ای هتلداران استان نیز تاکید کرد: در مقایسه مشهد با شهرهای گردشگری و مذهبی دنیا باید برخی ویژگی‌ها مدنظر قرار گیرد. برخی پارامتر‌های مهم در این طرح پژوهشی، مغفول مانده است. اجرای طرح‌های پژوهشی به صبر نیاز دارد. ضمن اینکه حضور حداکثری هتل آپارتمان‌ها در این پژوهش، تاثیر زیادی در نتیجه پژوهش گذاشته است و از طرفی، ظرفیت واحدهای اقامتی دولتی در این پژوهش مدنظر قرار نگرفته است. باید توجه داشته باشیم که خروجی طرح پژوهشی می‌تواند به راهنمایی سرمایه‌گذاران منجر شود.
«فریدالدین عطار»، عضو کمیسیون گردشگری و صنایع دستی اتاق بازرگانی مشهد نیز تاکید کرد: ایران از منظر زیرساختی دچار چالش‌های متعددی است و ایجاد اقامتگاه جدید به دلیل ضعف در زیرساخت‌ها امکان‌پذیر نیست. اولویت اول و اصلی باید توسعه زیرساخت باشد و با وضعیت کنونی کشور، باید به دنبال حفظ اقامتگاه‌های فعلی باشیم. از ابتدای شیوع کرونا تاکنون، ۱۵ هتل در مشهد تعطیل شدند و باید شرایط برای احیای ظرفیت‌های موجود فراهم شود.
«حسین نمایی»، دیگر عضو کمیسیون گردشگری و صنایع دستی اتاق بازرگانی مشهد نیز با تاکید بر عدم تامین هزینه تبلیغات از سوی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان برای حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی، عنوان کرد: ارزآوری زائران خارجی در مطالعات درنظر گرفته نشده است. با ساخت هتل‌های چهار و پنج ستاره در سطح شهر، مسافر و گردشگر با دیگر مناطق شهری آشنا خواهد شد. متاسفانه به دلیل تنوع آمارها توسط نهادها و سازمان‌ها، امکان پژوهش دقیقی در حوزه گردشگری وجود ندارد. همچنین آمارهای درستی از تعداد مسافران، گردشگران و زائران شهر مشهد ارائه نمی‌شود.
