بررسی موانع و چالش‌های کشت فراسرزمینی در کشورهای همسایه

به گزارش روابط عمومی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی، «احمد سلحشور»، رئیس کمیسیون کشاورزی، دام و طیور و صنایع وابسته اتاق مشهد در ابتدای این جلسه، اظهار کرد: چندین سال است که بحث کشت فراسرزمینی در کشور مطرح شده؛ اما نمونه درست و کاملی از تحقق این مهم وجود ندارد. از سوی دیگر هماهنگی لازم میان وزارتخانه‌ها نیست و برنامه‌ریزی مشترک در این موضوع مهم هنوز ایجاد نشده است. عدم هماهنگی بین وزاتخانه‌ها باعث بلاتکلیفی سرمایه‌گذار شده یا تجارب تلخی برای او به همراه داشته باشد.

وی ادامه داد: وزارت خارجه و وزارت کشور باید در این زمینه پای کار بیایند؛ زیرا با توجه به کم آبی و خشکسالی که ایران با آن روبرو است، راهی جز کشت فراسرزمینی نداریم. برای حل بخش بزرگی از مشکلات، پیشنهاد می‌شود کالایی که با کشت فراسرزمینی وارد کشور می‌گردد به عنوان کالای داخلی محسوب شود. همچنین محصولات سرمایه‌گذاران باید بیمه شود.

سلحشور خاطرنشان کرد: نقاط قوت، ضعف، تهدید و فرصت حوزه کشت فراسرزمینی باید مشخص و شفاف باشد و براساس قانون، وظایف افراد مشخص باشد و موانع قانونی موجود شناسایی و حل گردد. در این زمینه خانه هم افزایی آب و انرژی استان در حال انجام یک کار عملیاتی است.

منافع ایران و افغانستان دو طرفه دیده شود

در ادامه، «رضا فتوحی» مشاور وزیر کشاورزی و مجری طرح کشت فراسرزمینی که به صورت برخط در این نشست حاضر شده بود، اظهار کرد: در بحث امنیت غذایی، از کشت فراسرزمینی به عنوان یکی از ارکان توسعه پایدار کشور نام برده می‌شود. امیدواریم از ظرفیت‌های کشاورزی فراسرزمینی به ویژه در همسایه‌های شرقی ایران در راستای تحقق این هدف بهره‌مند شویم.

وی ادامه داد: خراسان رضوی یکی از قطب‌های اقتصادی و کشاورزی کشور است که به دلیل هم مرزی با افغانستان و آسیای میانه، به عنوان نماینده ایران در ارتباط با تاجیکستان، ترکمنستان، قزاقستان، ازبکستان و افغانستان یک مسیر توسعه و همکاری دو طرفه ایجاد و هموار کند.

مشاور وزیر کشاورزی تصریح کرد: از طریق ظرفیت‌ها و فرصت‌ها با بهره‌برداری از منابع طبیعی باید تجارت پایدار داشته باشیم و با کشورهای دارای منابع غنی آب و خاک سرمایه‌گذاری‌های مشترک ایجاد کنیم و به افزایش تولیدات محصولات استراتژیک کمک کنیم. با همکاری دستگاه‌ها و نهادهای مختلف و استانداری خراسان رضوی در بحث هماهنگی و نظارت بر پروژه‌های مشترک، می‌توان کارهای ارزشمندی در جهت توسعه کشاورزی فراسرزمینی داشت.

فتوحی همچنین در خصوص مشکلات موجود در بحث کشت فراسرزمینی در کشور افغانستان اظهار کرد: مشکلات موجود در این زمینه تا حدودی حل شده است. افغانستان کشور دوست ایران است که باید منافع مرتبط و دو طرفه تعریف شود تا بهره‌برداری لازم صورت گیرد. منافع فرهنگی هر دو طرف را باید در نظر بگیریم تا توسعه پایدار در هر دو کشور صورت بگیرد.

وی خاطرنشان کرد: حدود 95 میلیون نفر جمعیت در ایران باید تغذیه شوند و امنیت غذایی داشته باشند که بخشی از آن در کشت فراسرزمینی تامین خواهد شد. در این راه آیین نامه‌ای وجود دارد که براساس آن همه امور پیگیری خواهد شد و از قرارداد و حمایت با سرمایه گذار تا بیمه شدن محصولات و تسهیل ورود به کشور باید اعمال شود.

«محمد صبور»، دبیر کمیسیون کشاورزی، امور دام، طیور و صنایع وابسته اتاق بازرگانی خراسان رضوی نیز در این نشست گفت: بحث کشت فراسرزمینی امروزه از اهمیت زیادی برخوردار است به طوری که در برنامه هفتم نیز توجه ویژه‌ای به این موضوع شده است. مصوبات و نتایج این جلسه کمیسیون اتاق بازرگانی مشهد به صورت گزارش به مشاور وزیر کشاورزی ارسال خواهد شد. در ادامه میزبان مسئولین وزارتخانه در مشهد خواهیم بود تا به صورت جدی تر و اجرایی در این زمینه اقدام کنیم و خروجی آن منجر به همکاری تمامی دستگاه های مرتبط در این زمینه شود.

ایران چاره‌ای جز کشت فراسرزمینی ندارد

«علی اصغر پادارلو» مسئول کشت فراسرزمینی جهاد کشاورزی خراسان رضوی نیز با اشاره به چالش‌های موجود در این زمینه اظها کرد: وزارت امور خارجه در گذشته طی نامه‌ای از قدغن بودن کشت فراسرزمینی در کشور افغانستان خبر داد اما در تلاش هستیم که موانع موجود را برطرف کنیم.

وی ادامه داد: آیین‌نامه کشت فراسرزمینی موجود است و پتانسیل خوبی برای فعالیت در آن داریم. ما دارای فاصله نزدیکی با کشورهای ترکمنستان، افغانستان و پاکستان هستیم و در خراسان رضوی نیز کارخانه‌های متعددی برای تولید محصولات از تولیدات ناشی از کشت فراسرزمینی وجود دارد. می‌توانیم مواد اولیه را وارد و در استان فرآوری کنیم. موقعیت و ظرفیت افغانستان را باید غنیمت بشماریم و نباید از دست بدهیم. اگر هر چه سریع‌تر در کشور ایران اقدام نکنیم، کشورهای دیگر می‌آیند و این ظرفیت‌ها را در اختیار می‌گیرند.

پادارلو تصریح کرد: تیم تخصصی کشت فراسرزمینی در استان مشخص شده است و در این مدت چندین جلسه با استانداری، اتاق بازرگانی، خانه هم‌افزایی انرژی و هیات‌های افغانستانی و ازبک ها داشتیم. سه برنامه کوتاه مدت برای حذف چالش‌ها در نظر گرفته‌ایم و برنامه‌های مختلف از جمله شناسایی مناطق مستعد، آموزش در کشورهای همسایه و توسعه نمایشگاه‌های مختلف در دستور کار تیم ماست.

کشت فراسرزمینی نیازمند قانون و دستور اجرایی است

«مجید افشین» مشاور اتاق بازرگانی ایران و افغانستان و فعال در زمینه کشت فراسرزمینی در ادامه این نشست گفت: از سال 93 بحث کشت فراسرزمینی در کل دنیا مطرح شده است و از آبان 1402 تفاهم نامه بین سرپرستی حکومت افغانستان و جمهوری اسلامی ایران و وزارت مالی افغانستان بسته شد که در زمینه های مختلفی است و 17 ردیف در بحث همکاری ایران و افغانستان در حوزه کشاورزی در آن قید شده است که به توافق طرفین رسیده ایم. ولی تا الان هیچ حرکت موثری از سوی ایران در این موارد انجام نشده است.

وی ادامه داد: نظام مالی افغانستان، خصوصی و مبتنی بر صرافی‌هاست و از ظرفیت بسیار زیادی در زمینه‌های مختلف همچون کشاورزی، دامداری و مرغداری بهره‌مند است. برای ورود بخش خصوصی ایران و دسترسی به این ظرفیت‌ها، نیازمند قانون محکم دولتی و دستور اجرایی هستیم که سرمایه‌گذار براساس آن به کشت بپردازد و وارد کشور کند نه اینکه پشت مرز آن را متوقف کند و خسارت‌های مالی به آن وارد شود.

وی افزود: خروجی این جلسه می‌تواند تاسیس یک کمیته اجرایی باشد تا پیگیری مفاد آیین‌نامه و تفاهم نامه را برعهده بگیرد و حتی نیاز است که این کمیته بازدید میدانی از مناطق افغانستان داشته باشند.

ضرورت تهیه بسته‌های توجیهی برای مسئولین و سرمایه گذاران

«نجمه رضازاده» دبیر کمیته آب و محیط زیست خانه هم افزایی نیز گفت: در بحث کشت فراسرزمینی دو مورد باید مد نظر قرار گیرد یکی اینکه برخی مسئولین تصمیم گیرنده از اهمیت موضوع اطلاع ندارند و برخی نیز مساعدت می‌کنند اما با موانع و عدم همکاری دیگر دستگاه‌ها روبرو هستند.

وی ادامه داد: از سوی دیگر باید اهمیت موضوع را به همگان تفهیم کنیم. باید با داده‌ها و ارقام حقیقی صحبت کنیم و هزینه‌ها را مقایسه کنیم ، به طور مثال تولید گندم در داخل در مقابل کاشت در افغانستان و واردات به کشور چه هزینه‌ای برای ما دارد تا بتوانیم از این طریق مسئولین را متقاعد و همراه کنیم.

رضازاده ادامه داد: به همین منظور در خانه هم افزایی در حال تهیه گزارش با اطلاعات و عدد هستیم تا بتوانیم مسئولین را به انجام کشت فراسرزمینی متقاعد کنیم. در کنار آن باید سرمایه‌گذاران نیز متقاعد و توجیه شوند؛ زیرا خیلی از افراد با این زمینه آشنایی ندارند. باید ظرفیت‌های موجود در بحث کشت فراسرزمینی نیز به شکل یک بسته، مشخص و آماده شود تا بخش خصوصی نیز آگاهانه تصمیم بگیرد.

نبود اطلاعات و آمار شفاف برای ورود سرمایه گذاران

«غلامحسین هادی زاده» عضو شورای مرکزی خانه کشاورز نیز اظهار کرد: بحث کشت فراسرزمینی در ایران در ساختار مشکل دارد. آیین‌نامه کشت فراسرزمینی توسط وزارت کشاورزی تبیین شده است و وزارت خارجه و دیگر نهادها مکلف به اجرای آن هستند ولی خروجی آن کشت فراسرزمینی برای ایران نبوده است. سرمایه‌گذار نیاز دارد اطلاعات کافی از زمینه‌های فعالیت در این زمینه را در اختیار داشته باشد تا با آگاهی به آن ورود کند؛ اما هیچ اطلاعاتی در این خصوص وجود ندارد. هر کشوری ویژگی‌ها و قوانین خاص خود را دارد و دسترسی ما به برخی از کشورها برای کشت فراسرزمینی در آفریقا امکان پذیر نیست.

وی ادامه داد: در مجموع باید وضعیت‌ها بازتعریف شوند. چهار شرکت مادرتخصصی ورود کنند که از حمایت دولت بهره مند باشند، بیمه شوند و در نهایت تولید انبوه کنند و نیاز کشور را برطرف نمایند.

لزوم تعریف بسته های حمایتی برای بخش خصوصی

«محمد میری دیسفانی»، معاون تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی استان نیز با بیان کرد: باید زیرساخت‌ها برای سرمایه‌گذار ایجاد شود. پیش از این به خاطر عدم ثابت در افغانستان اعلام شد فعلا کشت فراسرزمینی در این منطقه، به مصلحت نیست.

وی ادامه داد: برای ورود سرمایه گذار و بخش خصوصی به کشت فراسرزمینی، حتما باید بسته‌های حمایتی از سوی دولت وجود داشته باشد و بدانیم در قبال ضررها و خسارت‌های احتمالی چه کسی پاسخگو خواهد بود. همچنین تعهد تضمین خرید باید داده شود. نیاز است از کارشناسان ایرانی استفاده شود تا خاک حاصلخیز، کیفیت آب و امنیت منطقه مورد بررسی قرار گیرد. همچنین، پایداری تعهدات 10الی 20 ساله باشد و بیمه، پوشش دهنده تلفات و ضایعات احتمالی باشد.