پتانسیل خراسان رضوی برای نقش‌آفرینی در توسعه حمل‌ونقل بین کشورهای عضو اکو

به گزارش روابط عمومی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی مشهد، «احمد اثنی‌عشری»، نایب رئیس اتاق خراسان رضوی در این نشست، ضمن ابراز امیدواری برای تسهیلگری در مقررات حمل‌ونقل بین کشورهای عضو اکو اظهار کرد: تفاوت موجود در نظام‌های اقتصادی و سیاسی کشورهای عضو سازمان اکو گاهی موانعی در مسیر فعالیت‌های ترانزیتی و حمل‌ونقلی ایجاد می‌کند؛ این در حالی است که با توجه به وسعت حدود ۱۰ میلیون کیلومتر مربعی مجموع کشورهای عضو اکو و جمعیت بیش از ۴۰۰ میلیون نفری این کشورها، بایستی از این ظرفیت به‌عنوان فرصتی مهم استفاده نمود.

ضرورت تسهیلگری در مقررات حمل‌ونقل بین کشورهای عضو اکو

وی افزود: متاسفانه در حال حاضر تجارت درون‌سازمانی تنها 8درصد از تجارت کل کشورهای عضو اکو را شامل می‌شود؛ تسهیل شرایط حمل‌ونقل و تامین زیرساخت‌های ضروری می‌تواند در رشد این رقم در میان کشورهای اکو نقش مؤثری داشته باشد.

اثنی‌عشری تاکید کرد: ایجاد سهولت در فرآیندهای حمل‌ونقل، از جمله عوارض سوخت و بازرسی‌ها، باید در کانون توجه مسئولین کشورهای عضو اکو قرار گیرد و در این راستا پیشنهاد می‌شود که منشور حمل‌ونقل برای کشورهای عضو اکو تهیه شود و به تأیید آن‌ها برسد.

تاکید بر هماهنگی بیشتر میان کشورهای عضو اکو برای کاهش هزینه‌ها و تسریع فرآیند ترانزیت

«محمود امتی»، عضو هیات‌ رئیسه اتاق بازرگانی خراسان رضوی نیز، اظهار کرد: پیش‌نیاز و مقدمه هرگونه مراودات تجاری، فراهم‌سازی زیرساخت‌های حمل‌ونقلی و تسهیل فرآیندهای ترانزیتی است. یکی از مشکلات اساسی در این حوزه، قوانین و مقرراتی است که موجب توقف طولانی‌مدت کامیون‌ها در پشت مرزها می‌شود. این مسئله نیازمند بازنگری و هماهنگی بیشتر میان کشورها برای کاهش هزینه‌ها و تسریع فرآیند ترانزیت است. همچنین، فرآیند صدور و ارسال برگه‌های تردد برای رانندگان زمان‌بر بوده و پیشنهاد می‌شود این روند به‌صورت الکترونیکی انجام شود تا سرعت و کارایی بیشتری داشته باشد.

امتی همچنین به عدم توازن زیرساختی در بین دو مرز مبادله‌کننده، اشاره کرد و گفت: در برخی کشورها، کمبود امکانات جاده‌ای در یک طرف باعث ایجاد تاخیرهای طولانی در حمل‌ونقل می‌شود و لازم است که با ایجاد موازنه زیرساختی میان دو طرف، این مشکل برطرف گردد.

عضو هیات رئیسه اتاق بازرگانی مشهد تاکید کرد: با توجه به حجم بالای مراودات تجاری، باید در بخش حمل‌ونقل به سمت اجرای سیاست‌های اقتصاد سبز حرکت کنیم و با تسهیل فرآیندها، حجم مراودات را افزایش دهیم.

اهمیت شکل‌گیری سیستم کارآمد حمل‌ونقل میان کشورهای عضو اکو

در بخش دیگری از این نشست، «اسد مجیدخان»، دبیرکل سازمان همکاری‌ اقتصادی (اکو)، با اشاره به اهمیت همکاری‌ میان اعضای اکو اظهار کرد: حوزه‌های تجارت، مبادله کالا و توریسم را به‌عنوان بخش‌های اساسی در توسعه همکاری‌های اعضای سازمان اکو در نظر گرفته‌ایم و باید به این امر توجه نمود که اگر نتوانیم یک سیستم حمل‌ونقل کارآمد میان کشورها ایجاد کنیم، نباید انتظار رشد در حمل‌ونقل و گردشگری داشته باشیم. این امر نیازمند یک نگاه منسجم و سازمان‌یافته است.

وی تاکید کرد: لازم است که اراده سیاسی کشورها برای ایجاد مناطق تجاری مشترک تقویت شود و کمبود ذی‌نفعان در این مسیر جبران گردد. ایران، پاکستان و ترکیه نقش حلقه ترانزیتی کلیدی را در اکو دارند و استان خراسان رضوی و شهر مشهد نیز می‌تواند به‌عنوان یک هاب مرکزی، نقش پررنگی در این فرآیند ایفا کند. در همین راستا، برنامه‌ریزی شده است که در بهار سال آینده، تمامی اعضای سازمان اکو در مشهد گرد هم آیند و امیدواریم تاریخ دقیق این رویداد به‌زودی مشخص شود. در نشست مذکور، بخش خصوصی نیز باید نقش فعالی داشته باشد.

مجیدخان، ضمن اشاره به تاثیر تحریم‌ها بر تجارت منطقه‌ای گفت: مشکلات ناشی از تحریم‌ها تنها به ایران محدود نیست؛ بلکه سیستم‌های اقتصادی کشورهای منطقه نیز با چالش مواجه  است. در حال حاضر، تجارت درون‌سازمانی تنها 8درصد از تجارت کل کشورهای عضو اکو را شامل می‌شود؛ درحالی‌که این رقم برای اتحادیه اروپا ۶۷ درصد و بین کشورهای آسیایی ۳۳ درصد است. به همین دلیل، یافتن سیستم‌های پرداخت مناسب و ایجاد راهکارهایی برای عبور از موانع ناشی از تحریم‌ها، از اولویت‌های همکاری‌های اقتصادی منطقه‌ای خواهد بود.

معاون دبیرکل سازمان اکو نیز، به تفاهم‌نامه اجلاس اکو اشاره کرد و گفت: این تفاهم‌نامه برای تمامی کشورهای عضو اکو اهمیت ویژه‌ای دارد و کمیته هماهنگ‌کننده امور حمل‌ونقل اکو که دارای پنج زیرکمیته است، در جلسات پیش‌رو بررسی‌های لازم را انجام خواهد داد. همچنین، ۸ کشور این تفاهم‌نامه را امضا کرده‌اند و نماینده کشور ترکمنستان هم این توافق را به امضا رسانده؛ اما هنوز توافق‌نامه در مجلس این کشور تصویب نشده است و امیدواریم تصمیم نهایی به زودی اتخاذ شود. همچننی، متاسفانه این توافق هنوز به‌طور قانونی از سوی ازبکستان تایید نشده است.

آمادگی وزارت امور خارجه ایران برای همکاری با دبیرخانه اکو در زمینه‌سازی برای مشارکت بخش خصوصی

در بخش دیگری از این جلسه، «سیدجلال‌الدین علوی سبزواری»، مدیرکل همکاری‌های اقتصادی چند جانبه و بین‌المللی وزارت امور خارجه با بیان اینکه تسهیل شرایط حمل‌ونقل به‌عنوان اولویت اصلی سازمان اکو، باید مورد توجه قرار گیرد، تصریح کرد: کشورهای عضو اکو توانمندی بالایی دارند؛ اما هنوز هم‌افزایی لازم میان آن‌ها وجود ندارد. با وجود اتاق بازرگانی اکو، هنوز مکانیسم‌های اختصاصی برای ارتباط بهتر میان کشورها وجود ندارد. به همین دلیل، پیشنهاد می‌شود مدل‌هایی برای مشارکت بخش خصوصی کشورها ارائه گردد.

وی گفت: با هماهنگی و ارتباط بین اتاق‌های‌ بازرگانی ایران، مشهد و تهران و  اتاق‌ بازرگانی اکو در کراچی می‌توانیم در حاشیه اجلاس وزرای حمل و نقل اعضای اکو که در پیش است، نشست و گفت‌وگوی اعضای اتاق بازرگانی کشورهای عضو سازمان را نیز برگزار نماییم تا نمایندگان بخش خصوصی در قالب بیانیه مطالبات خود را مطرح کنند.

علوی سبزواری با اشاره به آمادگی وزارت امور خارجه ایران برای همکاری با دبیرخانه اکو در زمینه‌سازی برای مشارکت بخش خصوصی، گفت: پیام اصلی بخش خصوصی باید به دولت‌ها اعلام شود و این همکاری می‌تواند تاثیرات مثبتی در حل مشکلات حمل‌ونقل و تجارت منطقه‌ای داشته باشد.

در ادامه این جلسه، «احمد معصومی‌فر»، رئیس نمایندگی وزارت امور خارجه در شمال و شرق کشور اظهار کرد: سفر دبیر کل سازمان همکاری اقتصادی (اکو) در راستای فراهم‌سازی مقدمات برگزاری اجلاس وزرای حمل‌ونقل اکو در مشهد در ماه می انجام شده است. در این چهارچوب، دبیر کل اکو و هیات همراه از منطقه ویژه اقتصادی و پایانه ریلی سرخس بازدید می‌کنند. نشست با فعالان حوزه حمل‌ونقل نیز، فرصت مناسبی برای ارائه گزارش‌ها درباره ظرفیت‌های استان و آشنایی بیشتر دبیر کل اکو و تیم همراهش با توانمندی‌های خراسان رضوی است که می‌تواند در برگزاری موفق اجلاس پیش‌رو نقش مهمی ایفا کند.

لزوم ایجاد ثبات در قوانین حمل کالا و کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل بین کشورهای عضو اکو

اما در بخش دیگری از این نشست، «احمد زمانیان»، رئیس کمیسیون حمل‌ونقل، ترانزیت و امور مرزی اتاق بازرگانی مشهد، با بیان اینکه شرکت‌های فعال استان، عمدتاً با تجار و بازرگانان کشورهای آسیای میانه، افغانستان و پاکستان همکاری دارند و بخش عمده‌ای از جابه‌جایی کالاها از طریق حمل‌ونقل ریلی و جاده‌ای انجام می‌شود، افزود: یکی از مشکلات اساسی ما در حوزه ترانزیت، قوانین و مقرراتی است که بدون اطلاع‌رسانی قبلی اجرا می‌شوند و رانندگان ما را در عبور و مرور با موانع متعدد مواجه می‌کنند.

وی تاکید کرد: وظیفه ما این است که کالاهای تجار و بازرگانان را در سریع‌ترین زمان و با کمترین هزینه به مقصد برسانیم؛ اما برخی مقررات و هزینه‌های تحمیلی، فرآیند حمل‌ونقل را طولانی‌تر و پرهزینه‌تر می‌کند.

زمانیان خاطرنشان کرد: ضروری است که در نشست وزرای حمل‌ونقل کشورهای عضو اکو، تصمیماتی در جهت ایجاد ثبات در قوانین حمل کالا و کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل در کشورهای مسیر اتخاذ شود تا موانع پیش‌روی بخش خصوصی کاهش یابد.

گلایه از مانع‌تراشی‌های ترکمنستان در حوزه ترانزیت

«ابراهیم عطایی»، نایب رئیس کمیسیون حمل‌ونقل، ترانزیت و امور مرزی اتاق بازرگانی مشهد نیز اظهار کرد: یکی از مشکلات اساسی در حوزه حمل‌ونقل، موانعی است که از سوی ترکمنستان ایجاد می‌شود. متاسفانه، با وجود اینکه این کشور همسایه ما است، محدودیت‌هایی اعمال کرده که عبور کامیون‌های ایرانی را دشوار می‌سازد. این مشکلات نه‌تنها موجب افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل می‌شود، بلکه روند ارسال کالا به کشورهای تاجیکستان و دیگر مقاصد را نیز با چالش‌های جدی مواجه کرده است. برای حل مسائل و چالش‌های حوزه حمل و نقل، باید به‌صورت تیمی و هماهنگ عمل کنیم تا بتوانیم این موانع را کاهش داده و تسهیل در ترانزیت کالا را محقق سازیم.

دو پیشنهاد کلیدی برای ارتقای همکاری‌ها در حوزه حمل‌ونقل اکو

سپس، «جعفر شهامت»، مدیرکل راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای خراسان رضوی اظهار کرد: استان ما با داشتن چهار مرز فعال شامل دوغارون، سرخس، لطف‌آباد و باجگیران که به کشورهای افغانستان و ترکمنستان متصل هستند، یکی از مهم‌ترین مراکز ترانزیتی ایران محسوب می‌شود. در حال حاضر، حدود ۷۰۰ شرکت حمل‌ونقل در استان فعال‌اند که حدود ۳۰۰ مورد از آن‌ها در سطح بین‌المللی فعالیت دارند.

وی افزود: دو پیشنهاد کلیدی برای ارتقای همکاری‌ها در حوزه حمل‌ونقل اکو مطرح شده است؛ نخست، تدوین نقشه راه و اجرای یک برنامه مشخص چهار تا پنج‌ساله برای پیشبرد مسائل مرتبط با حمل و نقل و دوم، تعیین شاخص‌های مشخص برای توسعه لجستیک و تسهیل حمل‌ونقل، که پیشنهاد می‌شود این شاخص‌ها به‌صورت سالانه توسط دبیرخانه اکو پایش و ارزیابی شوند.

شهامت ادامه داد: تسهیل شرایط گذرنامه و ترانزیت، کاهش توقف در مرزها و تسهیل صدور ویزا برای رانندگان حرفه‌ای، از دیگر اقداماتی است که می‌تواند به بهبود شرایط ترانزیتی کمک کند.

وی  تاکید کرد: همکاری‌های کشورهای عضو اکو می‌تواند فراتر از حمل‌ونقل باشد و شامل لجستیک، تجهیزات ترافیکی و پروژه‌های راه‌سازی نیز شود. در این راستا، پیشنهاد شده است که مشهد به‌عنوان مرکز لجستیکی و ترانزیتی اکو معرفی شود. تقویت هاب‌های لجستیکی بین استان و اکو و ایجاد فرصت‌های جدید سرمایه‌گذاری نیز از جمله پیشنهادهای مطرح‌شده است.

شهامت خاطرنشان کرد: برخی از بندهای توافق‌نامه‌های موجود میان کشورهای عضو اکو عملاً اجرایی نشده‌اند. انعقاد دو تفاهم‌نامه جدید می‌تواند این خلأها را پوشش داده و زمینه‌ساز تسهیل تجارت و ترانزیت در منطقه باشد. همچنین، توسعه آموزش‌های تخصصی و تبادل تجربیات در حوزه حمل‌ونقل بین کشورهای عضو، می‌تواند نقش مؤثری در ارتقای سطح همکاری‌های منطقه‌ای ایفا کند.

«سعید افشاران»، از فعالان حوزه حمل‌ونقل استان اظهار کرد: یکی از چالش‌های اساسی در تعاملات لجستیکی با ترکیه، مشکلات ناشی از ازدحام و طولانی شدن مدت زمان توقف ناوگان حمل و نقلی در مرز این کشور است. در سال‌های گذشته، روزانه حدود ۸۰۰ کامیون ترانزیتی از ایران به ترکیه تردد داشتند؛ اما به دلیل این محدودیت‌ها، این تعداد اکنون به حدود ۲۰۰ کامیون کاهش یافته است.

وی افزود: توقف طولانی‌مدت ناوگان ایرانی در ترکیه، که گاهی تا دو تا سه ماه ادامه دارد، موجب افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل و اختلال در زنجیره تامین شده است. علاوه بر این، جاسازی مواد مخدر در برخی ناوگان ایرانی بدون اطلاع رانندگان، مشکلات حقوقی متعددی را برای آنان ایجاد کرده است. در برخی موارد، حتی در شرایطی که تخلفی احراز نمی‌شود، ورود کالا به ترکیه با موانع جدی مواجه می‌شود.

این فعال در حوزه حمل‌ونقل بیان کرد: یکی از اهداف سازمان همکاری اقتصادی (اکو)، توسعه اقتصادی منطقه و افزایش همکاری‌های تجاری میان کشورهای عضو است. یکی از خواسته‌های بخش خصوصی از دبیرکل سازمان اکو، فراهم‌آوری شرایطی برای تهاتر کالایی و اقتصادی بین کشورهای عضو این سازمان است.

وی همچنین به مشکلات موجود در مرز پاکستان اشاره کرد و گفت: در حال حاضر، کامیون‌های حامل سوخت با تاخیرهای طولانی‌مدت مواجه هستند و در برخی موارد، بیش از ۲۵ روز پشت مرز باقی می‌مانند. این موضوع علاوه بر افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل، موجب اختلال در تامین سوخت و کاهش بهره‌وری ناوگان ترانزیتی شده است.

«رضا جلالیان حقیقت»، یکی دیگر از فعالان حوزه حمل‌ونقل، اظهار کرد: دیپلماسی نقشی کلیدی در بهبود وضعیت راه‌ها و ترانزیت بین‌المللی دارد. ایران در سال‌های اخیر با چالش تحریم‌ها مواجه بوده که بر سطح همکاری‌های بین‌المللی تأثیر گذاشته است. بااین‌حال، می‌توان از ظرفیت‌های اقتصادی کشورهای عضو اکو برای کاهش اثرات تحریم‌ها و بهبود تعاملات تجاری استفاده کرد. هماهنگی و توسعه همکاری‌های منطقه‌ای میان کشورهای عضو اکو می‌تواند فرصت‌های جدیدی را در حوزه حمل‌ونقل و ترانزیت ایجاد کند و نقش ایران را در این مسیر تقویت نماید.

«کمال نوری»، فعال حوزه حمل‌ونقل نیز، اظهار کرد: در حال حاضر، ساختار کلی حمل‌ونقل بین‌المللی با محدودیت‌هایی روبه‌روست که برخی کشورها، به‌ویژه در بخش ناوگان حمل‌ونقل جاده‌ای، آن را اعمال کرده‌اند. متاسفانه، طولانی شدن این محدودیت‌ها موجب بروز مشکلات جدی در مسیرهای ترانزیتی شده و زیرساخت‌های حمل‌ونقل را تحت تاثیر قرار داده است.

وی همچنین به ماده ۷ موافقت‌نامه چهارچوب حمل‌ونقل عبوری اکو اشاره کرد و گفت: این ماده به نحوه بازرسی کالاها در سراسر مسیر ترانزیتی پرداخته است؛ اما متاسفانه، برخی از کشورهای عضو این موافقت‌نامه، آن را رعایت نمی‌کنند. به‌عنوان نمونه، ایران این مقررات را اجرا کرده؛ اما کشور ترکمنستان با اعمال عوارض سنگین دلاری به ازای هر کیلومتر، تبعیضی آشکار علیه ناوگان ایرانی ایجاد کرده است.

«حمیدرضا قادری»، معاون اداره کل راه‌آهن خراسان‌رضوی در بخش دیگری از این جلسه با اشاره به اهمیت ایستگاه راه‌آهن سرخس گفت: این ایستگاه با جابه‌جایی سالانه ۷ میلیون تن بار و ۶۰۰ واگن به ترکمنستان، یکی از بزرگ‌ترین پایانه‌های حمل‌ونقل کشور محسوب می‌شود. همچنین با وجود دو خط ریلی عریض و نرمال، امکان توسعه ظرفیت جابه‌جایی به ترکمنستان تا ۱۰ میلیون تن در سال وجود دارد. در صورت بهره‌برداری کامل از این ظرفیت‌ها، سهم ۸۲ درصدی ترانزیت کشور از این مسیر ثبت خواهد شد. در حال حاضر، ایستگاه سرخس با ظرفیت ۲ هزار و ۸۰۰ واگن در حوزه ترانزیت فعال است.

وی همچنین به ظرفیت‌های ایستگاه شهید مطهری اشاره کرد و گفت: این ایستگاه با ظرفیت تقریباً دو برابری، نقش مهمی در توسعه صادرات و واردات دارد؛ به‌طوری که ۷۰ درصد صادرات از این پایانه در حال انجام است.

«دین محمد فیض محمدی»، فعال حوزه حمل‌ونقل نیز، اظهار کرد: با توجه به اینکه ۹۰ درصد فعالیت‌های ترانزیتی تجار افغانستانی از طریق خراسان‌رضوی انجام می‌شود، با مشکلات فراگیری از سوی دولت وقت افغانستان در حوزه حمل‌ونقل مواجه هستیم.

وی بر لزوم بهره‌گیری از ظرفیت و پتانسیل سازمان اکو تاکید کرد و گفت: اقدامات ناکافی در حوزه قوانین سختگیرانه و توقف زیاد در مرزهای افغانستان می‌تواند آسیب جدی به همکاری‌های منطقه‌ای وارد کند.