اهمیت احداث هنرستان‌های جوار کارگاهی برای تربیت نیروی کار ماهر

به گزارش روابط عمومی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی، علی‌اکبر لبافی، رئیس دبیرخانه شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی استان، اظهار کرد: بر اساس نامه معاون هماهنگی امور اقتصادی و توسعه منطقه‌ای وزارت کشور (مورخ ۲۴ بهمن ۱۴۰۳) با موضوع عدم تطابق نظام آموزشی نیروی انسانی با برنامه‌های توسعه اقتصادی استان‌ها و مصوبات ابلاغی، بحث ایجاد هنرستان‌های جوار کارگاهی با مشارکت وزارت آموزش و پرورش و صنایع در دستور کار دبیرخانه قرار گرفته است.

وی افزود: اجرای این طرح نیازمند هماهنگی چندین دستگاه اجرایی است و باید وظایف و مأموریت‌های هر یک از آن‌ها مشخص شود.

هادی توانا، مدیرکل هماهنگی امور سرمایه‌گذاری و اشتغال استانداری خراسان رضوی، نیز با اشاره به سیاست‌های اخیر در حوزه مهارت‌آموزی گفت: در یک سال گذشته، سه آیین‌نامه و دستورالعمل در این حوزه ابلاغ شده است. نخست، قانون اساسنامه سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای کشور (ابلاغی ۹ بهمن ۱۴۰۲) که بر عهده داشتن آموزش‌های کوتاه‌مدت و مهارت‌آموزی در محیط واقعی کار را به این سازمان محول کرده است. دوم، قانون تقویت و توسعه مهارت‌آموزی دانش‌آموزان (ابلاغی ۹ خرداد ۱۴۰۳) که وزارت آموزش و پرورش را مکلف به ارائه آموزش‌های مهارتی کوتاه‌مدت رسمی و ایجاد هنرستان‌های جوار کارگاهی کرده است. سوم، طرح اوقاف (ابلاغی ۱۶ خرداد ۱۴۰۳) که واگذاری آموزش‌های مهارتی در محیط واقعی کار را به دانشگاه جامع علمی کاربردی مقرر کرده است.

توانا تاکید کرد: این طرح‌ها باید با هماهنگی دستگاه‌های اجرایی اجرا شوند و در کارگروه توسعه استان نهایی شود تا از تداخل وظایف جلوگیری شود و نظر بخش خصوصی نیز در این زمینه ضروری است.

او همچنین افزود: باید به گونه ای اقدام شود که اگر بخش خصوصی در راستای مسئولیت اجتماعی خود قصد ورود به حوزه مهارت‌آموزی را دارد، باید مشخص باشد که با کدام نهاد باید مذاکره کند.

نگاهی به وضعیت تامین نیروی کار ماهر در خراسان رضوی

در ادامه نشست، مهدی وطن‌پرست، رئیس گروه تولید استانداری خراسان رضوی، با اشاره به گزارش پایش ملی فضای کسب‌وکار (منتشرشده از بهار ۱۳۹۶ تا پاییز ۱۴۰۳) گفت: امتیاز دسترسی به نیروی کار ماهر تا سال ۱۳۹۹ حدود ۳.۶ بوده اما از آن سال به بعد، این شاخص افزایش یافته و روند دشواری تامین نیروی کار ماهر تشدید شده است. بر اساس آخرین گزارش پایش در پاییز ۱۴۰۳، این امتیاز به بیش از ۶ رسیده است که نشان‌دهنده وضعیت نامطلوب در این حوزه است.

وطن‌پرست تصریح کرد: در بیشتر فصول بررسی‌شده، وضعیت خراسان رضوی نسبت به میانگین کشوری وخیم‌تر بوده است. علاوه بر این، دو نهاد جدید (وزارت آموزش و پرورش و دانشگاه جامع علمی کاربردی) نیز برای ورود به حوزه مهارت‌آموزی مکلف شده‌اند، اما در این مسیر با عدم همکاری سایر دستگاه‌های متولی مواجه شده‌اند. این امر باعث شده تا چشم‌انداز اشتغال ۵۰ هزار فارغ‌التحصیل دانشگاهی تحقق نیابد.

وی تاکید کرد: برای دستیابی به اهداف مهارت‌آموزی، باید نظام‌نامه‌ای در استان تدوین شود و کارگروه توسعه مهارت به عنوان متولی اصلی این حوزه تعیین گردد. همچنین، ضروری است که مشکلات مربوط به قوانین تامین اجتماعی، بیمه حوادث و سایر موانع قانونی حل‌وفصل شوند.

نیاز ضروری استان به هنرستان‌های جوار کارگاهی

حسن عدالت‌جو، معاون آموزش متوسطه اداره کل آموزش و پرورش خراسان رضوی، با اشاره به اینکه ۱۰ درصد از جمعیت دانش‌آموزی کشور در این استان حضور دارند، اظهار کرد: خراسان رضوی از نظر تعداد دانش‌آموزان هنرستانی، رتبه برتر کشور را داراست. طبق برنامه ششم توسعه، سهم آموزش‌های مهارتی باید تا سال ۱۴۰۰ به ۵۰ درصد از کل کشور می‌رسید؛ اما این هدف محقق نشده است.

وی با اشاره به آیین‌نامه تقویت و توسعه مهارت‌آموزی دانش‌آموزان، تصریح کرد: این آیین‌نامه که در سال ۱۴۰۳ تصویب شده، شامل ۱۱ ماده و ۱۳ تبصره است. طبق ماده ۱ این آیین‌نامه، وزارت آموزش و پرورش موظف است با همکاری دستگاه‌های اجرایی، سهم آموزش‌های فنی، حرفه‌ای و مهارتی را در دوره دوم متوسطه به حداقل ۵۰ درصد کل دانش‌آموزان این مقطع برساند. بر این اساس، سهم آموزش‌های مهارتی در سال جاری باید به ۴۸ درصد افزایش یابد، اما در حال حاضر ۰.۵۵ درصد از این هدف عقب هستیم.

عدالت‌جو تاکید کرد: در سال ۱۴۰۷ (آخرین سال برنامه هفتم توسعه)، کشور باید به ۵۰ درصد مهارت‌آموزی دانش‌آموزان برسد، در حالی که سهم هدف‌گذاری‌شده برای خراسان رضوی ۵۵ درصد است.

وی افزود: در حال حاضر، برخی از دانش‌آموزان مشهد به دلیل کمبود هنرستان قادر به ثبت‌نام نیستند و این امر موجب شده است که بسیاری از آن‌ها به سمت رشته علوم انسانی سوق پیدا کنند.

آمادگی اداره کل فنی و حرفه‌ای برای واگذاری هنرستان‌های ناتمام جوار کارگاهی

در بخش دیگری از این نشست، حمیدرضا موسوی، مدیرکل اداره کل فنی و حرفه‌ای خراسان رضوی، با اشاره به مشکلات ناشی از دستورالعمل‌های متناقض در حوزه مهارت‌آموزی، اظهار کرد: صنایع با کمبود نیروی کار مواجه هستند و یکی از عوامل مهم در این زمینه، ضعف در مهارت‌آموزی است. به نظر می‌رسد آموزش‌ها باید در سه سطح کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت تقسیم‌بندی شوند تا برنامه‌ریزی بهتری در این حوزه انجام شود.

وی با بیان اینکه احداث کارگاه فنی و حرفه ای در سه شهرک صنعتی کلات، فریمان-کاویان و خیام-زبرخان به دلیل کمبود اعتبارات تنها ۵۰ درصد پیشرفت فیزیکی داشته است، اعلام کرد: این مراکز آماده واگذاری قانونی هستند. در این زمینه، برگزاری نشست با شرکت شهرک‌های صنعتی ضروری است. همچنین، ساختمانی در شهرک شهید رجایی موجود است که اداره کل فنی و حرفه‌ای آمادگی دارد آن را در چارچوب طرح‌های همنوا و کاردانش به آموزش و پرورش تخصیص دهد.

موسوی با اشاره به فعالیت‌های سازمان در سال جاری گفت: تاکنون ۳,۱۲۹ نفر در بخش دولتی آموزش دیده‌اند و قرارداد آموزش برای ۲,۷۴۳ نفر در حوزه کاردانش منعقد شده است. همچنین، حدود ۵,۰۰۰ نفر در آموزش‌های آزاد مهارت‌های لازم را فراگرفته‌اند.

وی افزود: ۱۹ گروه هدف برای آموزش مهارتی در نظر گرفته شده‌اند که یکی از آن‌ها دانش‌آموزان هستند. تامین بودجه آموزش‌های مهارتی باید به‌صورت جدی مورد توجه قرار گیرد، به‌گونه‌ای که سهم هر دستگاه متولی برای ورود به این حوزه مشخص باشد.

وی بیان کرد: همگی باید به آموزش و پرورش کمک کنیم و از موازی کاری بپرهیزیم ضمن اینکه آموزش و پرورش نیز با برنامه ریزی بلندمدت آموزش های مهارتی را به دانش اموزان بیاموزد.

عقب‌ماندگی در تحقق اهداف آموزش‌های مهارتی

در ادامه نشست، ترابی‌زاده، معاون علمی دانشگاه علمی‌کاربردی خراسان رضوی گفت: در برنامه ششم توسعه، دو دانشگاه علمی‌کاربردی و فنی‌وحرفه‌ای به‌عنوان متولیان اصلی مهارت‌آموزی تعیین شدند، اما از ۳۰ درصد هدف‌گذاری شده، حتی به ۱۰ درصد هم نرسیده‌اند. در برنامه هفتم توسعه نیز مقرر شده که ۴۰ درصد از آموزش‌های عالی به مهارت‌آموزی اختصاص یابد، اما در حال حاضر این رقم کمتر از ۱۲ درصد است. به نظر می‌رسد یکی از دلایل این عقب‌ماندگی، عدم رعایت مرزبندی‌های تعیین‌شده در قوانین و تداخل وظایف دستگاه‌های متولی است.

وی همچنین به مصوبه هیات وزیران در خرداد ۱۴۰۳ تحت عنوان «طرح کاد» اشاره کرد و گفت: این طرح وزارت کار را مکلف کرده است تا مسائل مربوط به تامین اجتماعی و سازمان امور مالیاتی را حل‌وفصل کند. علاوه بر این، مشوق‌های مالیاتی و تعیین ردیف بودجه توسط سازمان برنامه‌وبودجه از دیگر مفاد این طرح هستند. در نتیجه، به نظر می‌رسد که برای اجرای موفق این طرح، تمامی مسائل مالیاتی و بیمه‌ای باید تعیین تکلیف شود، چراکه اجرای آن مستلزم تدوین چندین دستورالعمل توسط وزارتخانه‌های مختلف است تا بتوان با مشارکت بخش خصوصی و صنایع، مهارت‌آموزی را به‌صورت عملیاتی اجرا کرد.

لزوم تعریف نظام آموزش دوگانه مهارتی و شغلی

پیام رشیدی، مدیر مرکز آموزش اتاق بازرگانی خراسان رضوی نیز ابراز کرد: پیشنهاد می‌شود که نظام آموزش دوگانه مهارتی و شغلی به‌طور مشخص تعریف شود و از تعدد متولیان در این حوزه جلوگیری گردد.

وی تاکید کرد: شورای عالی استان باید مسئولیت هماهنگی این سیستم را بر عهده داشته باشد و وظایف دستگاه‌های مختلف را به‌طور مشخص ابلاغ کند.

رشیدی افزود: زمانی که بخش دولتی هنوز نتوانسته در این حوزه به تعامل سازنده‌ای برسد، بدون شک اجرای این طرح در بخش خصوصی نیز با چالش‌های جدی مواجه خواهد شد.

وی در ادامه اظهار کرد: نکته مهم آن است که مسئولیت اجتماعی در این حوزه نباید به‌عنوان یک اصل مطرح شود، بلکه باید به‌عنوان یک مبحث اقتصادی مورد توجه قرار گیرد. در صورتی که بخش خصوصی منافع اقتصادی خود را در این طرح ببیند، قطعاً مشارکت خواهد کرد. به همین دلیل، ضروری است که این بخش به‌عنوان یکی از ارکان اصلی سیستم آموزش مهارتی در نظر گرفته شود.

در بخش دیگری از نشست، مجید علیخواه، معاون صنایع کوچک شرکت شهرک‌های صنعتی خراسان رضوی، تصریح کرد: در حال حاضر، به نظر می‌رسد آموزش و پرورش به لحاظ اعتباری قادر به تکمیل هنرستان‌ها نیست. شاهد این مدعا آن است که هنرستان‌های جوار کارگاهی در شهرک‌های صنعتی چناران، طوس، کاویان، کلات و… نیمه‌کاره مانده و به بهره‌برداری نرسیده‌اند. بخش خصوصی نیز تنها در صورتی که ساخت هنرستان‌های جوار کارگاهی توجیه هزینه-فایده داشته باشد، در این حوزه سرمایه‌گذاری خواهد کرد. اگر مقرر باشد که شرکت شهرک‌های صنعتی زمینی را به این حوزه تخصیص دهد، نیازمند ابلاغیه از مرکز هستیم تا زمین به‌صورت رایگان و با متراژ مشخص برای ساخت هنرستان در نظر گرفته شود.

چالش‌های پیاده‌سازی طرح مهارت‌آموزی در کشور

سهیل پروازی، دبیر کمیسیون مسئولیت‌های اجتماعی و ارتقای اخلاق کسب‌وکار اتاق بازرگانی خراسان رضوی نیز در ادامه این جلسه تصریح کرد: بررسی چالش‌ها و مشکلات پیاده‌سازی طرح مهارت‌آموزی در کشور نشان‌دهنده ی عدم هماهنگی بین صنعت و آموزش، کمبود زیرساخت‌ها، تجهیزات فناوری و آموزشی، و کمبود مشارکت صنایع به دلیل محدودیت‌های مالی است. بنابراین، ایجاد مشوق‌های کافی برای ورود صاحبان صنایع به این حوزه ضروری است. همچنین، می‌توان الگوهای موفق کشورهای پیشرو در حوزه مهارت‌آموزی را بومی‌سازی کرد.

اهمیت توسعه هنرستان‌های کشاورزی

حمیدرضا نوری، نماینده اداره کل جهاد کشاورزی خراسان رضوی، تصریح کرد: در حال حاضر ۱۲ هنرستان کشاورزی در استان فعال است. این هنرستان‌ها باید مورد توجه ویژه قرار گیرند، چرا که با کاهش نیروی متخصص در ماشین‌آلات کشاورزی، علوم جدید کشاورزی نظیر گلخانه‌ها، سیستم‌های نوین آبیاری، هواشناسی کشاورزی، مرغداری، دام‌پروری، لبنیات و صنایع تبدیلی و تکمیلی مواجه هستیم.

وی یادآور شد: با وجود اینکه هنرستان‌های کشاورزی از نظر دارا بودن اراضی، چاه‌ها و ماشین‌آلات وضعیت مناسبی دارند، اما متاسفانه سطح آموزش در این مراکز به‌شدت کاهش یافته است. پیشنهاد می‌شود از اساتید آشنا با علم روز دنیا در این هنرستان‌ها استفاده شود تا ضمن ارائه آموزش‌های به‌روز، نیروی متخصص تربیت شود و امکان گذر از کشاورزی سنتی به کشاورزی مدرن فراهم گردد.

چالش‌های صنایع در حوزه آموزش نیروی کار

سپس، محمد خوشحال، مدیرعامل شهرک صنعتی ماشین‌سازی و فناوری‌های برتر، بیان کرد: واحدهای صنعتی با چالش‌هایی نظیر ناترازی برق و گاز، تعدیل نیروی کار، مشکلات مربوط به تامین اجتماعی و مالیات مواجه هستند و دستگاه‌های اجرایی در این زمینه همکاری مطلوبی ندارند. بنابراین، نمی‌توان صاحبان صنایع را موظف به ساخت هنرستان کرد. از سوی دیگر، نیروی کار جوان فعالیت در تاکسی‌های اینترنتی را به کار در واحدهای صنعتی ترجیح می‌دهد، که این موضوع نیز نیازمند بررسی و مطالعات دقیق است.

ضرورت مهارت‌آموزی در حوزه کشاورزی

محمد صبور، دبیر کمیسیون کشاورزی، امور دام و طیور و صنایع وابسته اتاق بازرگانی خراسان رضوی نیز با بیان اینکه آموزش در بخش کشاورزی بسیار ضعیف شده و بسیاری از مراکز آموزشی وزارت جهاد کشاورزی تعطیل شده‌اند، تصریح کرد: سطح کیفیت آموزش و پرورش در این حوزه نیز کاهش یافته است. بنابراین، به‌جای توسعه مراکز دانشگاهی و افزایش حمایت‌های دولتی، بهتر است تمرکز بر ایجاد هنرستان‌های کشاورزی جهت تربیت نیروی ماهر و خلاق قرار گیرد. در همین راستا، کارگاه‌های مناسب برای کارآموزی شناسایی شده‌اند تا با همکاری آموزش فنی و حرفه‌ای، نیروی انسانی ماهر در این حوزه پرورش یابد.

سامانه جامع بازار کار و چالش‌های آن

در بخش دیگری از این جلسه، قاسمی، نماینده اداره کل کار، تعاون و رفاه اجتماعی خراسان رضوی گفت: وزارت تعاون کارو رفاه اجتماعی این موضوع را در قالب سامانه جامع بازار کار در دستور کار قرار داده؛ اما این سامانه هنوز در سطح استان اجرایی نشده است. در حال حاضر، سامانه جستجوی شغل در استان راه‌اندازی شده که بر اساس آن نیازمندی‌ها و فرصت‌های شغلی خالی در حوزه صنعت شناسایی شده و نیروی کار متناسب با آن آموزش داده می‌شود. با این حال، استقبال صاحبان صنایع از این سامانه ضعیف بوده و بخش خدمات نیز توجه چندانی به آن نداشته است. در صورت عدم استقبال از این سامانه، تحقق اهداف پیش‌بینی‌شده در این حوزه دشوار خواهد بود.

لزوم توجه به مهارت‌آموزی به منظور جلوگیری از مهاجرت نیروی کار

در بخش دیگری از نشست، جواد نیشابوری، رئیس کمیسیون کار و تامین اجتماعی اتاق خراسان رضوی، به اهمیت توجه به مهارت‌آموزی برای جلوگیری از مهاجرت نیروی کار اشاره کرد و گفت: با توجه به روند مهاجرت نسل جوان، نیاز است که موضوع مهارت‌آموزی در کانون توجه قرار گیرد. جوانان به‌طور هوشمندانه‌ای بازار کار و اهداف آینده خود را بررسی می‌کنند، بنابراین آموزش و پرورش باید نقش پررنگ‌تری در این زمینه ایفا کند.

وی افزود: چند سال پیش، مشکل اصلی صاحبان صنایع کمبود نیروی کار ماهر بود، اما اکنون دغدغه اصلی صنایع، جذب نیروی کار ساده است. از این رو، بخش خصوصی آماده همکاری با هر طرحی است که به جذب نیروی کار کمک کند، مشروط به اینکه منافع صنعت در این حوزه پیش‌بینی شود.

غلامرضا فیضی، کارشناس مسئول فنی و حرفه‌ای اداره کل آموزش و پرورش خراسان رضوی نیز، بر لزوم حضور مدرسین صنایع در هنرستان‌های جوار صنعت تاکید کرد و گفت: برای دروس تخصصی، مدرسین باید از همان شرکت‌های صنعتی مرتبط باشند تا تفاوت قابل توجهی بین آموزش‌های دبیرستان و هنرستان مشهود باشد. وی همچنین توضیح داد که 23 رشته جوار صنعت در استان ایجاد شده است که هنرجویان در این هنرستان‌ها آموزش‌های نظری را فرا می‌گیرند و برای دروس عملی به محیط‌های واقعی کار مراجعه می‌کنند. این روش علاوه بر افزایش مهارت‌های نیروی جوان، انگیزه آن‌ها را نیز افزایش می‌دهد.

فیضی همچنین اعلام کرد که با کمک اداره کل ورزش استان در سال تحصیلی آینده، دو هنرستان دخترانه و پسرانه در استان افتتاح خواهد شد.

لزوم ساخت هنرستان در جوار صنایع معدنی استان

حمیدرضا کریمی، نماینده اداره کل صمت خراسان رضوی، بر ضرورت ساخت مراکز جوار کارگاهی در کنار صنایع معدنی استان تاکید کرد و گفت: با توجه به اهمیت معدن، صنایع معدنی و فلزات سنگین در استان و همچنین جذب حقوق دولتی از معادن، باید مراکز آموزشی در نزدیکی این صنایع ایجاد شود. در حال حاضر، صاحبان صنایع معدنی در شهرستان‌هایی چون خواف، بردسکن و تربت حیدریه تمایل به ایجاد هنرستان دارند. وی همچنین از افتتاح هنرستان فنی و حرفه‌ای در خواف و آموزش‌های صورت‌گرفته در بردسکن توسط واحدهای صنعتی و صنایع غذایی خبر داد.

وی خاطرنشان کرد: برای جذب سرمایه‌گذاران در این حوزه و اتمام پروژه‌های ناتمام، باید مشوق‌های مالیاتی تعریف شود و یا از تبلیغ‌های رسانه‌ای استفاده شود. همچنین، معافیت‌های نظام وظیفه برای هنرجویان باید در نظر گرفته شود.

لبافی، رئیس دبیرخانه شورای گفت‌وگوی خراسان رضوی در جمع‌بندی نشست، بر لزوم هم‌افزایی برای ایجاد هنرستان‌ها در استان تاکید کرد و افزود: باید از ظرفیت‌های موجود به‌ویژه در راستای اسناد بالادستی و برنامه هفتم پیشرفت استفاده کنیم. علاوه بر این، آموزش‌ها باید بر اساس نیاز بازار کار تنظیم شود. وی اعلام کرد که اداره کل کار، تعاون و رفاه اجتماعی باید براساس سند توسعه اشتغال استان، به آموزش و پرورش و دانشگاه‌ها اعلام کند که در 5 تا 10 سال آینده به چه مهارت‌هایی نیاز داریم.

لبافی همچنین اشاره کرد: قوانین متناقض در این حوزه باید شناسایی و حذف شوند و باید لیستی از هنرستان‌های نیمه‌تمام تهیه گردد تا در قالب سازوکار قانونی برای واگذاری آن‌ها اقدام شود.

وی افزود: تمام تلاش خود را برای تامین زمین برای ساخت هنرستان‌ها باید به کار بگیریم و این پیشنهاد را برای همه شهرک‌های استان ارائه کنیم. همچنین، نظام مهندسی کشاورزی باید ظرفیت‌های خود را ظرف یک هفته به دبیرخانه منعکس کند و سایر ظرفیت‌ها نیز باید احیا و واگذار شوند.

لبافی در پایان تاکید کرد: باید نظام‌نامه آموزشی استانی تدوین شود تا وظایف و مسئولیت‌های هر دستگاه مشخص گردد و از آن به عنوان نقشه راه توسعه استان استفاده شود. ایجاد سیستم‌های تشویقی و ترغیبی برای ساخت هنرستان‌ها ضروری است و مسائل و چالش‌های حوزه کار، تامین اجتماعی و مالیاتی باید شناسایی و پیگیری شود.