ضرورت تدوین سند گیاهان دارویی و الگوی کشت در خراسان رضوی

به گزارش روابط عمومی اتاق بازرگانی خراسان رضوی، احمد سلحشور، رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق مشهد، با اشاره به پایان دوره دوساله نخست فعالیت این کمیسیون، از همکاری متخصصان قدردانی کرد و گفت: این کمیسیون تلاش کرده است تا در تعامل با نهادهای مرتبط، موانع حوزه کشاورزی را بررسی و پیگیری نماید.

وی محدودیت منابع ارزی را یکی از مسائل اساسی صنایع کشاورزی در سال آتی دانست و بر لزوم توجه ویژه به این حوزه تاکید کرد و خواستار پیگیری این موضوع در شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی شد.

سلحشور با اشاره به مشکلات موجود در حیطه صادرات گیاهان دارویی اظهار کرد: موانع داخلی و ناهماهنگی میان دستگاه‌های اجرایی، بیش از تحریم‌های خارجی، صادرات را دشوار کرده است. به نظر می‌رسد که تحریم‌های داخلی خسارت بیشتری ایجاد کرده و امید است که در سال جدید، قوانین و آیین‌نامه‌های مرتبط به تسهیل صادرات این محصولات منجر شود.

محمد صبور، دبیر کمیسیون کشاورزی اتاق مشهد نیز از تداوم پیگیری دستورکارهای پیشین این کمیسیون، به‌ویژه در حوزه انرژی و سرمایه‌گذاری در انرژی خورشیدی در سال آتی، خبر داد.

وی ادامه داد: در خصوص کشت فراسرزمینی، به‌ویژه در افغانستان، رایزنی‌هایی صورت گرفته و قرار است در بهار ۱۴۰۴ جلسه‌ای با هیئت افغانستانی برگزار شود. همچنین، مطالبات مرتبط با چغندر قند در حال پیگیری است و اصلاح قراردادها و دستورالعمل‌های مرتبط با این حوزه در دستور کار قرار دارد.

صبور همچنین، بر لزوم حضور نمایندگان بخش کشاورزی در شورای گفت‌وگو تاکید کرد و از برنامه‌ریزی برای برگزاری نشست‌های تخصصی جهت اصلاح سند گیاهان دارویی خبر داد.

وی اعلام کرد که در سال جدید، جلساتی با حضور صاحب‌نظران برگزار خواهد شد تا ضمن بررسی ابعاد مختلف این سند، اصلاحات لازم اعمال گردد. در این سند، موضوع برداشت منابع طبیعی، ورود دانش‌آموختگان این حوزه و همچنین راهکارهایی برای بهبود صادرات گیاهان دارویی از خراسان رضوی مدنظر قرار خواهد گرفت.

ضرورت طراحی الگوی کشت برای صادرات موفق

در ادامه این جلسه، محمد رجب‌زاده، مدیر امور باغبانی جهاد کشاورزی خراسان رضوی اظهار کرد: این استان از گذشته در تولید و صادرات گیاهان دارویی پیشگام بوده است.

وی به سطح زیرکشت ۲۶ هزار هکتاری و تولید سالانه ۴۸ هزار تن گیاهان دارویی (به‌جز زعفران) در استان اشاره کرد و افزود: زیره سبز با ۱۹۵۰۰ هکتار بیشترین سهم را در این زمینه دارد و طی سال‌های اخیر با روش‌های نوین کشت و آبیاری، بهره‌وری آن افزایش یافته است. همچنین، کشت گل محمدی در استان از ۳۰۰ به ۱۶۰۰ هکتار و آنغوزه به بیش از ۱۰۰۰ هکتار رسیده است.

وی با تاکید بر لزوم توجه به اشتغال، درآمد و مصرف آب در تولید، تصریح کرد: تولید بدون بازار صادراتی پایدار نخواهد بود. از سویی، ۳۱۵ واحد فرآوری و بسته‌بندی در استان فعال‌اند؛ اما نبود یک سند استانی برای الگوی کشت باعث شده تا کشاورزان نتوانند محصولات خود را متناسب با تقاضای خارجی تولید کنند.

علی شکاری، معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان رضوی نیز بر لزوم توسعه روش‌های نیمه‌صنعتی در کشت گیاهان دارویی تاکید کرد و افزود: بسیاری از طرح‌های تدوین‌شده هنوز به مرحله اجرا نرسیده‌اند.

وی همچنین بر ضرورت برنامه‌ریزی مدون برای صادرات تاکید کرد.

در بخش دیگری از جلسه، محمد میری دیسفانی، مدیر حوزه ریاست سازمان جهاد کشاورزی استان، با اشاره به اهمیت اقتصادی گیاهان دارویی، گفت: استان خراسان رضوی دارای ۳۷۰ هزار بهره‌بردار کشاورزی است که ۸۰ درصد آن‌ها خرده‌مالک هستند. محدودیت منابع آب و انرژی، نیاز به اصلاح الگوی کشت را بیش از پیش نمایان کرده است.

وی بر اهمیت استانداردسازی، صدور شناسنامه برای محصولات و استفاده از ظرفیت علوم پزشکی و داروسازی تاکید کرد.

میری افزود: استان خراسان رضوی قطب گیاهان دارویی کشور است و مراکز تحقیقاتی باید با سیاست‌های ابلاغی همسو شوند. همچنین، ساماندهی صنف عطاری‌ها و جلوگیری از تداخلات صنفی برای حفظ سلامت مصرف‌کنندگان ضروری است.

به گفته وی، پیاده‌سازی نظام کشاورزی قراردادی می‌تواند به بهبود وضعیت تولید و صادرات کمک کند.

بررسی گیاهان دارویی وارداتی و آغاز کشت در خراسان رضوی

سپس، محمدرضا اورانی، نایب رئیس اتاق اصناف کشاورزی عنوان کرد: داشتن برنامه، تضمین‌کننده اجرای صحیح امور است؛ اما تمرکز صرف بر مشکلات بدون ارائه راهکار نتیجه‌ای در بر نخواهد داشت. کمیسیون باید برای سال جدید برنامه‌هایی تدوین کند تا حداقل دو یا سه مشکل اساسی استان در حوزه کشاورزی حل گردد. به‌عنوان نمونه، قطعی برق موجب کاهش ۳۰ درصدی راندمان تولید می‌شود و حل این مشکل کمک شایانی به کشاورزان خواهد کرد.

وی با اشاره به موضوع گیاهان دارویی اظهار کرد: سند ملی گیاهان دارویی در سال ۱۳۹۲ تصویب شد و اکنون اجرای آن ضروری است. ۳۶۰ برنامه عملیاتی در این راستا تدوین شده که بخشی از آن‌ها قابل پیگیری و اجرا هستند. این برنامه‌ها در وزارتخانه مجریان مشخصی دارند و نوع گیاهان دارویی مناسب برای کشت در خراسان رضوی، متناسب با بازار، تعیین شده است.

اورانی پیشنهاد داد که فهرست گیاهان دارویی و عصاره‌های وارداتی مشخص شود تا بر اساس آن، برنامه‌ریزی جهت تولید داخلی صورت گیرد. همچنین، برای توسعه صادرات، برندسازی و بسته‌بندی مناسب ضرورت دارد. با توجه به اینکه ۶۰ درصد تولید گیاهان دارویی کشور در خراسان رضوی انجام می‌شود، ایجاد مرکز ملی گیاهان دارویی در این استان و تشکیل ستاد علوم گیاهان دارویی می‌تواند اقدامی مؤثر باشد.

وی همچنین بر استفاده از ظرفیت‌های افغانستان در این حوزه تاکید کرد و خواستار تعیین تعهد ارزی مشخصی شد که برای صادرکنندگان و کشاورزان انگیزه ایجاد کند.

تدوین گام‌به‌گام سند گیاهان دارویی

در ادامه این نشست، سمیرا سبزواری، رئیس دفتر کشاورزی اتاق بازرگانی خراسان رضوی تاکید کرد که باوجود تدوین اسناد متعدد، تنها بخش محدودی از اهداف آن‌ها محقق شده است.

به گفته وی، در سند گیاهان دارویی نیز تنها ۲۰ درصد اهداف تحقق یافته است. بنابراین، ضروری است که سند جدید مبتنی بر واقعیات استان تدوین شود و کمیته‌ای تخصصی با حضور صاحب‌نظران این حوزه تشکیل گردد. این کمیته باید مرحله‌به‌مرحله گزارش ارائه داده و از نظرات کارشناسان بهره بگیرد.

سبزواری افزود: توجه به بازار و فرآوری گیاهان دارویی از الزامات توسعه این بخش است. همچنین، سرمایه‌گذاری جدی و طراحی روش‌های تامین مالی ضروری است تا سرمایه‌گذاران بتوانند در فرآوری گیاهان دارویی نقش مؤثری ایفا کنند.

تاکید بر استانداردسازی محصولات گیاهان دارویی

پریسا مردانی، از فعالان بخش کشاورزی، در این نشست به اهمیت استانداردسازی محصولات گیاهان دارویی اشاره و اظهار کرد: طرح فائو برای شناسه‌دار شدن زعفران ایران نهایی شده و از ۱۸ فروردین‌ماه، کیفیت و اصالت زعفران در تهران به‌صورت علمی بررسی خواهد شد. این اقدام، ضمن شناسایی تقلبات، اصالت زعفران ایران را مشخص می‌کند و اقدامی مثبت در راستای برندسازی خواهد بود.

وی همچنین با اشاره به مشکلات ساختاری در اتحادیه‌های مرتبط با گیاهان دارویی، بر لزوم حضور افراد متخصص و متعهد در هیات‌ مدیره این اتحادیه‌ها تاکید کرد.

مردانی پیشنهاد داد که آموزش و کیفیت‌سنجی عطاری‌ها به نهادهای متخصص واگذار شود.

وی افزود: ورود به تجارت بین‌المللی مستلزم رعایت استانداردهای جهانی است و گیاهانی مانند گل گاوزبان و گل محمدی باید از نظر کیفیت، استانداردهای لازم را داشته باشند. علاوه بر این، فناوری‌های مربوط به کاشت، داشت، برداشت و فرآوری این محصولات باید ارتقا یابد.

مردانی همچنین بر اهمیت ایجاد زنجیره ارزش در حوزه گیاهان دارویی تاکید کرد و اظهار داشت: محصولاتی که بازار ندارند، باعث دلسردی کشاورزان می‌شوند. بنابراین، لازم است در زنجیره ارزش، از تولید تا مصرف، نگاهی دقیق‌تر داشته باشیم.

وی از راه‌اندازی پژوهشکده‌ای ویژه گیاهان دارویی در دانشگاه فردوسی مشهد خبر داد و گفت: این پژوهشکده با مشارکت دانشکده‌های داروسازی، کشاورزی، صنایع غذایی و شیمی، استانداردهای کیفی این محصولات را تعیین خواهد کرد.

توجه به انتهای زنجیره ارزش در گام نخست

در ادامه «احمدرضا رضازاده» دبیر نظام صنفی کشاورزی استان با اشاره به اینکه در بحث گیاهان دارویی، آلمان، آمریکا و چین رتبه‌های برتر دنیا هستند، تصریح کرد: تفاوت در این است که آمریکا و چین کشت گیاهان دارویی دارند؛ اما آلمان کشت نمی‌کند و فقط زمینه فرآوری و تجارت را انتخاب کرده است. به همین خاطر ما نیز باید انتهای زنجیره را مدنظر قرار دهیم.

وی ادامه داد: در توسعه صادرات گیاهان دارویی اولین نکته مهم، حل مسئله رفع تعهد ارزی است. در کنار آن بایستی صنایع تبدیلی را ارتقا دهیم و دانشگاه و مرکز تحقیقات نیز روی بازار کار کنند تا این صنعت توجیه اقتصادی داشته باشد.