هم‌افزایی راهبردی خراسان رضوی و چابهار، گامی در جهت توسعه شرق کشور

اتصال بندر چابهار به شبکه ریلی؛ گامی راهبردی برای رونق اقتصادی شرق ایران

به گزارش روابط عمومی اتاق بازرگانی خراسان رضوی، محمدرضا توکلی‌زاده در نشست توسعه همکاری با سازمان منطقه آزاد صنعتی- تجاری چابهار، با اشاره به موقعیت راهبردی این بندر اظهار داشت: در حال حاضر، بخش عمده حمل‌ونقل ریلی از مسیر سرخس تا بندرعباس انجام می‌شود. در صورت اتصال بندر چابهار به این شبکه، سهم آن در اقتصاد ملی به‌طور چشمگیری افزایش یافته و مسیر انتقال کالا در شرق کشور تسهیل می‌شود؛ اتفاقی که می‌تواند یک ظرفیت کلیدی برای منطقه ایجاد کند.
وی این اتصال را عاملی مؤثر در توسعه استان‌های خراسان رضوی و سیستان و بلوچستان دانست و افزود: بخش زیادی از مسیر ریلی تا خاش آماده شده و امید می‌رود این پروژه ملی هرچه سریع‌تر تکمیل شود.

رئیس اتاق بازرگانی خراسان رضوی همچنین با اشاره به تحولات زیرساختی در چابهار گفت: بخش خصوصی نسبت به آینده این منطقه امیدوار است؛ به‌شرط آن‌که زیرساخت‌ها و شرایط قانونی مهیا شود، زمینه‌های مطلوبی برای سرمایه‌گذاری فراهم خواهد بود.

توکلی‌زاده در ادامه با اشاره به تلاش‌های پیشین برای راه‌اندازی ترمینال بار در چابهار یادآور شد: در سنوات گذشته، پروژه‌ای در این زمینه به‌دلیل مشکلات مربوط به تخصیص زمین به نتیجه نرسید، اما در صورت تسهیل فرآیندها، سرمایه‌گذاری‌های مشابه قطعاً قابل اجرا خواهد بود.

وی در پایان خاطرنشان کرد: نگاه ما این است که چابهار در آینده‌ای نزدیک می‌تواند به یکی از مهم‌ترین بنادر فعال کشور تبدیل شود و نقش راهبردی در توسعه تجارت خارجی ایران ایفا کند. امیدواریم این هدف با برنامه‌ریزی دقیق و حمایت دولت هرچه سریع‌تر محقق شود.

چابهار، نقطه‌ای استراتژیک برای توسعه شرق کشور است

غلامحسین مظفری، استاندار خراسان رضوی نیز در این نشست، چابهار را یکی از مناطق استثنایی و راهبردی کشور توصیف کرد و گفت: اگر بخواهیم به توسعه واقعی در شرق کشور برسیم، باید ابتدا ظرفیت‌های داخلی خود را بشناسیم و سپس در گام‌های بلندتری به تعاملات فراگیر منطقه‌ای فکر کنیم. به عنوان مثال، خراسان در شمال شرق کشور و چابهار در جنوب شرق، ظرفیت‌هایی اقتصادی مکمل دارند که باید شناسایی و در قالب همکاری‌های راهبردی مورد استفاده قرار گیرند.

وی افزود: در حال حاضر سالانه ۲۶ میلیون تن سنگ‌آهن از خراسان استخراج می‌شود که در نهایت از مناطق جنوبی کشور برای صادرات ارسال می‌شود. اگر بتوانیم زنجیره فرآوری را تا حدی در همان خراسان تکمیل کنیم و صادرات را از طریق چابهار انجام دهیم، هم بهره‌وری اقتصادی بالاتر خواهد بود و هم فشار کمتری بر سایر زیرساخت‌های کشور وارد می‌شود.

مظفری همچنین با اشاره به موضوع ترانزیت و کریدورهای بین‌المللی گفت: بحث کریدورهای شرق-غرب و شمال-جنوب بسیار جدی است و اگر امروز برای بهره‌گیری از این کریدورها اقدامی نکنیم، کشورهای منطقه مسیرهای جایگزین خواهند یافت. نباید زمان را از دست بدهیم. سند توسعه محور شرق نیز باید عملیاتی شود. می‌توان به جمعیت یک و نیم میلیارد نفری از طریق این کریدورها وصل شد. کشورهای آسیای میانه برای اتصال به دریا، باید از مسیر جنوب ایران بگذرند و البته اگر دیر اقدام نماییم، حتما جایگزینی پیدا خواهند کرد.

وی  پیشنهاد داد: تشکیل یک تیم مشترک میان خراسان رضوی و سازمان منطقه آزاد چابهار برای پیگیری ظرفیت‌های همکاری و تدوین بسته‌های اجرایی، ضروری است. نباید به پیشنهادات کوچک بسنده کرد؛ بلکه باید به دنبال نقشه‌ای جامع برای نقش‌آفرینی کلان منطقه جنوب شرق در توسعه ملی باشیم.

استاندار خراسان رضوی در ادامه اظهار داشت: اقتصاد کشور به هر حال بر پایه بخش خصوصی حرکت می‌کند و در استان خراسان رضوی نیز بیش از ۶۰۰۰ واحد صنعتی وجود دارد که بیش از ۹۰ درصد آن‌ها خصوصی هستند. این یعنی خوشبختانه اقتصاد خراسان، اقتصادی خصوصی و پویاست. همین واحدهای خصوصی که عمدتاً در مقیاس متوسط و گاه بزرگ فعالیت می‌کنند، تنها در سال گذشته ۲ میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار صادرات به افغانستان داشتند. طبیعی است که حضور این فعالان اقتصادی در منطقه آزاد چابهار می‌تواند به توسعه همکاری‌ها و افزایش بهره‌وری منجر شود.

اتصال ظرفیت‌های چابهار و خراسان می‌تواند منشأ تحولات اقتصادی مهمی باشد

استاندار خراسان رضوی با تأکید بر ظرفیت‌های مشترک منطقه چابهار و خراسان رضوی اظهار داشت: در صورت برقراری ارتباط مؤثر، می‌توان ظرفیت‌های پنهان اقتصادی خراسان را در این منطقه فعال کرد. چه بسا بخشی از فعالان اقتصادی چابهار، برای ورود به آسیای میانه از منطقه آزاد سرخس و برای تعاملات تجاری با افغانستان از منطقه آزاد دوغارون بهره‌مند شوند.

دولت به چابهار به عنوان یک بندر استراتژیک بنگرد

محمود امتی، عضو هیات رئیسه اتاق بازرگانی خراسان‌رضوی در این نشست، اظهار کرد: بندر چابهار باید به‌عنوان یک هاب منطقه‌ای برای شکوفایی اقتصاد ملی، به‌ویژه در شرق کشور، دیده شود و ضروری است نسبت به تقویب این منطقه همت شود. نبود زیرساخت‌های کافی در چابهار، به‌ویژه در زمینه بار برگشتی، موجب شده حمل‌ونقل بین‌المللی از این بندر صرفه اقتصادی نداشته باشد؛ در حالی‌که در بندرعباس این توازن برقرار است.

امتی گفت: زیرساخت‌های موجود در چابهار، چه در حوزه اسکله و عمق آب و چه در زمینه جاده، فرودگاه، آب، برق و نرم‌افزارهای لجستیکی، در قد و قواره یک بندر استراتژیک نیست. این ضعف باید به‌عنوان یک مطالبه ملی در دستور کار دولت و بخش خصوصی قرار گیرد.

امتی با اشاره به توسعه‌نیافتگی چابهار در مقایسه با بنادری چون جبل‌علی و دمام تصریح کرد: وقتی شبانه به بنادر اطراف نگاه می‌کنیم، نور و روشنایی آن‌ها گویای سطح توسعه‌شان است؛ اما چابهار همچنان کم‌فروغ است. ما به‌عنوان فعالان اقتصادی باسابقه، کمبودها را به‌وضوح احساس می‌کنیم و انتظار داریم زیرساخت‌های فیزیکی و نرم‌افزاری بندر چابهار در آینده‌ای نزدیک به سطح مطلوب برسد.

وی خاطرنشان کرد: در حوزه حمل‌ونقل بین‌المللی، شرکت‌های خراسانی در کشور حضوری بسیار فعال دارند؛ حدود ۳۰۰ شرکت و بیش از ۱۳ هزار ناوگان تحت پوشش، در زمینه ترانزیت و صادرات به آسیای میانه مشغول به فعالیت‌اند. با وجود این ظرفیت، همچنان مجبور به استفاده از ناوگان خارجی از افغانستان، ازبکستان و ترکمنستان هستیم. اگر ورود موقت ناوگان خارجی به چرخه حمل‌ونقل کشور تسهیل شود، کمک بزرگی به تقویت این بخش خواهد بود.

توسعه شتابان چابهار در گرو جذب سرمایه خارجی

حسین محمدیان، رئیس کمیسیون توسعه صادرات اتاق بازرگانی خراسان رضوی نیز، در حاشیه این نشست در گفت‌وگو با خبرنگار ما، با تأکید بر ظرفیت‌های بکر منطقه آزاد چابهار و سواحل مکران، تصریح کرد: شتاب در توسعه زیرساخت‌های این منطقه مستلزم جذب سرمایه‌گذاری خارجی است و بدون حمایت و ایفای نقش مؤثر حاکمیت در ایجاد زیرساخت‌های اساسی، امکان بهره‌برداری مطلوب از این ظرفیت‌ها فراهم نخواهد شد.

وی افزود: اقدامات ارزشمندی در منطقه در حال انجام است و سرمایه‌گذاری‌های قابل توجهی توسط بخش خصوصی آغاز شده؛ اما هنوز با نقطه مطلوب فاصله بسیاری داریم. منطقه چابهار و سواحل مکران دارای ظرفیت‌های طبیعی، لجستیکی و ترانزیتی فراوانی است که در گذشته کمتر مورد توجه قرار گرفته است.

محمدیان، منطقه آزاد چابهار را دارای ظرفیت‌های منحصر به‌فردی به‌ویژه در کریدور شرقی و شمال-جنوب دانست و گفت: این ظرفیت می‌تواند به نفع ترانزیت استان خراسان رضوی به مقاصد آسیای میانه، روسیه و کشورهای حوزه اوراسیا به کار گرفته شود؛ به عبارتی، خراسان رضوی می‌تواند بخش عمده‌ای از نیازهای این بازارها را تأمین کند.

محمدیان در ادامه خاطرنشان کرد: هرچند زیرساخت‌های بندر چابهار با سرعت قابل توجهی در حال تکمیل است، اما این بندر هنوز نمی‌تواند جایگزینی برای بندر شهید رجایی باشد. با این حال، سیاست‌گذاری‌ها به گونه‌ای است که بخشی از بار ترانزیت کشور می‌تواند به این بندر منتقل شود و تحقق این هدف در آینده نزدیک دور از انتظار نیست.

رئیس کمیسیون توسعه صادرات اتاق مشهد با تأکید بر نیاز سرمایه‌گذاری بالا در چابهار گفت: ایجاد زیرساخت‌ها وظیفه دولت است و پس از آن، بخش خصوصی قادر خواهد بود در این منطقه سرمایه‌گذاری کند. در حال حاضر از اهداف پیش‌بینی‌شده در برنامه‌های پنج‌ساله توسعه کشور برای چابهار عقب هستیم و تنها در صورت اتصال اقتصاد ایران به تجارت جهانی، می‌توان از ظرفیت عظیم سرمایه خارجی برای جبران این عقب‌ماندگی بهره گرفت.

به گفته محمدیان، در حال حاضر حجم بار ترانزیتی چابهار قابل مقایسه با بندر شهید رجایی نیست، چرا که چابهار هنوز زیرساخت‌های لازم برای واردات و صادرات گسترده را ندارد و به همین دلیل اعتماد تجار برای انتقال کامل فعالیت‌های تجاری به این بندر شکل نگرفته است. استفاده حداکثری از این مسیر نیازمند سرمایه‌گذاری هدفمند و زمان‌بر است. با این حال، عزم جدی مدیران منطقه آزاد چابهار برای توسعه زیرساخت‌ها مشهود است و آمارها از رشد قابل توجه ترانزیت در دو سال اخیر حکایت دارد.

وی همچنین به مذاکرات اخیر با هیأت پاکستانی اشاره کرد و افزود: آنان نیز تمایل خود را برای سرمایه‌گذاری مشترک در منطقه ریمدان اعلام کرده‌اند که بی‌تردید چنین همکاری‌هایی می‌تواند به توسعه اقتصادی کشور منجر شود. رفت‌وآمدها و تعاملات دوطرفه با مدیران و فعالان اقتصادی منطقه آزاد چابهار قطعاً در تقویت این روند مؤثر خواهد بود و امیدواریم به زودی میزبان آن‌ها در مشهد باشیم.

تحول در تجارت شرق کشور با رفع محدودیت تردد کامیون‌های منطقه آزاد

محمدسعید اربابی، مدیرعامل منطقه آزاد تجاری- صنعتی چابهار نیز در این نشست اظهار کرد: اگر بخواهیم منتظر اتصال کامل ریلی بین چابهار، زاهدان، مشهد و سرخس باشیم، شاید توسعه اقتصادی منطقه به تعویق بیفتد. در حالی که هم‌اکنون نیز می‌توان با بهره‌گیری از ظرفیت‌های موجود، روابط اقتصادی را فعال‌تر کرد.

اربابی با اشاره به مشکلات حمل و نقل کالا در کشور، اظهار داشت: هم‌اکنون تنها ۸ درصد از حمل کالا در کشور از طریق راه‌آهن انجام می‌شود و در بسیاری از مناطق حتی این رقم به سه درصد هم نمی‌رسد. عمده بار با کامیون حمل می‌شود، اما مقررات دست‌وپاگیر مانع بهره‌گیری از ظرفیت کامیون‌های پلاک منطقه آزاد شده است. همان رفتاری که با کامیون‌های ترانزیتی خارجی از ترکیه و افغانستان در کشور صورت می‌گیرد، باید برای کامیون‌های منطقه آزاد نیز اجرایی شود. اگر بتوانیم امکان تردد ۳ تا ۴ هزار دستگاه کامیون پلاک منطقه آزاد را فراهم کنیم، یک تحول جدی در حوزه صادرات و واردات رخ خواهد داد و دیگر شاهد معطلی کالا در بنادر یا گره‌های لجستیکی در مسیر صادرات به ویژه از استان‌های شرقی نخواهیم بود.

وی افزود: خوشبختانه با حمایت استاندار سیستان و بلوچستان، مجوز تردد کامیون‌های پلاک منطقه آزاد در این استان صادر شده، اما پیشنهاد ما این است که شورای تأمین مشترک بین استانداران خراسان رضوی، خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان تشکیل شود تا امکان تردد این کامیون‌ها در سه استان فراهم شود.

مدیرعامل سازمان منطقه آزاد چابهار گفت: تا تکمیل زیرساخت‌های ریلی، باید از ظرفیت‌های موجود حمل‌ونقل جاده‌ای استفاده کنیم و مسیر را برای توسعه صادرات، ترانزیت و رونق اقتصادی شرق ایران هموار سازیم.

وی ادامه داد: آنچه امروز در حوزه حمل‌ونقل بین‌المللی در حال رخ دادن است، یک رقابت جهانی است. مسیر ۱۵ هزار کیلومتری بمبئی به اروپا از طریق خلیج فارس و کانال سوئز، در مقابل مسیر ۷۶۰۰ کیلومتری از چابهار به اروپا قرار دارد و این مزیت استراتژیک باید مورد توجه قرار گیرد. همچنین، شاخه شرقی کریدور شمال-جنوب که از چابهار عبور می‌کند، می‌تواند حلقه اتصال ایران با پاکستان، افغانستان و آسیای میانه باشد و توسعه شرق کشور را شتاب ببخشد.

اتصال چابهار به بازارهای بین‌المللی، فرصتی راهبردی برای خراسان رضوی

مدیرعامل منطقه آزاد چابهار با تأکید بر لزوم مشارکت سرمایه‌گذاران در توسعه اقتصادی این منطقه اظهار کرد: لازم است هرگونه فعالیت اقتصادی، صنعتی یا تولیدی که در منطقه آزاد چابهار صورت می‌گیرد، با تلفیقی از ظرفیت جامعه محلی و ملی همراه باشد تا علاوه بر توسعه اقتصادی، انتقال دانش و تکنولوژی نیز رقم بخورد.

وی افزود: از اتاق بازرگانی خراسان رضوی و پارک علم و فناوری مشهد انتظار داریم که به شکل جدی در انتقال فناوری و ایجاد ارتباط میان شرکت‌های دانش‌بنیان دو منطقه همکاری کنند. پارک علم و فناوری مشهد ظرفیت‌های ارزشمندی دارد، در حالی‌که در چابهار به شدت با کمبود شرکت‌های دانش‌بنیان مواجه هستیم. تعداد این شرکت‌ها در منطقه، به تعداد انگشتان یک دست هم نمی‌رسد.

اربابی ادامه داد: پیشنهاد ما این است که یک تبادل اطلاعاتی ساختارمند میان پارک علم و فناوری خراسان رضوی و دانشگاه دریانوردی و علوم دریایی چابهار شکل بگیرد تا زمینه توسعه فناوری و نوآوری در منطقه فراهم شود.

مدیرعامل سازمان منطقه آزاد چابهار با اشاره به محدوده مصوب جدید منطقه آزاد چابهار گفت: محدوده ریمدان با وسعت پنج هزار هکتار در نقطه صفر مرزی با پاکستان به‌تازگی به عنوان بخشی از منطقه آزاد چابهار مصوب شده است. این محدوده فرصت منحصربه‌فردی برای سرمایه‌گذاران خراسان رضوی فراهم می‌کند.

اربابی افزود: پاکستان با جمعیت ۲۸۰ میلیون نفری نیاز جدی به واردات کالا دارد. از سوی دیگر، کریدور اقتصادی چین و پاکستان (CPEC) از مرز چین به بندر گوادر در حال شکل‌گیری است. سرمایه‌گذاری در ریمدان، یعنی اتصال مستقیم به بازار یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون نفری شامل چین، پاکستان و سایر کشورهای آسیایی.

وی خاطرنشان کرد: فاصله چابهار تا ریمدان ۹۵ کیلومتر است و مسیر اتصال ریلی و جاده‌ای نیز در دست مطالعه و طراحی قرار دارد. راه‌آهن چابهار به زاهدان در حال افتتاح است و اتصال آن به ریمدان، اولویت بعدی ماست. در حال حاضر سند مالکیت این اراضی صادر شده و وارد فاز تهیه طرح تفصیلی شده‌ایم.

اربابی اظهار کرد: ما آمادگی داریم با همکاری استان‌هایی نظیر خراسان رضوی، زمینه‌های مشترک سرمایه‌گذاری در حوزه‌های شیلات، صنایع تبدیلی، لجستیک و فناوری را گسترش دهیم.

وی افزود: برای توسعه حمل‌ونقل زمینی مکاتباتی با شورای عالی امنیت ملی در حال انجام است تا مجوز تردد ۱۵۰۰ دستگاه کامیون با پلاک منطقه آزاد از چابهار تا مرز میلک صادر شود. این عدد می‌تواند در مراحل بعد به ۳۰۰۰ یا ۴۰۰۰ دستگاه افزایش یابد.

سرمایه‌گذاری در صنایع پتروشیمی، فولاد و شیلات

اربابی با اشاره به طرح‌های کلان سرمایه‌گذاری در منطقه آزاد چابهار بیان کرد: قطب سوم پتروشیمی کشور با ظرفیت تولید سالانه ۲۰ میلیون تن در این منطقه تعریف شده که در صورت بهره‌برداری، اشتغال ۲۰ هزار نفری ایجاد می‌کند. همچنین، کارخانه فولاد مکران با ۸۰۰۰ سهامدار بومی، هم‌اکنون به پیشرفت ۹۵ درصدی رسیده است.

وی با تاکید بر لزوم جذب سرمایه‌گذاری در بخش شیلات، گفت: حدود ۸۰ درصد صید ماهیان تُن کشور در چابهار انجام می‌شود و این ظرفیت ارزشمندی برای ایجاد صنایع تبدیلی و سردخانه‌های مدرن است.