تبیین نقش تشکل‌ها در تاب‌آوری کشاورزی

به گزارش روابط عمومی اتاق بازرگانی مشهد، سمیرا سبزواری، رئیس دفتر کشاورزی اتاق خراسان رضوی در ابتدای این همایش گفت: در نقطه اتصال تولید و تجارت در بخش کشاورزی مشکلات زیادی وجود دارد؛ تاکنون آن طور که باید نتوانستیم تولیدات بخش کشاورزی را در سطح بین‌الملل عرضه کنیم و با عبور از خام فروشی به عرضه محصولات فرآوری شده در بخش کشاورزی دست یابیم.

وی اضافه کرد: از سوی دیگر، تحریم‌های اقتصادی و مشکلات ارزی، تولیدکنندگان را با چالش‌های زیادی مواجه کرده است؛ به طوری که با وجود تلاش زیادی که دارند نمی‌توانند به آن جایگاهی که لازم است، دست یابند. در این راستا، حمایت‌های بیش از پیش دولت از بخش کشاورزی ضروری است.

توجه ویژه به ‌بخش کشاورزی در اتاق بازرگانی خراسان رضوی

احمد سلحشور، رئیس  کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی خراسان رضوی نیز در این همایش، به اهمیت توجه بیشتر به بخش کشاورزی اشاره کرد و گفت: در سه سال اخیر، اتاق مشهد تلاش کرده‌ تا به بخش کشاورزی توجه ویژه نماید. اهمیت کشاورزی برای مسئولان کاملاً مشخص شده و تحولات بین‌المللی نیز این حساسیت را افزایش داده است. در این دوره، همکاری‌هایی خوب با وزارتخانه‌ها و تشکل‌ها ایجاد شده و دفتر کشاورزی اتاق بازرگانی خراسان رضوی به عنوان پل ارتباطی عمل می‌کند.

سلحشور همچنین به نقش مشورتی اتاق بازرگانی اشاره کرد و گفت: در برنامه هفتم توسعه، باید توجه بیشتری به بخش کشاورزی شود و موانع موجود در این بخش برطرف گردد. اتاق می‌تواند در این زمینه نقش آفرینی کند و مسائل موجود در این برنامه را به مسئولان گوشزد نماید.

وی با اشاره به خسارتهای ناشی از قطعی برق به بخش کشاورزی کشور اظهار کرد: بعید است که دولت بتواند به تنهایی این خسارت را جبران کند یا مانع از بروز آن شود، در این راستا باید تشکلها وارد عمل شده و با ارائه برنامه‌ریزی و راهکارهای موثر، بخش کشاورزی را از محدودیت‌های ناشی از ناترازی انرژی خارج کنند.

رئیس  کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی خراسان رضوی در ادامه بر اهمیت نقش تشکل‌ها تاکید کرد و گفت: تشکل‌ها باید در کنار هم بتوانند از آسیب‌های وارده به بخش کشاورزی حمایت کنند. در این راستا، اتاق بازرگانی آماده است تا ارتباطات موثری با اعضای خود برقرار کند.

وی انحصارهای مربوط به واردات نهاده‌های دامی و قرار گرفتن آن در دست اشخاص به جای تشکلها را ناشی از ضعف تشکلها در هم‌افزایی دانست و تصریح کرد: در خراسان رضوی کنسرسیومی برای نهاده‌های دامی تشکیل داده‌ایم تا تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان در کنار هم قرار گیرند و به دفاع از حقوق خود بپردازیم، امیدواریم این تلاش‌ها بتواند نقطه عطفی برای حل مسائل صنفی و اعتلای بخش کشاورزی باشد.

سلحشور در انتها اظهار امیدواری کرد که برگزاری این همایش سرآغازی برای هم‌افزایی تشکلها در جهت پیگیری مسائل صنفی و حل مشکلات بخش کشاورزی باشد.

نگاهی به چالش‌ها و نیازهای فوری بخش کشاورزی خراسان رضوی

مجید جعفری، رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی نیز در این همایش با اشاره به بحران‌های متعدد در کشاورزی کشور و استان گفت: کشاورزی خراسان رضوی و کشور با بحران‌های جدی از جمله بحران آب، ناترازی انرژی و چالش‌های خاک روبه‌رو است. امروز دیگر با کمبود آب مواجه نیستیم، بلکه با بحران نبود آب دست به گریبان هستیم؛ لذا برای تقویت بخش کشاورزی، لازم است که رویکردهای فعلی تغییر کند.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی گفت: توسعه پایدار به معنای افزایش تاب‌آوری در برابر شرایط اقلیمی و تولید بر مبنای واقعیت‌های بازار و بین‌المللی است. ما دیگر نمی‌توانیم تولید را از مناسبات بین‌المللی جدا بدانیم.

جعفری همچنین به ضرورت استفاده از داده‌های دقیق در کشاورزی اشاره کرد و گفت: اگر بخواهیم به توسعه پایدار دست یابیم، باید بر اساس داده‌های معتبر کار کنیم. باید اطلاعات دقیقی از سطح زیرکشت و عملکرد بخش کشاورزی داشته باشیم.

وی تاکید کرد: باید از خام‌فروشی فاصله بگیریم و به سمت فرآوری محصولات حرکت کنیم. برای ایجاد تغییر در الگوی کشت نیز، نیازمند تامین منابع مالی هستیم و دولت نمی‌تواند به تنهایی این مسئله را برطرف کند.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی به اهمیت بازاریابی و تنظیم بازار نیز اشاره کرد و گفت: رکن اصلی کار در بخش کشاورزی بازار است و باید به این نکته توجه کنیم که هرگونه ورود دولت به بازار ممکن است نظم آن را به هم بزند.

در ادامه این همایش، علی خیاط، مدیر خدمات بازرگانی و ارتباط با اعضا اتاق بازرگانی خراسان رضوی، به معرفی خدمات اتاق و نحوه ارائه آن به فعال بخش کشاورزی پرداخت و گفت: 30 تشکل ثبت شده ذیل اتاق بازرگانی خراسان رضوی فعالیت دارند که از این تعداد هفت تشکل مربوط به بخش کشاورزی است.

زنگ خطر کمبود نیروی انسانی و تحصیل‌کرده در کشاورزی خراسان رضوی

محمدرضا اورانی، مدیرعامل تعاونی کشاورزان خراسان رضوی نیز در ادامه این همایش بر ضرورت تشکیل شورای گفت‌وگوی دولت و بخش تعاون در استان تاکید کرد.

او به تبیین وضعیت بخش کشاورزی در استان و کشور پرداخت و گفت: براساس نتایج سرشماری عمومی کشاورزی سال ۱۴۰۳ کشور، کل بهره برداران بخش کشاورزی کشور چهار میلیون و ۲۴۵ هزار نفر هستند که از این تعداد هشت هزار و ۱۲۸ نفر در قالب شرکت و موسسه عمومی فعالیت دارند.

وی بیان کرد: سهم خراسان رضوی از بهره برداران کل کشور ۳۱۶ هزار و ۱۶۵ بهره بردار است که ۴۷۷ بهره بردار به صورت شرکتی و موسسه عمومی فعالیت دارند. بر اساس این آمار، سهم خراسان رضوی از بهره برداران کل کشور ۷.۴ درصد و سهم آن از شرکتها و موسسات کشور ۵.۸ درصد است.

وی خراسان رضوی را به لحاظ تعداد بهره بردار کشاورزی بعد از استان کرمان پرتعدادترین استان در کشور دانست و گفت: خراسان رضوی، کرمان و مازندران گرفتار خرده مالکی هستند و میزان خرده مالکی در این سه استان شدید است.

مدیرعامل تعاونی کشاورزان خراسان رضوی اظهار کرد: به لحاظ تحصیلات ۲۲ درصد جامعه بهره برداران بخش کشاورزی بی سواد هستند که این عدد در خراسان رضوی به ۱۸.۲ درصد می رسد، تعداد تحصیلکرده های فعال در بخش کشاورزی در رشته مرتبط متوسط کشوری ۲ درصد و در استان خراسان رضوی ۱.۵ درصد است. تعداد تحصیکلرده های فوق دیپلم و بالاتر غیرمرتبط با کشاورزی در کشور هشت درصد است اما در خراسان رضوی به ۴.۵ درصد می‌رسد، در نهایت در جامعه کشاورزی کشور ۱۰ درصد بهره برداران تحصیلکرده هستند و در جامعه کشاورزی خراسان رضوی این میزان به ۶ درصد می‌رسد به این معنا که به میزان چهار درصد، متوسط کشاورزان تحصیلکرده از میانگین کشوری پایین‌تر است.

اورانی اظهار کرد: تعداد کشاورزان ۶۵ سال به بالا در این جامعه ۲۳.۲ درصد است، جمعیتی که از بخش کشاورزی خارج می شود یک سوم جمعیتی است که وارد بخش کشاورزی می‌شود، یعنی در آینده نزدیک با خلأ نیروی کار در روستاها مواجه خواهیم شد.

وی اضافه کرد: تغییرات سوء زیر کشت از سال زراعی ۱۳۹۱-۱۳۹۲  تا ۱۴۰۱- ۱۴۰۲ از ۵۶۰ هزار هکتار زراعی به ۴۱۷ هزار هکتار در کشور رسیده است به این معنا که ۱۴۳ هزار هکتار از سطح محصولات زراعی کاسته شده است. در همین بازه زمانی ۱۰ ساله سطح محصولات باغی از ۲۲۷ هزار هکتار به ۳۲۴ هزار هکتار رسیده است و الباقی آن در حدود ۵۰ هزار هکتار به خاطر کاهش منابع آبی و تغییر کاربری‌ها از دسترس تولید خارج شده است.

این فعال بخش کشاورزی خراسان رضوی تعداد کل شرکتها و اتحادیه های تعاونی‌های تحت مدیریت سازمان توسعه تعاون روستایی خراسان رضوی را ۵۰۸ شرکت و تعداد شرکت‌ها و اتحادیه های کشاورزی تحت پوشش اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی خراسان رضوی را هزار و ۵۸۴ شرکت ذکر و بیان کرد: در مجموع حدود ۲ هزار و ۹۰۲ شرکت و اتحادیه در استان وجود دارد که در بخش کشاورزی فعال هستند.

اورانی، تشدید تنش‌های اقلیمی و خشکسالی، ناترازی در سوخت، بالا بودن سن بهره‌برداران، قیمت‌های دستوری، پایین بودن سطح بهره‌وری و واردات بی‌رویه، کمبود سرمایه‌گذاری به دلیل کاهش امنیت، سختی کار و ضعیف بودن مکانیزاسیون، و در نهایت خالی شدن روستاها و مهاجرت به شهرها را از جمله مهم‌ترین مشکلات بخش کشاورزی استان دانست.

وی با تاکید بر لزوم تفکیک بخش تعاون از بخش خصوصی، خواستار تعامل بیشتر بین مدیریت تعاون روستایی و مدیریت تعاون، کار و رفاه اجتماعی شد و گفت: ظرفیتی که در سال ۱۳۷۵ برای حمایت از تعاونی‌ها ایجاد شده، به هیچ وجه قابل مقایسه با قانون سال ۱۳۵۸ نیست.

وی همچنین پیشنهاد کرد که شورای گفت‌وگوی دولت و بخش تعاونی به صورت مجزا از شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی تشکیل شود؛ چرا که جنس مطالبات و درخواست‌های بخش تعاونی با بخش خصوصی متفاوت است.

تشکیل شورایی تحت عنوان شورای تعاون استان با دبیری مدیر کل تعاون و با حضور دستگاه‌های اجرایی، از دیگر خواسته‌های این فعال بخش کشاورزی بود.

وی با انتقاد از نظام آمارهای ملی و حساب‌های ملی، خواستار اصلاح آن توسط مرکز ملی آمار ایران شد و گفت: باید سرمایه‌گذاری که توسط بخش خصوصی مشخص می‌شود، در سالنامه آماری بیاید، همان طور که بیشترین صنایع استان صنایع کشاورزی است و خروجی آن در سازمان صمت می‌نشیند. در استان هم بخش تعاون قوی است اما خروجی آن در بخش خصوصی می‌نشیند.

تهیه سند توسعه تعاون استان با برش‌های بخشی، راه اندازی رشته مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد در بخش تعاون، تامین سرمایه در گردش، نقدینگی و کمک‌های فنی – اعتباری، تامین فضاهای مورد نیاز برای عرضه محصولات تعاونی‌ها با قیمت کارشناسی، و همکاری صدا و سیما در زمینه بازاریابی و تبلیغات محصولات تعاونی‌ها، از دیگر پیشنهادات این فعال بخش کشاورزی برای توسعه و تقویت بخش تعاون بود.

نقش کلیدی تشکل‌ها در توسعه کشاورزی

حسین محمدی، عضو گروه اقتصاد دانشگاه فردوسی نیز در این همایش به تبیین وضعیت بخش کشاورزی خراسان رضوی پرداخت و گفت: تشکلهای بخش کشاورزی استان نقش مهمی در سازماندهی، حمایت و توسعه فعالیتهای بخش کشاورزی، باغی و دامی ایفا می‌کنند و در توسعه بخش کشاورزی تاثیرگذار هستند.

محمدی تاکید کرد: برای کارکرد بهتر تشکل‌های بخش کشاورزی باید فرصت‌ها و چالش‌های پیش روی این تشکلها به دقت مورد شناسایی قرار گیرد، نقاط قوت و فرصتها تقویت شده و از آنها استفاده گردد. همچنین، میبایست نقاط ضعف و چالشها برطرف شده و در جهت عملکرد بهتر تشکلها اقدامات لازم را انجام داد.

وی فرصتهای پیش روی تشکلهای اقتصادی خراسان رضوی را دسترسی به منابع و حمایت‌های دولتی، تقویت زنجیره ارزش، ارتقای دانش و فناوری، نفوذ در سیاستگذاری، کمک به بازاریابی و توسعه صادرات ذکر کرد و گفت: در مقابل تشکلها با محدودیتهایی از جمله کمبود منابع مالی و سرمایه‌گذاری، ضعف در زیرساختها و فناوری، مشکلات بازاریابی و دسترسی به بازار، موانع قانونی و بوروکراتیک، کمبود آموزش و آگاهی و مشکلاتی از جمله اختلافات داخلی و نبود هم افزایی، چالشهای زیست محیطی و اقتصادی، مسایل مدیریتی و ساختار سازمانی مواجه هستند.

وی در ادامه به تفاوت‌های بین تشکل‌های کشاورزی در ایران و جهان اشاره کرد و گفت: تشکل‌های کشاورزی در ایران بیشتر به حمایتهای دولتی وابسته‌‍اند و به دلیل محدودیت‌های اقتصادی و زیرساختی، کمتر به بازارهای جهانی دسترسی دارند، همچنین تمرکز بر محصولات سنتی و عدم استفاده گسترده از فناوری‌های نوین از چالش‌های اصلی است. در حالی که تشکلهای کشاورزی در جهان بیشتر از فناوری‌های پیشرفته و شبکه‌های بین‌المللی بهره می‌برند؛ اما با رقابت شدید و پیچیدگی های قانونی مواجه هستند، هرچند بعضا مانند تشکلهای کشاورزی ایران با کمبود سرمایه و ضعف مدیریتی مواجه هستند با حمایتهای سازمان‌های بین‌المللی به پیشرفتهای قابل توجهی دست یافته‌اند.

اقتصاد کشاورزی در شرایط بحرانی است

فرامرزی، عضو خانه کشاورز ایران نیز در این همایش با انتقاد از وضعیت اقتصادی کشور و به ویژه بخش کشاورزی گفت: اقتصاد عمومی کشور با مشکلاتی نظیر نبود سرمایه برای نوسازی بنگاه‌ها، کاهش تولید ناخالص ملی، مشکلات بانکی و بیمه‌ای، ضعف حمل و نقل، افزایش ضریب جینی، تولید فقر، افزایش قیمت‌ها، اجرای برنامه‌های پنج ساله عمرانی بدون ارزیابی، عدم تعیین مزیت‌های اقتصادی در صادرات و واردات، حجم نقدینگی بالا، کسری بودجه مستمر دولت و وجود دولت سنگین و بی‌انضباط مواجه است.

وی با اشاره به بحران آب در کشور، اظهار کرد: آب نداریم، انرژی نداریم، الگوی کشت نداریم، بازار عرضه محصولات کشاورزی دچار بحرانی است که بیش از ۶۰ سال گرفتار آن است و هنوز انضباطی در عرضه کالاهای کشاورزی در بازار نداریم.

عضو خانه کشاورز ایران با انتقاد از نحوه خرید گندم از کشاورزان توسط دولت خواستار تغییر رویکرد و تفکر در این زمینه شد و گفت: گندم را من کشاورز می‌کارم و دولت از من می‌خرد و خودش قیمت می‌گذارد و پولش را هر طور بخواهد می‌پردازد، این مهم برخلاف رویه اقتصادی در کل جهان است.

وی تشکل‌های بخش کشاورزی را به آتش‌نشان و گروه امداد و نجات تشبیه کرد و خواستار نقش‌آفرینی بیشتر آن‌ها در صحنه تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری برای این بخش شد.

فرامرزی پیشنهاد داد که اتاق بازرگانی با ایجاد یک دبیرخانه، تشکل‌های بخش کشاورزی را به صورت مستمر دعوت کرده و در مورد مسائل مختلف به بحث بپردازد تا به نتیجه برسند.

امنیت سرمایه‌گذاری، حلقه مفقوده در توسعه تعاونی‌های کشاورزی

حمیدرضا رضوی خبیر، مدیرعامل صندوق حمایت از توسعه بخش کشاورزی خراسان رضوی نیز در این همایش به مشکلات تعاونی‌های بخش کشاورزی پرداخت و گفت: تعاونی‌ها باید با تغییر رویکرد و ورود به عرصه‌های جدید نظام اقتصادی، اعضای تحت پوشش خود را از اقتصاد معیشتی به اقتصاد تجاری تبدیل کنند و این موضوع بدون تحول ساختاری، شفافیت مالی و نگاه منطقه گرا محقق نخواهد شد.

وی، تدوین بسته پیشنهادی امنیت سرمایه‌گذاری در تشکلها، دعوت به مشارکت دولت در ایجاد ساز و کارهای ضمانت سرمایه، پیوند دادن این امنیت با افزایش بهره‌وری، صادرات و اشتغال برای تصمیم‌گیران حوزه تعاون را پیشنهاد داد.

رضوی خبیر همچنین نقش صندوق حمایت از توسعه کشاورزی در امنیت سرمایه‌گذاری و تعاونی‌ها را تبیین کرد و گفت: حمایت این صندوق از تعاونی‌ها در برنامه ششم توسعه آمده است و صندوق می‌تواند در طراحی و اجرای نظام اعتباری خاص در درون زنجیره ارزش کشاورزی، ایجاد کانال‌های مطمئن برای تامین کالاهای یارانه‌ای و غیریارانه‌ای، خرید متمرکز و خدمات لجسیتکی مشارکتی، ابزار حمایت هدفمند با رویکرد توسعه‌ای و غیرتوزیعی موثر واقع شود.

طاهری، عضو کانون زنان بازرگان خراسان رضوی نیز با تاکید بر توجه بیشتر به زنجیره ارزش در محصولات بخش کشاورزی اظهار کرد: در خصوص کنترل باقیمانده سموم بخش کشاورزی، یک سری از قوانین به صورت موقت برای این بخش گذاشته شد اما با تغییرات مدیریتی دستخوش تغییر بوده است، امیدوارم در این همایش‌ها، این موارد مطرح و در قالب بیانیه ای تدوین و در سطح کلان کشور مطالبه شود.

همایش «گردهمایی تشکل‌های کشاورزی، فرصتی برای تعامل، رشد و توسعه پایدار»