احصا ریشه‌ها و راهکارهای پیشگیری از مهاجرت نخبگان حوزه سلامت

به گزارش روابط عمومی اتاق مشهد، مرتضی کرباسی، رئیس کمیسیون سلامت اتاق بازرگانی خراسان رضوی در ابتدای این نشست با اشاره به اهمیت موضوع حفظ نخبگان حوزه سلامت اظهار کرد: نگهداشت نیروی نخبه در تمامی حوزه‌ها به ویژه سلامت از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و جامعه نیازمند توجه به این موضوع است.

او تصریح کرد: بورسیه دانشجویان و تعهد به کار آنان در صنایع، فعال‌سازی مراکز نوآوری سلامت در دانشگاه‌ها، اصلاح آیین‌نامه ارتقاء اساتید و نخبگان با همکاری وزارت علوم برای افزایش انگیزه صاحبنظران، و راه‌اندازی دفاتر انتقال فناوری سلامت در قالب کلینیک‌های عملیاتی، از مهم‌ترین راهکارها برای جلوگیری از مهاجرت نخبگان حوزه سلامت محسوب می‌شود.

تقویت زیرساخت‌ها و نوآوری در حوزه سلامت

کرباسی افزود: براساس اعلام وزیر بهداشت، تا پایان سال جاری، شش هزار تخت بیمارستانی و ۷۰۰ مرکز بهداشت جدید در کشور افتتاح خواهد شد. همچنین در استان به منظور گسترش عدالت در حوزه سلامت، با حضور معاونت بهداشت، ۱۱ مرکز خدمات جامع در مناطق مختلف استان به هدف محرومیت‌زدایی افتتاح می‌شود.

کرباسی در ادامه به آخرین پیگیری‌های صورت گرفته از سوی کمیسیون اشاره و اظهار کرد: در نشست‌های یکشنبه‌های اقتصادی با حضور استاندار، پیشنهاداتی از سوی کمیسیون برای راه‌اندازی شهرک صنعتی سلامت و مرکز نوآوری در حوزه سلامت ارائه شد. همچنین برگزاری بوت‌کمپ‌های پزشکی و سلسله نشست‌هایی در حوزه سلامت شرق کشور، شامل استان‌های سیستان و بلوچستان، خراسان شمالی، خراسان جنوبی و خراسان رضوی به عنوان هاب تجهیزات پزشکی، از دیگر اقدامات هفته‌های اخیر بوده است.

وی خاطرنشان کرد: در هفته دولت، ده مرکز جامع سلامت در مشهد افتتاح شد و هفته گذشته نیز بازدیدی از شرکت‌های احیاء درمان، شرکت‌های دندانپزشکی، تجهیزات پزشکی، ارتوپدی و پارک علم و فناوری با حضور رئیس سازمان غذا و دارو، مدیر کل تجهیزات پزشکی و معاون وزیر انجام شد.

رئیس کمیسیون سلامت اتاق خراسان رضوی اظهار داشت: استان خراسان رضوی به ویژه در حوزه تجهیزات پزشکی و داروسازی، قطب سلامت کشور است. تمرکز دولت بر زیرساخت‌های سلامت، شامل تخت‌های بیمارستانی، به منظور عدالت در دسترسی به خدمات درمانی است و در استان نیز تولید و تجهیز تجهیزات پزشکی و حرکت به سوی نوآوری در حال توسعه است.

لزوم تقویت تعامل صاحبان صنایع با نسل‌های جدید

آذر کیانی‌نژاد، نایب رئیس کمیسیون سلامت اتاق خراسان رضوی، با تاکید بر ضرورت ایجاد شهرک صنعتی سلامت در استان با همکاری دانشگاه علوم پزشکی اظهار کرد: طی نشست‌های متعدد توانستیم استانداری را قانع کنیم که استان به شدت نیازمند یک شهرک صنعتی تخصصی سلامت است. در حال حاضر مراحل جانمایی مناسب این شهرک در حال پیگیری است و تحقق این مهم نتیجه تلاش و پیگیری تمامی ذی‌نفعان است.

وی افزود: تلاش ما حفظ و تقویت شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور است و پیش از آن باید تدابیری برای حفظ و نگهداشت نخبگان و متخصصین اتخاذ شود. متاسفانه طی سال‌های گذشته شاهد مهاجرت متخصصین و صاحبان شرکت‌های فعال در حوزه سلامت بوده‌ایم که بسیاری از آنان ایران را به مقصد کشورهای همسایه ترک کرده‌اند.

کیانی‌نژاد با اشاره به شکاف موجود میان دانشگاه و صنعت گفت: فضای دانشگاه آرام و مبتنی بر علم و تخصص است، اما دانشجو باید به سمت صنعتی حرکت کند که محیطی سخت‌تر دارد. همچنین، صاحبان صنایع در خراسان رضوی از نظر سنی تفاوت زیادی با نسل‌های زد و آلفا دارند و در استخدام این قشر با چالش مواجه هستند. این در حالی است که هوش و استعداد نسل جدید به مراتب بالاتر است و توانسته‌اند تعادل مناسبی میان کار و زندگی برقرار کنند. توصیه می‌شود صاحبان صنایع به درک صحیحی از نوع برخورد، رفتار و پوشش این نسل دست یابند.

راهکارهای کلان برای حفظ نخبگان حوزه سلامت

در بخش دیگری از نشست، شکوفه برازنده، دبیر کمیسیون سلامت اتاق خراسان رضوی اظهار کرد: ایجاد محیط مساعد برای رشد اقتصادی و اشتغال، بهبود کیفیت نظام‌های آموزش و پژوهش، ترویج همکاری بین دانشگاه و صنعت، اجرای سیاست‌هایی برای بازگرداندن استعدادها به کشور، ارائه شرایط کاری و حقوق ویژه برای نخبگان، تقویت همکاری‌های بین‌المللی و رعایت شایسته‌سالاری در نهادهای علمی، از مهم‌ترین راهکارهای مقابله با مهاجرت نخبگان حوزه سلامت محسوب می‌شود.

وی افزود: استمرار کمبود منابع و اعتبار کافی می‌تواند ضربه شدیدی به کیفیت آموزش وارد کند. دانشگاه‌های علوم پزشکی، محل اصلی تربیت نیروی انسانی نظام سلامت هستند و لازم است منابع لازم و کافی در اختیار این دانشگاه‌ها قرار گیرد.

برازنده یادآور شد: حفظ و نگهداشت نخبگان در نظام سلامت باید با بهره‌گیری کاهش موانع دیوان‌سالاری انجام شود. توجه به زمینه‌های جذب نخبگان، اقتصاد مبتنی بر دانش، توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان از جمله مهم‌ترین اقدامات برای جلوگیری از مهاجرت نخبگان است.

لزوم ایجاد مراکز آموزشی در شهرک صنعتی سلامت

سپس، امید رجبی، عضو هیات علمی دانشکده داروسازی دانشگاه فردوسی مشهد، از ظرفیت شهرک صنعتی سلامت سخن گفت و عنوان کرد: شهرک صنعتی سلامت می‌تواند زمینه رشد و توسعه حوزه سلامت در کشور را فراهم کند. استان خراسان رضوی دارای پزشکان متخصص بسیاری است و باید از این پتانسیل به بهترین نحو بهره برد.

وی افزود: از منظر اقتصادی، ارتقاء بهره‌وری اهمیت ویژه‌ای دارد و سرمایه صاحبان شرکت‌های سلامت همراه با فناوری و تکنولوژی، موجب حفظ و رشد سرمایه خواهد شد. این امر همچنین انگیزه سرمایه‌گذاری در حوزه ایجاد مراکز آموزشی را افزایش می‌دهد.

رجبی ادامه داد: توانمندسازی نیروی انسانی و ایجاد امنیت شغلی نیز از نکات مهم است. تغییر و اصلاح سرفصل‌های آموزشی در دانشگاه‌ها دشوار است و نظام آموزشی به صورت چابک عمل نمی‌کند؛ بنابراین هماهنگی کوتاه‌مدت با نیاز صنعت دشوار است و لازم است انگیزه کافی به دانشجویان تزریق شود.

وی تاکید کرد: سازگاری با تکنولوژی و رعایت استانداردهای بین‌المللی برای صنایع حوزه سلامت اجتناب‌ناپذیر است و ایجاد مرکز آموزشی می‌تواند در تحقق این اهداف نقش مهمی داشته باشد. همچنین، شهرک صنعتی سلامت در صورت داشتن قابلیت رقابت با سایر شهرک‌ها، می‌تواند سرمایه‌گذاری و جذب منابع را افزایش دهد و مزیت رقابتی پایدار ایجاد کند.

رجبی یادآور شد: توجه به مباحث ایمنی و پیشگیری از حوادث ناشی از کار نیز از نکات حیاتی است، زیرا حوادث هزینه‌زا هستند و این امر در مراکز آموزشی و صنعتی باید پیش‌بینی و مدیریت شود.

تشکیل کارگروه برای جلوگیری از خروج نخبگان

در ادامه جلسه، حجت الله قاسمی، دبیر انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان تجهیزات پزشکی، اظهار کرد: پیشنهاد می‌شود کمیته یا کارگروهی به منظور شناسایی عوامل خروج نخبگان از کشور و ارائه راهکارهای جلوگیری از آن تشکیل شود. خروج نخبگان صرفاً با تقویت پیوند دانشگاه و صنعت مرتبط نیست، بلکه عوامل متعددی در این پدیده نقش دارند که باید در کارگروه کمیسیون سلامت اتاق مورد بررسی و واکاوی قرار گیرد. همچنین، تدوین پروپوزالی برای جلوگیری از مهاجرت نخبگان ضروری است تا هر یک از ذی‌نفعان بتوانند از بروز این پدیده پیشگیری کنند.

زیروحی، عضو هیات مدیره انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان تجهیزات پزشکی خراسان رضوی نیز یادآور شد: مشوق‌های اقتصادی و رفاهی برای نخبگان پزشکی پیش‌بینی نشده است و به عنوان مثال، دستمزد پزشکان بسیار پایین است، بنابراین نخبگان انگیزه‌ای برای ماندگاری در کشور ندارند.

محمدرضا میرشکاری، از فعالان حوزه داروسازی تصریح کرد: پدیده فرار نخبگان نباید صرفاً به مسائل اقتصادی مرتبط دانسته شود. اقتصاد تنها یکی از عوامل این پدیده است و بخش‌های فرهنگی و اجتماعی نیز نقش مهمی دارند. بنابراین دولت و حاکمیت باید در حوزه فرهنگ و اجتماع تدابیر لازم را اتخاذ کنند تا این پدیده مدیریت شود.

راهکارهای حمایتی و زیرساختی برای ممانعت از مهاجرت نخبگان

مهدیه دیانی، از فعالان اقتصادی حوزه بهداشت و درمان اظهار کرد: ایجاد زیرساخت حمایتی، بورسیه پژوهشی کوتاه‌مدت با بازپرداخت منظم، فراهم کردن فضای کاری شامل مراکز نوآوری، حمایت از استارتاپ‌های سلامت‌محور از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری، تقویت ارتباط بین‌المللی برای تبادل علمی با دانشگاه‌های معتبر جهان با شرط بازگشت نخبگان، حمایت مالی از انتشار بین‌المللی مقالات، تاسیس مراکز نوآوری با سرمایه بخش خصوصی از محل معافیت مالیاتی، تسهیل ارائه مسکن و وام‌های کم‌بهره، ارتقاء منزلت اجتماعی و مشارکت نخبگان در سیاست‌گذاری از مهم‌ترین راهکارها برای جلوگیری از مهاجرت نخبگان است.

تاکید بر اهمیت تقویت منزلت اجتماعی و زیرساخت‌های ارتباطی

علی امین التجار، نایب رئیس کمیسیون صنعت اتاق بازرگانی خراسان رضوی، با تاکید بر حفظ منزلت اجتماعی نخبگان و حذف موانع پیش‌روی آنان اظهار کرد: فراهم شدن زیرساخت‌های اجتماعی باعث ماندگاری نخبگان خواهد شد. متاسفانه محدودیت دسترسی به اینترنت و عدم ارتباط با دانشگاه‌های مختلف، یکی از چالش‌های جدی نخبگان است.

محمدرضا موحد، دبیر کمیسیون صنعت اتاق خراسان رضوی نیز بیان کرد: ایجاد سامانه‌ای برای شناسایی نخبگان سلامت ضروری است و انجمن‌های مرتبط باید در راه‌اندازی این سامانه تلاش کنند. همچنین تاسیس دفتر در دانشگاه‌ها به منظور تقویت ارتباط صنعت سلامت با دانشگاه اهمیت ویژه‌ای دارد.

وی افزود: برای ایجاد شهرک‌های صنعتی تخصصی سلامت، دولت باید زیرساخت‌های لازم را فراهم کند. در شرایط فعلی، دولت حتی در سایر شهرک‌های صنعتی استان نیز این زیرساخت‌ها را مهیا نمی‌کند و تامین آب، برق و گاز بر عهده خود واحدهای صنعتی است. بنابراین ایجاد شهرک صنعتی سلامت در کوتاه‌مدت امکان‌پذیر نیست. اهدای بورس و کمک‌هزینه به نخبگان از طریق دانشگاه و صنایع نیز اهمیت قابل توجهی دارد.

توسعه زیست فناوری و ایجاد زیرساخت‌های تخصصی

سپس سید ایمان شریعتی، مدیر توسعه کسب‌وکار پارک علم و فناوری خراسان رضوی، تصریح کرد: در حوزه زیست فناوری اقدامات خوبی با مشارکت دانشگاه علوم پزشکی و دانشگاه فردوسی انجام شده است و پروپوزالی برای توسعه این حوزه تدوین شده است. در هر یک از این حوزه‌ها می‌توان افراد بسیار مؤثر را شناسایی کرد.

وی افزود: صندوق‌های حمایتی از جمله صندوق پژوهش و فناوری و صندوق سلامت به صورت تخصصی به رشد و توسعه این حوزه کمک می‌کنند. همچنین آمادگی خود را برای همکاری در ایجاد زیرساخت‌ها شامل شهرک سلامت اعلام می‌کنیم و رایزنی برای ایجاد آزمایشگاه‌های تخصصی از دیگر اقدامات مؤثر برای جلوگیری از مهاجرت نخبگان است.

بهره‌گیری از ظرفیت قانون جهش تولید دانش‌بنیان برای انگیزه‌بخشی به جوانان

محسن تفقدی، معاون فناوری و پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی مشهد نیز در این نشست یادآور شد: قانون جهش تولید دانش‌بنیان به صنایع اجازه می‌دهد بخشی از مالیات خود را در واحدهای تحقیق و توسعه دانشگاه‌ها سرمایه‌گذاری کنند. متاسفانه در کلانشهر مشهد گام‌های موثری در این حوزه برداشته نشده است، در حالی که استان‌های اصفهان و تهران پیشرفت قابل توجهی داشته‌اند.

تفقدی تاکید کرد: صنایع می‌توانند با هزینه‌کرد بخشی از مالیات خود در واحدهای تحقیق و توسعه دانشگاه‌ها، انگیزه لازم را به دانشجویان تزریق کنند. در مقابل، صنعت نیز می‌تواند از ظرفیت صاحبنظران دانشگاهی و نخبگان بهره‌مند شود. تجربه نشان داده است که با فراهم کردن امکانات حداقلی می‌توان انگیزه جوانان را افزایش داد و بسیاری از مشکلات صنایع را حل کرد.

ضرورت مراکز آموزش مهارتی در حوزه سلامت

در ادامه جلسه حمیدرضا رحیمی، رئیس پارک علم و فناوری سلامت علوم پزشکی مشهد، تصریح کرد: مشکل اصلی حوزه سلامت، کمبود آموزش مهارتی است. وزارت بهداشت این بستر را فراهم کرده است تا مراکز آموزش مهارتی خصوصی و دولتی، مشابه مراکز آموزش فنی و حرفه‌ای، ایجاد شوند.

وی افزود: بسیاری از فارغ‌التحصیلان مهارت کافی برای کار با تجهیزات پزشکی را ندارند. بنابراین ایجاد مراکز آموزش مهارتی و حرفه‌ای تحت نظارت وزارت بهداشت ضروری است. این مراکز می‌توانند در داخل دانشگاه یا در شرکت‌های خصوصی تاسیس شوند تا نیروی کار ماهر تربیت و جذب شود، حتی در صورتی که نیروی کار دارای تحصیلات دیپلم باشد.

رحیمی تاکید کرد: استارتاپ‌ها، دانشجویان و هسته‌های فناور نیازمند حمایت هستند. صندوق‌های فناوری، از جمله صندوق سلامت ثامن، باید سرمایه خود را افزایش دهند و صاحبان صنایع می‌توانند بر اساس قانون مالیات خود، سرمایه‌گذاری و حمایت مالی مستقیم از پروژه‌ها یا اشخاص فعال اقتصادی داشته باشند.

تحکیم پیوند صنعت و دانشگاه برای ماندگاری نخبگان

مهدی قلیان، معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد نیز بیان کرد: نخبگان پیش از هر چیز به منزلت اجتماعی و احترام نیاز دارند. پیشنهاد می‌شود دانشگاه فردوسی و دانشگاه علوم پزشکی جمعی از نخبگان را تشکیل دهند تا انتظارات خود را از جامعه اعلام کنند و زمینه اجتماعی، مالی و سرمایه‌گذاری مطالبات اولویت‌بندی شود.

وی افزود: اعتماد به نفس برخی دانشجویان با وجود اقدامات بزرگ پایین است، اما با ایجاد ارتباط و تقویت تعامل صنعت و دانشگاه، این خلأ برطرف می‌شود. لذت کار پژوهشی برای دانشجو افزایش می‌یابد و توصیه می‌شود بخشی از فضای دانشگاه به صاحبان صنایع برای ایجاد واحدهای تحقیق و توسعه واگذار شود.

قلیان تاکید کرد: فضاهای بسیاری در دانشگاه وجود دارد که صاحبان صنایع می‌توانند از آن بهره‌مند شوند و به تقویت دانشگاه و صنعت کمک کنند. این اقدام موجب ماندگاری بیشتر دانشجویان، اساتید و افزایش امید به آینده خواهد شد.