بهره‌وری آب و توسعه گلخانه‌ها؛ اولویت‌های کشاورزی خراسان رضوی

آینده کشاورزی ایران در گرو مدیریت خردمندانه منابع آب است

به گزارش روابط عمومی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی مشهد، محمدرضا توکلی‌زاده، رئیس اتاق خراسان رضوی در این نشست با تاکید بر ضرورت بازنگری بنیادین در الگوهای بهره‌وری کشاورزی تصریح کرد: بهره‌وری این بخش در کشور در سطحی نامطلوب قرار دارد و این حقیقتی است که باید با صراحت و شجاعت به آن اذعان نمود. منابع ملی در مقیاسی وسیع مصرف می‌شوند، حال آنکه بازده واقعی و مطلوبی از این حجم هزینه‌کرد حاصل نمی‌گردد.

وی در ادامه با اشاره به نقش حیاتی آب به عنوان اصلی‌ترین مؤلفه تولیدات کشاورزی اظهار داشت: امروز شاهد هدررفت گسترده این منبع ارزشمند هستیم و محصولاتی که با صرف مقادیر هنگفت آب به دست می‌آیند، نه از کیفیت مطلوب برخوردارند و نه بازده اقتصادی قابل‌توجهی دارند. در حالی که می‌توان با بهره‌گیری از همان میزان آب، در بخش گلخانه‌ای محصولاتی با ارزش افزوده بسیار بالاتر تولید کرد.

رئیس اتاق خراسان رضوی افزود: جایگزینی روش‌های نوین آبیاری و کشت به جای شیوه‌های سنتی ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. همچنین، در برخی مناطق باید الگوی کشت تغییر یابد. برای مثال، تولید گندم در کشور به هر قیمتی منطقی نیست و می‌توان این محصول را از کشورهایی وارد کرد که تولید اقتصادی‌تری دارند. نباید از یاد برد که آب، سرمایه‌ای فناپذیر است و از دست رفتن آن، استمرار حیات و بقا‌ی کشور را با خطری بزرگ مواجه خواهد ساخت.

توکلی‌زاده خاطرنشان کرد: بحران آب در کشور به اندازه‌ای عمیق و جدی است که ابعاد واقعی آن حتی در تصور بسیاری از ما نمی‌گنجد. چنانچه اصلاح الگوهای کشاورزی در اولویت قرار نگیرد، آینده سرزمین و حیات ملت با تهدیدی جدی روبه‌رو خواهد شد. باید منابع آبی کشور به‌گونه‌ای مدیریت شوند که صرف تولید محصولات استراتژیک و ضروری گردد و از رهگذر برنامه‌ریزی درست، سطح بهره‌وری آن ارتقا یابد.

وی در ادامه سخنانش، بر تشکیل شورای کشاورزی استان با هدف تمرکز بر افزایش بهره‌وری آب تاکید کرد و گفت: سیاست‌گذاری در این حوزه باید به‌گونه‌ای انجام پذیرد که منافع ملی در بلندمدت تضمین شود. امروز، اصلاح ساختار کشاورزی ضرورتی حیاتی است و بی‌تردید آینده ایران به نحوه مدیریت منابع آبی آن گره خورده است.

توسعه کشت گلخانه‌ای و بهینه‌سازی الگوی کشت از اولویت‌های کشاورزی خراسان رضوی

غلامحسین مظفری، استاندار خراسان رضوی با تاکید بر اهمیت بهره‌وری در بخش کشاورزی اظهار کرد: منابع استان محدود است و برای حفظ پایداری تولید و تامین نیازهای نسل آینده، باید از ظرفیت‌های موجود به نحو بهینه استفاده کنیم. به منظور هم‌افزایی و تصمیم‌گیری دقیق، سه کارگروه مشورتی در حوزه کشاورزی، آب و محیط زیست در استانداری شکل خواهد گرفت. همچنین، ستادی ویژه برای توسعه کشت گلخانه‌ای و ستادی برای کشت فراسرزمینی ایجاد خواهد شد تا ظرفیت‌های صادراتی و تولیدی استان به حداکثر برسد.

وی با اشاره به اهمیت تقویت نظام مالی و تامین نهاده‌ها گفت: تشکیل کنسرسیوم خرید نهاده‌های دامی اقدام موثری بوده و باید تلاش کنیم تا مشکلات انحصار و عدم استفاده از ظرفیت‌های منطقی را در استان به حداقل رسانیم. با توجه به اینکه استان خراسان رضوی ۸ درصد جمعیت کشور را دارد، می‌تواند به‌عنوان پایلوت، اختیار تامین نیازهای خود را داشته باشد. تجربه جنگ ۱۲ روزه نشان داد شرق و شمال شرق کشور توانایی فعالیت بیشتر نسبت به سایر بخش‌های کشور را در شرایط بحران  دارد.

مظفری تاکید کرد: صندوق‌ حمایت از توسعه بخش کشاورزی باید تقویت شود و ظرفیت‌های مولدسازی به جای فرآیند طولانی، با سرعت در اختیار تولیدکنندگان قرار گیرد تا چرخه تامین مالی و تولید بهبود یابد. به جای مولدسازی می‌توان بخشی از املاک را به صندوق حمایت از توسعه کشاورزی منتقل کرد تا خود صندوق مسیر فروش این املاک را به عهده گیرد.

استاندار خراسان رضوی تصریح کرد: راه‌اندازی پایانه گل و گیاه و مدیریت واردات برنج و نهاده‌ها نیز از برنامه‌های مهم برای حمایت از کشاورزی استان است. عبور از شرایط سخت اقتصادی و کشاورزی تنها با تعامل سازنده بین بخش خصوصی و دولتی و بهره‌گیری از ظرفیت‌های استانی امکان‌پذیر است.

توسعه کشت گلخانه‌ای و بهینه‌سازی الگوی کشت از اولویت‌های خراسان رضوی

او با تاکید بر اهمیت توسعه کشت گلخانه‌ای گفت: این موضوع یک ضرورت است و در شرایط فعلی به‌عنوان اولویت استان مطرح می‌شود. می‌توان این برنامه را در قالب کارگروه کشاورزی با ایجاد کمیته‌ای ویژه برای توسعه کشت گلخانه‌ای پیش برد.

مظفری با بیان اینکه استان هنوز الگوی کشت مشخصی ندارد، اظهار کرد: استفاده از تجربه و دانش کسانی که هم تولیدکننده واقعی هستند و هم علم این حوزه را دارند، برای موفقیت الگوی کشت ضروری است و لازم است بین کارگروه‌ها، کمیسیون‌های اتاق بازرگانی و تشکل‌ها در این راستا هم‌افزایی ایجاد شود.

استاندار خراسان رضوی درباره کشت فراسرزمینی نیز اظهار کرد: افغانستان و کشورهای منطقه ظرفیت بالایی دارند و لازم است محدودیت‌های کشت فراسرزمینی و تبادلات با همسایگان، به‌ویژه افغانستان، برداشته شود. این امر نیازمند ایجاد یک ستاد ویژه و راهکارهای اجرایی مشخص است.

وی با اشاره به اهمیت صادرات محصولات کشاورزی افزود: راه‌اندازی پایانه صادراتی گل و گیاه و سایر محصولات باید عملیاتی شود.

افزایش وابستگی کشور به واردات نهاده‌های دامی

احمد سلحشور، رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی خراسان رضوی با اشاره به امنیت غذایی به عنوان یکی از اولویت‌های مهم حوزه کشاورزی گفت: بخش عمده‌ای از این مساله، به تامین نهاده‌های دامی وابسته است. متاسفانه به دلیل خشکسالی و محدودیت تولید داخلی، وابستگی کشور به واردات نهاده‌ها در سال‌های اخیر به شدت افزایش یافته است.

وی ادامه داد: در حوزه دانه‌های روغنی و سویا ۹۸ درصد نیاز کشور وارداتی است، در ذرت این وابستگی به حدود ۹۰ درصد می‌رسد. حدود ۴۵ درصد نیاز جو از محل تولید داخلی تامین می‌شود و باقی آن، وارداتی است. در سال زراعی گذشته به دلیل کاهش سطح کشت، وابستگی ما به واردات جو نیز افزایش یافت. به طور کلی، ۸۵ درصد نیاز کشور به نهاده‌های دامی از طریق واردات پاسخ داده می‌شود.

سلحشور گفت: خراسان رضوی در تولید گوشت قرمز، مرغ و تخم‌مرغ، رتبه‌های قابل توجهی در سطح کشور دارد؛ اما فاصله زیاد استان از بنادر و مراکز واردات، هزینه‌های تامین نهاده را برای فعالان این بخش افزایش داده است.

رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق خراسان رضوی با اشاره به مشکلات ساختاری در حوزه واردات نهاده‌ها افزود: واردات این محصولات در اختیار تعداد محدودی از شرکت‌هاست و این مساله باعث ایجاد انحصار و رانت در بازار شده و هزینه‌ها را برای تولیدکنندگان افزایش داده است. ما معتقدیم که وزارتخانه‌های ذیربط باید اراده جدی برای مبارزه با رانت و انحصارگرایی در این حوزه داشته باشند.

وی خاطرنشان کرد: در کمیسیون کشاورزی اتاق مشهد با همکاری استانداری، اداره کل صمت و سایر دستگاه‌های مرتبط، کنسرسیوم تامین نهاده‌های دامی را متشکل از شرکت‌های مختلف کشاورزی راه‌اندازی کرده‌ایم. هدف از ایجاد این کنسرسیوم، کاهش هزینه‌ها، بهبود کیفیت نهاده‌ها و تقویت تولیدکنندگان بومی است و با توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل ریلی در استان، شرایط بهتری برای واردات و توزیع نهاده‌ها فراهم خواهد آمد.

وی تاکید کرد: باید انحصار موجود در بحث واردات نهاده‌های دامی شکسته شود و تولیدکنندگان و بازرگانان بومی نیز در این چرخه قرار بگیرند. اتاق مشهد و کمیسیون کشاورزی آمادگی دارند این طرح را به عنوان پایلوت اجرا کرده و در صورت موفقیت، آن را به سایر استان‌های کشور تعمیم دهند.

ضرورت پشتیبانی صادراتی از اقلام درجه یک کشاورزی استان

در ادامه نشست، حسین محمدیان، رئیس کمیسیون توسعه صادرات غیرنفتی اتاق خراسان رضوی، با اشاره به اهمیت اقلام صادراتی استان اظهار کرد: زعفران، سیب، تخم‌مرغ و پسته از جمله محصولات کشاورزی استان هستند که ظرفیت بالایی برای صادرات دارند و توجه ویژه به آنها ضروری است.

وی افزود: ظرفیت بازار اوراسیا، به‌ویژه با صفر شدن تعرفه ۸۷ درصد کالاها، فرصت ارزشمندی برای صادرات محصولات کشاورزی و دامی فراهم کرده است و نمایندگی صندوق ضمانت صادرات نیز در استان افتتاح شده و می‌تواند نقشی مهم در پشتیبانی از صادرکنندگان ایفا کند.

محمدیان خاطرنشان کرد: در بحث ایجاد نیروگاه‌های انرژی تجدیدپذیر، اگر احداث این نیروگاه‌ها به توسعه صادرات کمک کند، صندوق ضمانت صادرات می‌تواند برای دریافت تسهیلات، ضمانت‌نامه صادر کند.

مروری بر موانع اصلی توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در بخش کشاورزی

«احد جعفریان»، عضو کمیسیون کشاورزی اتاق خراسان رضوی، به مشکلات موجود در تامین برق بخش کشاورزی اشاره و اظهار کرد: سهم برق کشاورزی در استان حدود ۱۴ درصد و در مشهد ۸.۵ درصد است. این در حالی است که کشاورزان روزانه به‌طور میانگین با هفت ساعت خاموشی مواجه‌اند.

وی ادامه داد: بر اساس مصوبه ستاد انرژی استان، مقرر شده بود چهار روز در هفته محدودیت برق برای بخش کشاورزی اعمال شود؛ اما این مصوبه عملیاتی نشد و در چهار ماه گذشته کشاورزان با مشکلات جدی مواجه بوده‌اند. در چنین شرایطی توسعه انرژی خورشیدی اجتناب‌ناپذیر است؛ اما هنوز زیرساخت و حمایت لازم برای تحقق این امر فراهم نشده است.

جعفریان افزود: قطع برق چاه‌های کشاورزی، مشکلات فراوانی برای بهره‌برداران به وجود آورده است. پرداخت نشدن به‌موقع وجوه تولید برق و دشواری بازگشت سرمایه از موانع اصلی توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در بخش کشاورزی است. بازگشت سرمایه و اجرا در اراضی اجاره‌ای و مشکلات خرده مالکی که ۸۵ درصد سهم آب را دارند از دیگر مشکلات است.

قطعی برق و فشارهای مالیاتی، صنعت خوراک دام را تهدید می‌کند

«سید حسین موسوی‌نژاد»، مدیرعامل اتحادیه کارخانجات خوراک دام، طیور و آبزیان خراسان رضوی نیز با بیان اینکه قطعی‌های مکرر برق طی ماه‌های گذشته آسیب جدی به این کارخانجات وارد کرده، افزود: این امر منجر به هدررفت نهاده‌های دامی و توقف تولید در کارخانه‌ها شده است. کارخانجات خوراک دام در میانه زنجیره تولید قرار دارند و نقش مهمی در پایداری تامین نهاده‌های دامی ایفا می‌کنند. با این حال، علاوه بر چالش‌های ناشی از قطعی برق، واحدها با فشار ناشی از هزینه‌های اضافی در حوزه مالیات و تامین اجتماعی مواجه‌اند. حتی در روزهایی که به دلیل قطعی برق امکان فعالیت وجود ندارد، این تعهدات مالی پابرجاست و فشار مضاعفی به تولیدکنندگان و در نهایت دامداران وارد می‌کند.

وی تصریح کرد: از سویی، امروز با وجود مشکلات نقدینگی، توان ذخیره‌سازی نهاده‌ها به شدت کاهش یافته است. ورود و خروج محصولات نیز باید در چندین سامانه مختلف ثبت شود که روند کار را پیچیده‌تر و هزینه‌بر کرده است. وظیفه این کارخانجات فرآوری خوراک دام است که نباید مشمول مالیات اضافه شود. این مبلغ در استان‌های مختلف براساس نظر کارشناس اتخاذ می‌شود.

وی خاطرنشان کرد: متاسفانه نگاه به کارخانجات خوراک دام همچنان در حد واسطه‌گری باقی مانده و هیچ‌گونه تسهیلاتی برای واردات نهاده‌ها در اختیار این مجموعه‌ها قرار نمی‌گیرد. ما معتقدیم که سامانه بازارگاه باید به شکل استانی اداره شود تا امکان مدیریت بهتر و تامین به‌موقع خوراک دام برای تولیدکنندگان فراهم گردد. امروز تولیدکنندگان باید در سامانه‌های متعدد از جمله سامانه انبارها، قرنطینه و بازارگاه ثبت اطلاعات کنند که این روند وقت‌گیر و هزینه‌بر است و نیروی انسانی زیادی می‌طلبد.

سرانه مصرف شیر در کشور به ۶۰ کیلوگرم کاهش یافته است

در ادامه، «مهدی هدایت‌نیا»، دبیر اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان صنایع لبنی خراسان رضوی با اشاره به رتبه نخست استان در زمینه تولید شیر در کشور، افزود: در حال حاضر ۱۰ کارخانه شیر خشک و ۹ کارخانه تولید شیر استریل در استان فعال هستند و این ظرفیت باعث شده تا پس از تهران، قوی‌ترین تشکل لبنی کشور در مشهد مستقر باشد.

هدایت‌نیا با اشاره به وضعیت مصرف شیر در کشور بیان کرد: متاسفانه سرانه مصرف شیر در ایران روند نزولی دارد و از میزان 110 کیلوگرم در سال ۱۳۹۰، به حدود ۶۰ کیلوگرم در شرایط کنونی رسیده است.

دبیر اتحادیه صنایع لبنی خراسان رضوی تصریح کرد: یکی از مشکلات جدی، نبود کمیته‌های تخصصی در حوزه تصمیم‌گیری حوزه مالیات است. در حال حاضر وزارت کار، اقتصاد و صمت در این زمینه تصمیم‌گیر هستند؛ در حالی که نهادهای تخصصی همچون سازمان استاندارد، بخش خصوصی و سازمان غذا و دارو در این فرآیند نقشی ندارند. این ضعف در سیاست‌گذاری اثرات منفی زیادی بر صنعت لبنیات گذاشته است.

وی افزود: در شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی در تهران تصمیمات مثبتی برای معافیت مالیاتی دو کالای لبنی پنیر پیتزای پروسس و تاپینگ پیتزا گرفته شد؛ اما تاکنون اجرا نشده است. همچنین وزارت بهداشت برخی فرآورده‌ها همچون پنیر پیتزا را به دلیل استفاده از مواد نگه‌دارنده در لیست محصولات آسیب‌رسان قرار داده که این موضوع نیز نیازمند بازنگری و پیگیری است؛ چون ما از مواد نگه‌دارنده در این کالا استفاده نمی‌کنیم.

وی ادامه داد: مجلس شورای اسلامی اعلام کرده علاوه بر مالیات مقرر در قانون مالیات‌های مستقیم، کالاهای آسیب رسان مثل نوشابه، عوارض مضاعفی باید بپردازند که در این زمینه، خراسان رضوی از اولین استان‌هایی است که ورود کرده است.

تاخیر در پرداخت خسارات، موجب سلب اعتماد کشاورزان نسبت به بیمه شده است

در ادامه جلسه، «احمدرضا رضازاده»، رئیس اتاق اصناف کشاورزی خراسان رضوی با اشاره به مشکلات صندوق بیمه بخش کشاورزی اظهار کرد: یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌ها در بحث صندوق بیمه کشاورزی، ناچیز بودن غرامت در برخی گزینه‌های بیمه‌ای است که موجب شده کشاورزان تمایل چندانی به بیمه کردن محصولات خود نداشته باشند. علاوه بر این، فرآیند اعلام خسارت با فاصله زمانی طولانی انجام می‌شود و پرداخت غرامت نیز با تاخیرهای یک‌ساله همراه است. این شرایط موجب بی‌اعتمادی کشاورزان نسبت به بیمه شده است

وی با اشاره به لزوم ایفای تعهدات دولت تصریح کرد: سهم اعتبارات دولتی در صندوق بیمه باید به‌موقع پرداخت شود تا کشاورزان بتوانند در شرایط بحران از حمایت واقعی برخوردار شوند. در حال حاضر بخش زیادی از مشکلات به دلیل عدم تخصیص به‌موقع منابع از سوی دولت ایجاد می‌شود.

وی در بخش دیگری از سخنانش گفت: تدوین الگوی کشت متناسب با شرایط اقلیمی، اجرای کشت قراردادی و خرید تضمینی می‌تواند امنیت خاطر کشاورزان را تامین کند. همچنین، توسعه کشت فراسرزمینی و توجه به صنایع تبدیلی باید در اولویت باشد و تصمیم‌گیری‌ها به صورت کارشناسانه انجام گیرد.

توسعه کشت گلخانه‌ای در خراسان رضوی اجتناب‌ناپذیر است

در بخش دیگری از این جلسه، «مهدی سمنگانی»، رئیس اتحادیه گلخانه‌داران خراسان رضوی، به مشکلات گلخانه‌ها در حوزه بیمه، مالیات، تخصیص سهمیه گازوئیل و همچنین بروکراسی پیچیده دولتی اشاره کرد و گفت: افزایش چند برابری قیمت گازوئیل، حق انتقال و مالیات‌ها مشکلات جدی برای واحدهای گلخانه‌ای ایجاد کرده است.

سمنگانی تاکید کرد: با توجه به محدودیت منابع آب و شرایط اقلیمی، توسعه کشت‌های گلخانه‌ای برای خراسان رضوی اجتناب‌ناپذیر است. استان ظرفیت بالایی در صادرات محصولات گلخانه‌ای دارد؛ اما نبود پایانه بارانداز و زیرساخت‌های صادراتی باعث از دست رفتن بخشی از این فرصت‌ها شده است.

«حمیدرضا رضوی خبیر»، مدیرعامل صندوق حمایت از توسعه بخش کشاورزی خراسان رضوی نیز به وضعیت تسهیلات بانکی اشاره کرد و گفت: نرخ سود تسهیلات در نظام بانکی باید با شرایط کشاورزی تطبیق داده شود. در کنار تسهیلات بانکی، صندوق حمایت از توسعه کشاورزی توسط جهاد کشاورزی ایجاد شد و ضروری است سهم دولت به عنوان آورده در بودجه سنواتی تامین و در اختیار صندوق‌ها قرار گیرد.

او تصریح کرد: قوانین و ظرفیت‌های مختلفی برای صندوق‌های کشاورزی پیش‌بینی شده است و می‌توان سهم دولت در این صندوق را از منابع مختلفی از جمله محل منابع سازگاری با کم‌آبی، فروش اموال مازاد و نیز مولدسازی اموال دولت تامین کرد.

کمبود نهاده و هزینه‌های بالای لجستیک، چالش اصلی تولیدکنندگان تخم‌مرغ

سپس سعیدرضا یزدی، مدیرعامل اتحادیه شرکت‌های تعاونی مرغداران تخم‌گذار خراسان رضوی با اشاره به مشکل کمبود نهاده ذرت اظهار کرد: قیمت هر کیلوگرم نهاده ذرت در سامانه بازارگاه ۱۲ هزار و ۱۵۰ تومان و در بازار آزاد، بین ۲۰ تا ۲۳ هزار تومان است. این اختلاف قیمت، فشار قابل توجهی بر تولیدکنندگان وارد کرده است.

وی افزود: در استان خراسان رضوی روزانه ۴۸۰ تن تخم‌مرغ تولید می‌شود که ۳۰۰ تن مصرف داخل استان است و حدود ۱۸۰ تن به سایر استان‌ها و صادرات اختصاص دارد. با وجود زیان ناشی از افزایش هزینه‌ها از اسفند سال گذشته، تولیدکنندگان با امید به آینده و طول دوره پرورش طولانی، توانسته‌اند این صنعت را زنده نگاه دارند.

او ادامه داد: مشکلات لجستیکی در حمل نهاده‌ها، کمبود سویا و ذرت و طولانی بودن زمان توزیع، روند تولید را برای تولیدکنندگان دشوار کرده است.

عبدالرضا خزاعی، عضو کمیسیون کشاورزی اتاق مشهد نیز با تاکید بر ضرورت مدیریت منابع مالی در شرایط فعلی اظهار کرد: تامین نقدینگی در بخش کشاورزی از طریق بانک‌ها با سودهای بسیار بالا انجام می‌شود.

نیازمند برنامه‌ریزی برای حفظ اراضی و جوان‌سازی بخش کشاورزی هستیم

سپس محمدرضا اورانی، مدیرعامل شرکت تعاونی کشاورزان مشهد اظهار کرد: تصدی‌گری در حوزه کشاورزی باید به تشکل‌ها، انجمن‌ها و شرکت‌های تعاونی واگذار شود؛ همچنین پیشنهاد می‌شود ساختار ادارات منابع طبیعی، دامپزشکی و جهاد کشاورزی در ۳۴ شهرستان استان ساماندهی شود تا هزینه‌های جاری کاهش یابد و بهره‌وری افزایش یابد.

وی ادامه داد: شورای کشاورزی استان باید دوباره فعال شود و با ایجاد شورای رشد و توسعه کشاورزی، الگوی کشت منطقی و بهره‌ور در استان تبیین و اجرا شود تا تولید پایدار و توسعه کشاورزی تحقق یابد.

کشت فراسرزمینی در افغانستان می‌تواند وابستگی به بنادر برای واردات نهاده‌ها را در استان کاهش دهد

مجید افشین، مشاور اتاق مشترک ایران و افغانستان نیز با اشاره به اهمیت توسعه کشت فراسرزمینی برای کاهش وابستگی وارداتی در بخش کشاورزی، گفت: اگر اختیارات استانی به درستی مورد استفاده قرار گیرد، تامین نهاده‌ها از افغانستان با قیمت پایین‌تری برای بازار داخلی و کشاورزان امکان‌پذیر است و می‌تواند هزینه‌ها را به میزان قابل توجهی کاهش دهد. در واقع، می‌توان با کاهش بروکراسی و بهره‌گیری از ظرفیت‌های افغانستان و آسیای میانه، وابستگی کشور به بنادر و مسیرهای طولانی واردات را کاهش داد.

فیروز ابراهیمی، رئیس خانه صمت خراسان رضوی هم با تاکید بر اهمیت همکاری بین بخش کشاورزی و صنعت در خراسان رضوی گفت: برای توسعه پایدار استان، لازم است که صنعت و کشاورزی کنار یکدیگر عمل کنند و از تجربیات یکدیگر بیاموزند تا بهره‌وری و سرمایه‌گذاری در استان به حداکثر برسد.