ضرورت ارتقای آموزش‌های تخصصی و ایجاد نظام گردشگری در کشور

به گزارش روابط عمومی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی مشهد، مژگان ثابت‌تیموری، رئیس کمیسیون گردشگری و صنایع دستی اتاق بازرگانی خراسان رضوی در ابتدای این نشست گفت: توسعه پایدار در مقاصد گردشگری، نیازمند ارتقای آموزش‌های تخصصی و ایجاد نظام حرفه‌ای گردشگری در کشور است و وسعت فعالیت‌های حوزه گردشگری در مشهد و دیگر مناطق خراسان رضوی ایجاب می‌کند که جایگاه ویژه‌ای برای آموزش نیروی انسانی این صنعت قائل شویم.

وی افزود: یکی از نیازهای اصلی کارکنان صنعت گردشگری، مهارت‌آموزی کاربردی و آموزش‌های مستمر است. صرف برگزاری دوره‌های تئوریک و ثبت‌نام در کلاس‌ها کافی نیست؛ بلکه باید آموزش‌ها به‌گونه‌ای طراحی شود که مهارت واقعی نیروها در هتل‌ها، مراکز خدماتی و حوزه راهنمایی گردشگری تقویت شود. راهنمایان حرفه‌ای، سرمایه‌های ارزشمند این صنعت هستند و گردشگران داخلی و خارجی به دنبال خدمات آنان خواهند بود.

ثابت‌تیموری با اشاره به اهمیت برگزاری دوره‌های عمومی و عملی گردشگری، عنوان کرد: تفاهم‌نامه‌ای با سازمان فنی و حرفه‌ای استان منعقد شده تا این آموزش‌ها به ‌صورت کاربردی برگزار شود و در داخل و خارج از کشور اعتبار بیشتری داشته باشد.

وی در ادامه با تاکید بر ضرورت ایجاد «نظام تخصصی گردشگری» در کشور، بیان کرد: همان‌طور که پرستاران، مهندسان یا پزشکان نظام‌های تخصصی خود را دارند، لازم است جامعه بزرگ فعالان گردشگری نیز از چنین ساختاری برخوردار شود. وجود این نظام موجب نظارت بهتر، استانداردسازی فعالیت‌ها و سامان‌دهی شاغلان این حوزه می‌شود.

رئیس کمیسیون گردشگری و صنایع دستی اتاق بازرگانی خراسان رضوی همچنین گفت: یکی از مشکلات موجود، هزینه‌های بالای موسسات آموزشی وابسته به برخی پلتفرم‌هاست که موجب انصراف علاقه‌مندان از ادامه آموزش می‌شود. اگر بستر آموزش مستقل و استاندارد فراهم شود، می‌توان بسیاری از این مشکلات را برطرف کرد.

ضرورت بازبینی رویکردها برای پایدارسازی گردشگری ایران

ولی تیموری، مشاور وزیر و مدیرکل دفتر مطالعات، آموزش و برنامه‌ریزی گردشگری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی نیز در این نشست با اشاره به شرایط فعلی صنعت گردشگری، بر لزوم بازبینی روش‌ها و فرآیندها تاکید کرد و گفت: شعار امسال روز جهانی گردشگری، «گردشگری و تحول پایدار» انتخاب شده و این ضرورت را بیش از پیش یادآور می‌شود که باید با بازنگری در رویکردها، از تکرار ناپایداری‌ها و عدم تعادل‌های گذشته جلوگیری کنیم.

وی افزود: شرایط فعلی، از جمله اثرات سیاسی و اقتصادی، چالش‌هایی جدی ایجاد کرده و لازم است برنامه‌ریزی‌های زیربنایی و اقدامات هماهنگ برای جذب گردشگر داخلی و خارجی با رویکردی پایدار در دستور کار قرار گیرد.

مدیرکل دفتر مطالعات گردشگری وزارت میراث فرهنگی همچنین خاطرنشان کرد: تجربه‌های گذشته، از جمله دوران قبل و پس از کرونا، به ما آموخته که گردشگری باید با دیدی بلندمدت و متوازن مدیریت شود تا بتواند در برابر بحران‌ها مقاومت بیشتری داشته باشد.

پیگیری‌های مستمر در حوزه گردشگری سلامت، مسیر توسعه این بخش را هموار کرده است

ناصر غفران،  نایب‌رئیس کمیسیون گردشگری و صنایع دستی اتاق بازرگانی خراسان رضوی گفت: پیگیری‌های ارزشمند در حوزه گردشگری سلامت موجب شده این بخش مسیر توسعه خود را با سرعت بیشتری طی کند. اگر امروز گردشگری سلامت در کشور و استان رو به جلو حرکت می‌کند، نتیجه تلاش‌های مستمر و پیگیری‌های تخصصی در این حوزه است.

وی با اشاره به جایگاه کمیسیون گردشگری و صنایع دستی اتاق مشهد در طرح مباحث و پیگیری مسائل این بخش در استان افزود: کمیسیون بستری برای گفتگو و هم‌اندیشی فعالان است و این گفت‌وگوها به‌تدریج اثرگذاری خود را نشان داده است. استقبال همکاران و فعالان این صنعت از جلسات کمیسیون، بیانگر اهمیت موضوع و تاثیر مثبت مباحث مطرح‌شده در تصمیم‌گیری‌هاست.

بررسی راهکارهای توانمندسازی منابع انسانی در حوزه گردشگری خراسان رضوی

امید خدادادی، دبیر کمیسیون گردشگری و صنایع دستی اتاق بازرگانی خراسان رضوی نیز گفت: ارتقای کیفیت خدمات گردشگری، آموزش مستمر منابع انسانی و استفاده بهینه از حمایت‌های مالی و نهادی، از اولویت‌های اصلی توسعه صنعت گردشگری در استان و کشور است. هدف از انتخاب این موضوع، شناسایی راهکارهای عملی در حوزه توسعه پایدار و افزایش بهره‌وری واحدهای گردشگری است.

وی با اشاره به چالش‌های موجود در این حوزه، عنوان کرد: کمبود مهارت‌های تخصصی در میان بخشی از نیروهای شاغل، نبود نظام جامع آموزش ضمن خدمت متناسب با نیازهای روز صنعت گردشگری، محدودیت دسترسی فعالان این بخش به منابع مالی و حمایت‌های دولتی، آگاهی ناکافی کارآفرینان از فرصت‌ها و پیچیدگی‌های اداری در فرآیند اخذ تسهیلات، از مهم‌ترین موانع پیش‌روی توسعه گردشگری محسوب می‌شود.

خدادادی ادامه داد: پیشنهادهای مطرح‌شده در کمیسیون شامل طراحی و اجرای دوره‌های آموزشی ضمن خدمت به‌صورت مستمر و تخصصی برای نیروی انسانی شاغل، همکاری با دانشگاه‌ها و تشکل‌های گردشگری در برگزاری کارگاه‌های آموزشی، بهره‌گیری از ظرفیت‌های قانونی در حمایت از فعالان این حوزه و ایجاد بانک اطلاعاتی و سامانه اطلاع‌رسانی شفاف برای قوانین و مقررات گردشگری است.

وی خاطرنشان کرد: یکی از دغدغه‌های اصلی در این صنعت، تعدد دستگاه‌های تصمیم‌گیرنده و نبود تمرکز مدیریتی در وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی است؛ موضوعی که فرآیند حمایت و سیاست‌گذاری را با چالش مواجه کرده است.

دبیر کمیسیون گردشگری و صنایع دستی اتاق بازرگانی خراسان رضوی با تاکید بر نقش‌آفرینی بخش خصوصی، گفت: خوشبختانه در استان، تعامل و همکاری مطلوبی میان تشکل‌های بخش خصوصی و دستگاه‌های اجرایی از جمله استانداری برقرار است و این همگرایی می‌تواند مسیر توسعه گردشگری را هموارتر کند.

ناپایداری اشتغال و ضعف آموزش از مهم‌ترین چالش‌های صنعت گردشگری است

جواد براتی، رئیس پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی خراسان رضوی نیز گفت: ناپایداری مشاغل، خرد بودن کسب‌وکارها و ضعف در نظام آموزش تخصصی از مهم‌ترین چالش‌های صنعت گردشگری در کشور به شمار می‌رود.

وی اظهار کرد: نوع اشتغال در گردشگری به دلیل ماهیت فصلی و موقت بودن بسیاری از قراردادها، موجب فشار کاری بالا در دوره‌های کوتاه و نوسانات شدید در بازار کار این حوزه شده است. این وضعیت باعث می‌شود نه کارکنان انگیزه کافی برای مهارت‌آموزی داشته باشند و نه کارفرمایان تمایلی به سرمایه‌گذاری در آموزش نیروی انسانی از خود نشان دهند.

وی افزود: صنعت گردشگری در مقایسه با سایر بخش‌های اقتصادی مانند صنعت و معدن، عمدتاً متشکل از کسب‌وکارهای کوچک و خرد است که با محدودیت‌های مالی و زیرساختی متعددی مواجه‌اند. این شرایط موجب می‌شود موضوع آموزش در اولویت قرار نگیرد و بیشتر به نیازهای کوتاه‌مدت بازار پرداخته شود.

براتی با اشاره به مطالعات بین‌المللی در حوزه آموزش گردشگری، خاطرنشان کرد: بر اساس پژوهش‌های انجام‌شده، کیفیت آموزش گردشگری در کشور ما نسبت به بسیاری از کشورها در سطح پایین‌تری قرار دارد. یکی از راهکارهای ارتقا، برقراری ارتباط ساختاریافته میان نظام آموزشی کشور با آکادمی‌ها و نهادهای بین‌المللی از جمله سازمان جهانی گردشگری است تا بتوان از تجربیات و دوره‌های استاندارد جهانی بهره گرفت.

رئیس پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی استان تاکید کرد: برای حل این چالش‌ها لازم است حمایت‌های حاکمیتی و سیاست‌گذاری‌های هماهنگ در سطح ملی به اجرا گذاشته شود تا علاوه بر بهبود زیرساخت‌ها، انگیزه لازم برای سرمایه‌گذاری در آموزش نیروی انسانی نیز ایجاد گردد.

آموزش اجباری به تنهایی کیفیت خدمات گردشگری را ارتقا نمی‌دهد

مرجان شاه‌ولایتی، مدیرعامل جامعه هتلداران خراسان رضوی گفت: ارتقای کیفیت خدمات گردشگری مستلزم سرمایه‌گذاری واقعی در آموزش نیروی انسانی است و صرفاً با اجباری کردن دوره‌ها نمی‌توان به نتایج مطلوب دست یافت. یکی از چالش‌های اصلی حوزه گردشگری، نبود ثبات در نیروی انسانی بوده و زمانی که افراد در بازه‌های کوتاه‌مدت در یک مجموعه فعالیت می‌کنند، کارفرما انگیزه چندانی برای صرف هزینه در آموزش‌های تخصصی ندارد و این موضوع مانع ارتقای سطح خدمات می‌شود.

وی افزود: آموزش هزینه‌بر است و اگر قرار باشد بدون ضمانت ماندگاری نیروها انجام شود، کسب‌وکارها آن را صرفه‌مند نمی‌دانند. از این رو، باید سازوکاری ایجاد شود که هم کارفرما و هم نیروی انسانی از مزایای آموزش بهره‌مند شوند.

شاه‌ولایتی با بیان اینکه اجبار به گذراندن دوره‌های آموزشی لزوماً نتیجه‌بخش نیست، تصریح کرد: تجربه نشان داده حتی زمانی که آموزش‌ها برای مدیران یا کارکنان اجباری شده، خروجی مطلوبی به دست نیامده است. آنچه اهمیت دارد، آسیب‌شناسی و طراحی دوره‌های کاربردی متناسب با نیازهای واقعی صنعت است.

مدیرعامل جامعه هتلداران خراسان رضوی تاکید کرد: در شرایطی که فشارهای اقتصادی بر کسب‌وکارهای گردشگری بالاست، حمایت‌های مالیاتی و مشوق‌های قانونی می‌تواند نقش موثری در ترغیب مجموعه‌ها به سرمایه‌گذاری در آموزش ایفا کند.

لزوم به‌روزرسانی آموزش‌ها و اعتباربخشی به گواهی‌های تخصصی گردشگری

ابراهیم محرابی، مدیر خانه‌مسافرهای خراسان رضوی، گفت: ارتقای خدمات اقامتی نیازمند به‌روزرسانی دستورالعمل‌های آموزشی و اعتباربخشی به گواهی‌های تخصصی در حوزه گردشگری است. یکی از مشکلات موجود این است که گواهی‌های آموزشی گردشگری در عمل ارزش و جایگاه کافی ندارند و این مسئله موجب کاهش انگیزه برای فراگیری آموزش‌های تخصصی شده است.

وی افزود: ضروری است ارتقای شغلی کارکنان واحدهای اقامتی منوط به گذراندن دوره‌های تخصصی مرتبط شود و دستورالعمل‌ها و محتوای آموزشی نیز به‌صورت مستمر به‌روزرسانی گردد. نبود شیوه‌نامه‌های تخصصی و به‌روز در حوزه تاسیسات اقامتی، یکی از خلأهای جدی صنعت گردشگری در استان است.

آموزش گردشگری مسئولانه نیازمند رویکرد نوآورانه و تیمی است

نگار حسینیان، نایب‌رئیس انجمن علمی طبیعت‌گردی ایران، گفت: آموزش گردشگری مسئولانه باید با هدف حفاظت از محیط‌زیست و کاهش آسیب‌های ناشی از حضور گردشگران در مقاصد گردشگری دنبال شود. در کشورهای پیشرفته، آموزش گردشگری با استفاده از ابزارهای نوین و شبیه‌سازی موقعیت‌ها انجام می‌شود؛ امری که می‌تواند در ارتقای کیفیت دوره‌های آموزشی راهنمایان گردشگری در کشور ما نیز موثر باشد.

وی افزود: توجه به کار تیمی در حوزه گردشگری اهمیت ویژه‌ای دارد و لازم است فضایی فراهم شود که فعالان این عرصه بتوانند ایده‌های نوآورانه خود را مطرح و اجرا کنند.

نیاز به اصلاح آموزش و صدور کارت راهنمایان گردشگری

رضا عسکری، رئیس هیات مدیره انجمن راهنمایان گردشگری، بر ضرورت اصلاح رویه صدور کارت راهنمایان گردشگری و ارتقای آموزش‌های عملی تاکید کرد و با اشاره به مشکلات صدور کارت و نبود سرفصل‌های عملی در دوره‌های آموزشی، گفت: برخلاف رشته‌های دیگر مانند مربی‌گری کوهنوردی، راهنمایان گردشگری فاقد آموزش عملی کافی هستند که باید در برنامه‌ها لحاظ شود.

عسکری همچنین به ضعف اطلاع‌رسانی در حوزه فعالیت‌های مجاز گردشگری اشاره و خاطرنشان کرد: ۹۰ درصد راهنمایان و شهروندان از نحوه فعالیت قانونی آگاه نیستند که این امر باعث رشد فعالیت‌های غیرمجاز در حوزه گردشگری شده است.

وی خواستار تعیین چهارچوب قانونی شفاف برای فعالیت راهنمایان گردشگری و اطلاع‌رسانی موثر از سوی وزارتخانه شد.

ضرورت ایجاد انگیزه، حذف واسطه و راه‌اندازی پلیس گردشگری

حمیدرضا محمدیان، عضو کمیسیون گردشگری و صنایع دستی اتاق بازرگانی خراسان رضوی، بر لزوم ایجاد انگیزه‌های تشویقی و ارتقای شغلی در صنعت گردشگری تاکید کرد.

وی با بیان اینکه خلأهای آموزشی و شغلی در گردشگری وجود دارد، افزود: دریافت‌های ارزی از گردشگران خارجی باید شفاف باشد و تناقض در بازار گردشگری رفع شود، و از دریافت ارزی مستقیم از مسافران خودداری شود.

محمدیان همچنین خواستار حذف واسطه‌ها در صنعت گردشگری و ایجاد پلیس گردشگری به عنوان ضابط رسمی در دستگاه‌های مختلف شد تا نظارت و پیگیری امور گردشگری بهبود یابد.

تاکید بر ارتقای آموزش و استانداردسازی در حوزه میراث و گردشگری

علی زارعی، از فعالان گردشگری، بر ضرورت ارتقای سطح توانمندی نیروی انسانی در صنعت گردشگری و میراث فرهنگی تاکید کرد.

زارعی با اشاره به تنوع استانداردهای موجود در سازمان فنی و حرفه‌ای، گفت: نیاز است با توجه به ظرفیت‌های فرهنگی و میراثی خراسان، سرفصل‌های آموزشی استانداردسازی و عملیاتی شود تا نه‌تنها انگیزه نیروی انسانی افزایش یابد، بلکه آموزش به صورت کاربردی و تخصصی در دسترس فعالان این حوزه قرار گیرد.

وی با تاکید بر اینکه خراسان رضوی یکی از شاخص‌ترین قطب‌های گردشگری غذا است، افزود: ایجاد بستر مناسب برای آموزش ضمن خدمت، ارتقای مهارت‌ها و شناساندن استانداردهای بومی، می‌تواند ارزش افزوده قابل توجهی برای گردشگری منطقه ایجاد کند.