لزوم شفاف‌سازی دستورالعمل‌های بهینه‌سازی مصرف انرژی

بهینه‌سازی، سهل‌الوصول‌ترین راهکار کاهش ناترازی انرژی

به گزارش روابط عمومی اتاق مشهد، در آغاز این نشست، نسرین یوسفی عارفی، رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی خراسان رضوی، اظهار کرد: مسئولان کشور امروز به این نتیجه رسیده‌اند که بهینه‌سازی، آسان‌ترین و در دسترس‌ترین راه برای کاهش ناترازی انرژی در کشور است. از همین رو، دستورالعمل‌های متعددی در این حوزه صادر شده است.

وی افزود: کمیسیون انرژی به زودی میزبان رئیس ساتبا و مدیرکل دفتر بهینه‌سازی انرژی خواهد بود تا ابهامات موجود در دستورالعمل‌های مربوط به عرضه و تبادل برق تجدیدپذیر، گواهی صرفه‌جویی انرژی و فرآیند اخذ گواهی بهینه‌سازی بررسی و شفاف‌سازی شود.

او همچنین از برگزاری همایشی تخصصی در این زمینه خبر داد و تأکید کرد: جزئیات آن به‌زودی به اطلاع اعضای کمیسیون خواهد رسید.

پیچیدگی فرآیند فروش برق در بورس انرژی

رئیس کمیسیون انرژی اتاق خراسان رضوی، فروش برق در بورس انرژی را یکی از چالش‌های جدی بخش خصوصی دانست و گفت: ورود به این فرآیند با بروکراسی پیچیده‌ای همراه است، اما در صورت تسهیل شرایط، بسیاری از فعالان حوزه انرژی ترجیح می‌دهند به جای فروش تضمینی، برق خود را از طریق بورس عرضه کنند.

وی اضافه کرد: این تغییر رویکرد می‌تواند برای دولت نیز مزیت‌هایی به همراه داشته باشد، زیرا با کاهش قراردادهای خرید تضمینی، بار مالی دولت در قبال سرمایه‌گذاران کاهش خواهد یافت.

مزایا و ابهامات دستورالعمل جدید

یوسفی عارفی با اشاره به مفاد دستورالعمل عرضه و تبادل برق تجدیدپذیر خاطرنشان کرد: طبق این دستورالعمل، نیروگاه‌های خانگی نیز می‌توانند انرژی تولیدی خود را در تابلوی برق سبز بورس انرژی عرضه کنند؛ موضوعی که نشان می‌دهد برای نیروگاه‌های کوچک‌تر از یک مگاوات، همکاری با تجمیع‌کننده‌ها از نظر اقتصادی مقرون به صرفه است.

وی افزود: کسانی که دارای پروانه خرید تضمینی هستند نیز می‌توانند وارد حوزه تجمیعی شوند. با این حال، الزامات فنی مرتبط با استفاده از ترانس اختصاصی در این دستورالعمل لحاظ نشده که یکی از موارد مبهم و نیازمند شفاف‌سازی است.

یوسفی عارفی تصریح کرد: ابهامات متعددی در این دستورالعمل جدید وجود دارد که باید برطرف شود تا مسیر ورود واحدهای صنعتی و کشاورزی برای فروش برق در بورس انرژی هموار گردد. به همین منظور، کمیسیون در نظر دارد دیدگاه‌های شرکت‌های خرده‌فروش برق را جمع‌آوری و به سازمان ساتبا منتقل کند.

جزئیاتی از وضعیت شبکه برق کشور

در بخش دیگری از جلسه، سیدمحمدقائم ذبیحی، دبیر کمیسیون انرژی اتاق خراسان رضوی، با ارائه آماری از وضعیت مشترکین برق کشور گفت: در حال حاضر، تعداد مشترکین فعال شبکه برق به ۴۱ میلیون و ۸۰۰ هزار مشترک رسیده است که نسبت به سال گذشته، رشد ۰.۶۵ درصدی را نشان می‌دهد.

به گفته او، مشترکین خانگی با ۳۳ میلیون و ۲۱۰ هزار اشتراک، حدود ۸۰ درصد کل مشترکین کشور را تشکیل می‌دهند و سهم مصرفی آن‌ها ۳۰.۸ درصد است. مشترکین کشاورزی نیز با ۵۵۸ هزار اشتراک، سهمی معادل ۱۳.۸ درصد دارند و سهم مصرف مشترکین صنعتی با ۲۸۲ هزار اشتراک به ۳۷.۸ درصد می‌رسد.

نیروگاه‌های خورشیدی خانگی و بازگشت سرمایه

ذبیحی در ادامه به مزایای احداث نیروگاه‌های خورشیدی کوچک اشاره کرد و گفت: سامانه‌های ۵ کیلوواتی شامل ۸ تا ۹ پنل خورشیدی هستند که در فضایی حدود ۲۰ تا ۳۰ مترمربع نصب می‌شوند و می‌توانند انرژی مورد نیاز یک خانوار را در طول روز تأمین کنند.

او افزود: با توجه به تعرفه خرید تضمینی برق، بازگشت سرمایه این طرح‌ها حدود سه تا چهار سال زمان می‌برد.

وی در ادامه به تشریح مفاد دستورالعمل «عرضه و تبادل برق تجدیدپذیر از طریق نیروگاه مجازی (تجمیع‌کننده) در تابلوی برق سبز بورس انرژی» پرداخت و توضیح داد: در این مصوبه، شرایط ورود نیروگاه‌های مجاز برای عرضه برق به‌صورت فیزیکی، مشتقه یا از طریق گواهی تولید برق تجدیدپذیر تعیین شده است. همچنین، سازوکارهای اجرایی و ضوابط فعالیت شرکت‌های خرده‌فروش مجاز و تجمیع‌کننده برق سبز در این دستورالعمل به‌صورت دقیق مشخص شده است.

وی افزود: در این سند، تعاریف کلیدی از جمله «تجمیع‌کننده»، «نیروگاه مجازی» و «تابلوی برق سبز» آمده و وظایف هر یک از نهادهای ذی‌ربط شامل ساتبا، نیروگاه‌ها، شرکت‌های تجمیع‌کننده و شرکت مدیریت شبکه برق ایران به‌طور شفاف تشریح شده است.

به گفته ذبیحی، این دستورالعمل در سطح سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری انرژی برق (ساتبا)، شرکت مدیریت شبکه برق ایران، شرکت بورس انرژی ایران، تولیدکنندگان و متقاضیان برق تجدیدپذیر و شرکت‌های خرده‌فروشی تنظیم و لازم‌الاجراست و مسئولیت اجرای آن بر عهده ساتبا قرار دارد.

وی درباره شرایط و ضوابط این دستورالعمل گفت: تمامی نیروگاه‌هایی که دارای پروانه بهره‌برداری معتبر و مجوز فروش در «تابلوی برق سبز» هستند، می‌توانند درخواست فروش برق خود را به تجمیع‌کننده ارائه دهند. ساتبا در قبال قرارداد میان نیروگاه و تجمیع‌کننده مسئولیتی ندارد و فروش برق تولیدی نیروگاه به تجمیع‌کننده به منزله تسویه کامل تعهدات ساتبا با نیروگاه تلقی می‌شود. همچنین در دوره قرارداد، که حداقل یک بازه زمانی یکساله است، نیروگاه مجاز به فروش برق به ساتبا نخواهد بود و فروش برق می‌تواند به شکل فیزیکی، مشتقه یا گواهی انجام گیرد.

وظایف ساتبا در چهارچوب دستورالعمل

دبیر کمیسیون انرژی در ادامه توضیح داد: اعلام شرایط و ضوابط لازم برای ارزیابی فنی و مالی تجمیع‌کننده‌ها، تعیین سقف ظرفیت پروانه تجمیع‌کنندگی، صدور مجوز فعالیت بر اساس ظرفیت تأییدشده، دریافت ضمانت‌نامه دو‌ساله از تجمیع‌کننده‌ها برای عرضه برق نیروگاه مجازی در تابلوی برق سبز، صدور معرفی‌نامه برای تجمیع‌کننده و نیروگاه، ارائه فهرست نیروگاه‌های مشمول و بررسی میزان تولید آن‌ها برای تحلیل تعهدات و یا موارد نکول از جمله وظایف ساتبا در این دستورالعمل است.

ذبیحی اضافه کرد: در مقابل، نیروگاه‌ها نیز موظف‌اند درخواست کتبی خود مبنی بر عرضه برق تولیدی را به ساتبا ارائه و یکی از تجمیع‌کننده‌های مورد تأیید این سازمان را انتخاب کنند.

الزامات تجمیع‌کننده‌ها در فرآیند عرضه برق

وی خاطرنشان کرد: طبق مفاد این دستورالعمل، تجمیع‌کننده‌ها باید پس از اخذ پروانه از ساتبا، پلتفرمی معاملاتی برای تجمیع نیروگاه‌ها در قالب نیروگاه مجازی ایجاد کنند تا امکان مشاهده و عرضه برق در تابلوی برق سبز فراهم شود. همچنین تنظیم پیش‌نویس قرارداد با نیروگاه و بررسی وضعیت فیزیکی آن از نظر میزان تولید و عملکرد فنی پیش از عقد قرارداد، از جمله الزامات تجمیع‌کننده‌هاست.

فرآیند دشوار ورود به بورس انرژی برای کشاورزان

در بخش دیگری از این نشست، محمد شجعی، رئیس اداره مدیریت بحران سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی، با اشاره به چالش‌های موجود برای کشاورزان در ورود به بورس انرژی گفت: به نظر می‌رسد قراردادهای منعقدشده میان کشاورزان و وزارت نیرو، یک‌جانبه و در قالب تهاتر تعریف شده است. این در حالی است که برق اختصاص‌یافته به بخش کشاورزی با هدف تأمین امنیت غذایی و با تعرفه‌ای پایین عرضه می‌شود.

وی با تأکید بر ضرورت حمایت از این قشر افزود: نقش اتاق بازرگانی در پیگیری حقوق کشاورزان و مطالبه‌گری از دستگاه‌های اجرایی در این حوزه، بسیار حائز اهمیت است.

شجعی تصریح کرد: اغلب نیروگاه‌های تجدیدپذیر احداث‌شده توسط کشاورزان، ظرفیتی بین ۵۰ تا ۱۰۰ کیلووات دارند و همین موضوع باعث می‌شود فرآیند ورود آن‌ها به بورس انرژی با دشواری زیادی همراه باشد. بنابراین پیشنهاد می‌شود سازوکاری پیش‌بینی شود تا کشاورزان بتوانند از طریق کارگزاران، برق تولیدی خود را در بورس انرژی عرضه کنند

ضرورت حمایت از کشاورزان در ورود به بورس انرژی

رئیس اداره مدیریت بحران سازمان جهاد کشاورزی استان، با طرح این پرسش که «آیا وزارت نیرو اجازه می‌دهد قرارداد خرید تضمینی برق کشاورزان به فروش در بورس تبدیل شود؟»، اظهار کرد: حمایت از کشاورزان به‌معنای حمایت از امنیت غذایی کشور است. از این رو انتظار می‌رود اتاق بازرگانی با پیگیری از مسئولان ساتبا، زمینه ورود کشاورزان به بورس انرژی را تسهیل کند؛ به‌ویژه آن‌که اختلاف میان نرخ خرید تضمینی و نرخ بورس، قابل‌توجه است.

در پاسخ، یوسفی عارفی، رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی خراسان رضوی، تصریح کرد: در دستورالعمل جدید، امکان تبدیل خرید تضمینی به فروش در بورس برای صنایع کشاورزی پیش‌بینی شده است. با این حال، کشاورزان باید از طریق تجمیع‌کننده‌های دارای مجوز خرده‌فروشی اقدام کرده و جزئیات تبدیل قرارداد را با هماهنگی ساتبا مشخص کنند. وی پیشنهاد داد دو پروژه پایلوت در استان اجرا و موانع اجرایی آن برای اصلاح به ساتبا منعکس شود.

ضرورت تعیین مرجع رسیدگی به اختلافات در دستورالعمل‌ها

در بخش دیگری از نشست، محمد امیر محرری، از فعالان حوزه انرژی، ضمن مثبت ارزیابی‌کردن دستورالعمل «عرضه و تبادل برق تجدیدپذیر در بورس انرژی»، گفت: با وجود محتوای مناسب، چند ابهام مهم در این سند وجود دارد؛ از جمله اینکه نهاد مشخصی برای رسیدگی به اختلافات میان تولیدکنندگان و شرکت‌ها در آن تعریف نشده است. پیشنهاد می‌شود مرجع مشخصی برای حل اختلاف‌ها تعیین شود تا روند بررسی و حمایت از سرمایه‌گذاران تسریع گردد.

وی افزود: علاوه بر این، در دستورالعمل به‌طور شفاف به معیارها و شرایط ایجاد شرکت‌های سرمایه‌گذار اشاره نشده است. چنانچه در این موارد شفاف‌سازی انجام گیرد، بسیاری از سرمایه‌گذاران بخش خصوصی در استان برای ورود به این حوزه ترغیب خواهند شد.

بررسی اصلاحیه دستورالعمل صدور و تسویه گواهی صرفه‌جویی انرژی

در ادامه نشست، مهدی سروری، نماینده شرکت ایران‌خودرو خراسان رضوی، با اشاره به دستور کار دوم کمیسیون مبنی بر بررسی «اصلاحیه دستورالعمل صدور، تحویل و تسویه گواهی صرفه‌جویی انرژی برق»، اظهار کرد: این دستورالعمل با هدف رفع ناترازی انرژی و تعریف چارچوبی برای صدور گواهی‌های صرفه‌جویی تدوین شده و از قابلیت مبادله در بورس انرژی برخوردار است.

وی افزود: در این طرح، نهادهایی از جمله وزارت نیرو، توانیر، ساتبا، شرکت بورس انرژی ایران، شرکت‌های خدمات انرژی و سرمایه‌گذاران بخش بهینه‌سازی به‌عنوان ذی‌نفعان حضور دارند. به گفته او، اخذ گواهی بهینه‌سازی برای مصرف گاز تا سقف ۱۰۰ هزار مترمکعب در سال و برای برق تا ۵۰ مگاوات در نظر گرفته شده که می‌تواند فرآیند سرمایه‌گذاری را تسهیل کند.

سروری با تأکید بر ضرورت ورود شرکت‌های صحه‌گذار و اندازه‌گیری در فرآیند عرضه انرژی در بورس، تصریح کرد: برای هر پروژه بهینه‌سازی باید شرکت ثالثی به ارزیابی نتایج بپردازد. وی ابراز امیدواری کرد ابعاد محیط‌زیستی این طرح نیز فعال شود تا شرکت‌ها بتوانند از مزایای گواهی کربن بهره‌مند شوند.

او اصلاح الگوی مصرف برق، افزایش بهره‌وری انرژی، توسعه سرمایه‌گذاری در بازار بهینه‌سازی و مشارکت فعال بخش خصوصی را از اهداف کلیدی این دستورالعمل برشمرد.

او با اشاره به جزئیات اجرای دستورالعمل «گواهی صرفه‌جویی انرژی» گفت: اجرای این دستورالعمل بر عهده شرکت توانیر و شرکت‌های زیرمجموعه است و نظارت بر حسن اجرای آن نیز توسط معاونت برق و انرژی وزارت نیرو انجام می‌شود. به گفته او، بهای انرژی صرفه‌جویی‌شده بر اساس نرخ میان‌باری محاسبه می‌شود و عوارض، مالیات یا آبونمان شامل آن نخواهد شد. در بخش خانگی نیز تعرفه پایه در نظر گرفته می‌شود.

وی افزود: ساتبا موظف است ظرف سه ماه سامانه‌ای برای صدور گواهی و اتصال آن به بورس انرژی ایجاد کند تا فرآیند صدور و تسویه تسهیل شود. همچنین، امکان تسویه گواهی‌ها در قبوض برق مشترکان فراهم شده و شرکت‌های خرده‌فروش می‌توانند گواهی‌های خریداری‌شده را به مصرف‌کنندگان منتقل کنند. او تأکید کرد: اتاق بازرگانی خراسان رضوی پیشنهاد کرده است چالش‌های موجود در این دستورالعمل از طریق کارگروه انرژی استان به مرکز منعکس شود.

در ادامه، یوسفی عارفی، رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی خراسان رضوی، با جمع‌بندی مباحث نشست گفت: توسعه شرکت‌های خدمات‌دهنده و فروش مستقیم در حوزه انرژی از اقدامات مهم استان است، به‌ویژه آن‌که گواهی‌های بهینه‌سازی در دو بخش برق و گاز صادر می‌شود. او از آمادگی اتاق بازرگانی برای همکاری با وزارت نفت و وزارت نیرو در این زمینه خبر داد و افزود: بخش خصوصی باید در مطالبه‌گری و رفع موانع فعال باشد تا پروژه‌های بهینه‌سازی در بخش‌های خانگی و کشاورزی به کاهش ناترازی انرژی کشور کمک کند.

وی با اشاره به تعامل مطلوب خراسان رضوی با ساتبا و استانداری، این استان را پایلوت مناسبی برای اجرای دستورالعمل‌های انرژی تجدیدپذیر دانست و تأکید کرد: شرکت‌های دانش‌بنیان نیز با ورود به حوزه صرفه‌جویی انرژی می‌توانند در بازار بورس نقش‌آفرینی کنند.

در پایان نشست، فرامرز نیک‌بین، مجری طرح رصدخانه انرژی شرکت برق منطقه‌ای خراسان رضوی، گفت: رصدخانه انرژی تمام مراحل مربوط به نیروگاه‌های تجدیدپذیر را از ثبت درخواست تا تحویل به شبکه و بهینه‌سازی دنبال کرده و از سرمایه‌گذاران حمایت می‌کند. او اظهار امیدواری کرد با اجرای این سازوکار، مشکلات سرمایه‌گذاران در مسیر توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر به حداقل برسد.