ردپای تورم و قانون بر چک های برگشتی استان

بانک مرکزی بالاخره گزارش وضعیت چک های مبادله‌ای بانک‌های کشور در  فروردین امسال را منتشر کرد. بر اساس این داده‌ها در فروردین 1402 در کل کشور 6.4 میلیون فقره چک به ارزش حدود 328 هزار میلیارد تومان مبادله شده که نسبت به ماه قبل یعنی اسفند 1401 حدود 25 درصد از نظر تعداد و 44 درصد ازنظر مبلغ کاهش داشته است. این داده‌ها نشان می‌دهد حدود 50 درصد چک ها در سه استان تهران با سهم 31.2 درصد، اصفهان با سهم حدود 10 درصد و خراسان رضوی با سهم 7.3 درصد مبادله شده است و حدود 60 درصد مبلغ کل چک های کشور نیز در این سه استان بوده که سهم تهران به ‌تنهایی بیش از 45 درصد است.

وضعیت چک های برگشتی این ماه هم متفاوت بوده به طوری که در فروردین‌ امسال  451 هزار فقره چک به ارزش بیش از 31 هزار میلیارد تومان در کل کشور برگشت ‌خورده که نسبت به اسفند کاهش حدود 26 درصدی در تعداد و 39 درصدی در مبلغ را داشته است. استان‌های تهران با حدود 28 درصد، اصفهان با 11 درصد و استان خراسان رضوی با 8 درصد بیشترین سهم را در تعداد چک های برگشتی کشور به خود اختصاص داده‌اند.

به لحاظ مبلغی نیز به همین ترتیب است ، با این تفاوت که تهران به ‌تنهایی بیش از 42 درصد مبلغ چک های برگشتی را به خود اختصاص داده و استان‌اصفهان با 8 درصد و استان خراسان رضوی با6.5 درصد در رتبه‌های بعدی قرار دارند. البته سه استان مذکور بالاترین سهم را در اقتصاد کشور در اختیار دارند که بالا بودن سهم این سه استان در چک های برگشتی کشور با توجه به این که حدود 50 درصد کل چک های مبادله شده کشور در فروردین‌ را به خود اختصاص داده بودند، مسئله ای طبیعی به نظر می‌رسد.

اما جایگاه و وضعیت عملکرد اقتصاد خراسان رضوی در استفاده از چک برای مبادلات خود در فروردین‌ امسال چگونه بوده است؟ بر اساس داده‌های بانک مرکزی فعالان اقتصادی استان برای انجام معاملات خود تعداد 472 هزار و 500 فقره چک در فروردین‌ صادر کرده‌اند که ارزش این چک ها بیش از 19 هزار و 777 میلیارد تومان بوده است. برای بررسی تغییرات باید دید استفاده از چک در مبادلات فروردین امسال چه تغییری نسبت به فروردین‌ سال گذشته داشته که داده‌های بانک مرکزی نشان می‌دهد به لحاظ تعداد فعالان اقتصادی حدود 17 درصد بیشتر از فروردین سال گذشته چک صادر کرده‌اند و به لحاظ مبلغی در فروردین سال گذشته ارزش کل چک های صادر شده استان 10 هزار و 469 میلیارد تومان بوده؛ این یعنی مبلغ کل چک های صادرشده در این استان در فروردین امسال حدود 89 درصد نسبت به سال گذشته رشد داشته که این مسئله بیانگر روی آوردن بیشتر فعالان اقتصادی استان به صدور چک است که متأثر از دو عامل عمده است؛ اول این که به دلیل قوانین سخت‌گیرانه چک به نظر می‌رسد اعتماد به چک بیشتر شده است و شاهد رونق مبادلات چکی هستیم و دوم این که تورم یک سال گذشته و پایین‌تر آمدن ارزش پول ملی برافزایش مبلغ چک ها تأثیر گذاشته که افزایش 89 درصد مبلغ کل چک ها شاید بازگوکننده میزان تورم در استان باشد.

برای تحلیل دقیق‌تر باید دید وضعیت چک های برگشتی در استان چگونه بوده است. داده‌های بانک مرکزی نشان می‌دهد در فروردین‌ امسال فعالان اقتصادی استان قادر نبوده‌اند 34 هزار و 600 فقره  معادل 7.3 درصد از چک های صادر شده خود را در زمان سررسید یعنی فروردین‌ امسال شارژ مالی کنند و توسط دریافت‌کنندگان برگشت خوردند. این در حالی است که فروردین  سال گذشته 9.5 درصد تعداد چک های صادر شده در استان برگشت ‌خورده‌اند.  به لحاظ تعداد چک های برگشتی استان خراسان رضوی در فروردین سال گذشته در رتبه 16 کشور قرار گرفته بود و فروردین امسال به رتبه 15 تغییر کرده و در میانه جدول بدحسابان بانکی قرارگرفته است.

از سوی دیگر مبلغ کل چک های برگشتی استان در فروردین امسال به 2 هزار و 74 میلیارد تومان رسیده و در مقایسه با فروردین سال گذشته حدود 56 درصد افزایش یافته است که در مقابل افزایش 89 درصدی مبلغ کل چک های مبادله شده در فروردین امسال نسبت به فروردین سال گذشته مسئله ای طبیعی به نظر می‌رسد. این که در فروردین امسال به‌رغم رشد 89 درصدی مبلغ چک های صادر شده و 56 درصدی مبلغ چک های برگشتی در استان نسبت به مبلغ چک های برگشتی به مبلغ کل چک های صادرشده از 12.7 درصد در فروردین 1401 به 10.5 درصد در فروردین امسال کاهش پیدا کرده مؤید این موضوع است که به‌رغم این که تورم باعث شده مبلغ کل چک های صادرشده و برگشتی افزایش یابد، اما قوانین سخت‌گیرانه بانک مرکزی درباره استفاده از چک باعث شده شاهد کاهش درصدی تعداد و مبلغ چک های برگشتی در استان در فروردین امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته باشیم.

برای درک بهتر باید نگاهی به مبلغ چک های صادرشده و برگشتی استان بیندازیم. با توجه به تعداد و مبلغ کل چک های صادر شده استان، در فروردین امسال متوسط مبلغ هر فقره چک مبادله‌ای صادرشده در استان حدود 42 میلیون تومان بوده درحالی‌ که در فروردین سال گذشته متوسط مبلغ چک های صادرشده در استان حدود 26 میلیون تومان بوده است که با توجه به وضعیت تورم و افزایش حدود 90 درصدی مبلغ چک های صادرشده استان در فروردین این مسئله طبیعی به نظر می‌رسد.