تصویر رشد 1401
رئیس سازمان برنامه و بودجه نرخ رشد اقتصادی سال 1401 را در شبکه‌های اجتماعی اعلام کرد. بر این اساس داود منظور در حساب توئیتری خود آمار اولیه رشد 1401 به روایت مرکز آمار ایران را اعلام کرد و از افزایش 8/ 4درصدی ارتفاع اقتصاد ایران خبر داد. به گزارش این مقام مسوول، رشد اقتصادی 1401 بدون احتساب نفت 5/ 4درصد بوده است. علاوه بر رشد سال 1401، منظور رشد اقتصادی زمستان گذشته را نیز اعلام کرد و گفت اقتصاد ایران در سه‌ماهه پایانی سال 1401، 6/ 5درصد رشد را تجربه کرده است. به گفته منظور با چشمپوشی از بخش نفت، رشد اقتصادی زمستان به سطح 8/ 4 درصد کاهش می‌یابد.
همانطور که رئیس سازمان برنامه و بودجه اعلام کرده است، این آمارها گزارش اولیه مرکز آمار به شمار می‌رود و برای اطلاع از جزئیات بیشتر رشد اقتصادی ایران باید منتظر انتشار گزارش کامل بود. از سوی دیگر، سید احسان خاندوزی نیز با استناد به آمار بانک مرکزی، رشد اقتصادی 1401 را با احتساب نفت 3/ 5درصد و بدون احتساب نفت 5/ 4درصد اعلام کرد. وزیر اقتصاد در ادامه سخنان خود از رشد مثبت 7/ 7درصدی تشکیل سرمایه ثابت در کشور گفت و میانگین رشد بخش صنعت در سال گذشته را 6/ 9درصد اعلام کرد. خاندوزی، بر اساس آخرین گزارش بانک مرکزی از تولید 2400 بنگاه اقتصادی بزرگ ایران، در توضیح رشد اقتصادی بخش صنعت اعلام کرد که در فصول سال 1401، این بخش به ترتیب 1/ 3درصد در بهار، 2/ 13درصد در تابستان، 5/ 9درصد در پاییز و 8/ 12درصد در زمستان رشد کرد.
دهمین فصل رشد مثبت
بررسی اطلاعات مرکز آمار نشان می‌دهد با احتساب آمار رشد زمستان 1401، اقتصاد ایران برای دهمین فصل متوالی رشد اقتصادی مثبت را به ثبت رساند. بر این اساس از پاییز 1399 که اقتصاد ایران توانست از رکود خارج شود، رشد اقتصادی تا به امروز تداوم یافته و در پایان سال 1401 تعداد فصول با رشد اقتصادی مثبت دورقمی شد. از سوی دیگر رشد زمستان 1401، بزرگ‌ترین در هفت فصل گذشته به شمار می‌رود. بر این اساس از بهار سال 1400 که اقتصاد ایران رشد 8/ 7درصدی را تجربه کرد، زمستان سال گذشته بالاترین سطح رشد اقتصادی را به ثبت رساند.
تداوم سومین دوره رونق
طبق ادبیات متعارف اقتصادی، به سال‌هایی که یک اقتصاد رشد منفی تجربه کند رکود و به سال‌هایی که رشد اقتصادی در آنها مثبت باشد سال‌های رونق گفته می‌شود. اقتصاد ایران در ده سال اخیر شاهد سه دوره رونق بوده است. نخستین دوره از بهار سال 91 آغاز می‌شود و 7 فصل به درازا می‌کشد. تحریم‌های اقتصادی ناشی از مناقشات سیاسی مهم‌ترین عامل ورود اقتصاد ایران به رکود پیش از سال 92 به شمار می‌رفتند. در اواخر سال 93 اقتصاد ایران بار دیگر به دام رکود افتاد و پس از یک سال با اخبار مثبت توافق هسته‌ای در پایان سال 94 از رکود خارج شد. این دوره رونق تازه، که با رفع برخی محدودیت‌ها و تحریم‌های بین‌المللی همراه شده بود، توانست ده فصل تداوم پیدا کند و یکی از طولانی‌ترین دوره‌های رونق اقتصاد ایران طی یک دهه اخیر را رقم بزند.
با‌این‌حال بهاری که به واسطه برداشته شدن محدود زنجیر تحریم از دست‌و‌پای اقتصاد ایران برداشته شده بود، با خروج ترامپ از برجام به خزان بدل شد. این تغییر فاز اقتصاد ایران، سرآغاز طولانی‌ترین دوره رکودی کشور به شمار می‌رفت. در‌حالی‌که ضربه اول به اقتصاد ایران را ترامپ و خروج از برجام زد و بند تحریم‌ها را به دست‌و‌پای اقتصاد ایران بازگرداند، آغاز همه‌گیری کرونا به این روند دامن زد. در‌حالی‌که در پاییز سال 98 رشد اقتصادی منفی به صفر نزدیک‌تر شد و پیش‌بینی‌ها از خروج قریب‌الوقوع اقتصاد ایران از سراشیبی رشد اقتصادی منفی حکایت داشت، ورود کرونا به کشور و کاهش چشمگیر تولید در همه بخش‌ها، علی‌الخصوص بخش خدمات، موجب شد اقتصاد ایران نتواند از چاله رکود دربیاید و بار دیگر نرخ‌های قابل‌توجه رشد اقتصادی منفی را تجربه کرد. این دوره که یکی از طولانی‌ترین دوره‌های رکودی اقتصاد ایران نیز هست، 9 ماه به طول انجامید و تا پایان تابستان 99 ادامه یافت.
پاییز 99 موعد خروج اقتصاد ایران از موج رکودی طولانی خود بود. بر اساس گزارش مرکز آمار ایران، رشد اقتصادی در پاییز سال 99 به 1/ 1درصد رسید. این دوره رشد اقتصادی توانست با وجود فراز‌و‌نشیب‌های مختلف همچنان خود را حفظ کند و تا زمستان امسال نیز تداوم یافته است. با احتساب زمستان 1401 دوره اخیر رونق اقتصاد ایران وارد دهمین فصل متوالی خود شده و توانسته سومین موج رونق خود را حفظ کند.
ترمز احتمالی رشد چیست؟
یکی از مهم‌ترین عواملی که می‌تواند اقتصاد ایران را وارد شرایط ویژه و به‌نوعی متوقف کند، شوک‌های اقتصادی است. یکی از مهم‌ترین شوک‌ها در ماه‌های اخیر، افزایش چشمگیر قیمت ارز در زمستان سال 1401 بود. چنین تلاطم‌هایی با افزایش نااطمینانی و بر هم زدن چشم‌اندازهای آتی، فعالان اقتصادی را وارد دوره‌ای از رفتارهای محتاطانه می‌کند که خروجی منطقی آن کاهش فعالیت‌های اقتصادی، افزایش انتظارات تورمی، افزایش نااطمینانی و تلاطم در بازارهاست. موارد فوق این پتانسیل را دارد که زنجیر رونق اقتصاد ایران را قطع کند و منجر به رکود شود.
