به گزارش روابط عمومی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی، درویش در این سمینار که شامگاه سه شنبه 31 خرداد، در محل سالن اجتماعات اتاق بازرگانی مشهد برگزار شد، به ارائه تحقیقی با عنوان «عیار تاب آوری امروز خراسان و چشم انداز آینده» پرداخت.
این پژوهشگر از وضعیت وخیم آبی خراسان رضوی سخن گفت و اظهار داشت: مردم خراسان رضوی بیش از 30.7 میلیارد متر مکعب (بیش از آن چیزی که در طول 40 سال اخیر وارد سفره های آب زیرزمینی شده) از سفره‌ها آب برداشت کرده‌اند. این در حالی است که این رقم در استان اصفهان معادل 13.1 میلیارد متر مکعب است. لذا وضعیت استان خراسان رضوی دو برابر وخیم‌تر از استان‌های بحرانی کشور در حوزه آب است.
درویش ادامه داد: یزد، البرز و خراسان رضوی از جمله استان‌هایی هستند که بیش از ورودی دشت‌ها آب برداشت کرده‌اند؛ به طوری که خراسان رضوی 173 درصد بیش از اندازه مصرف آب داشته است.
وی تصریح کرد: در اولین نشستی که شورای عالی آب در سال 1400 به ریاست رئیس جمهوری برگزار کرد، وزیر نیرو گزارش تکان دهنده‌ای ارائه کرد که در آن جلسه عنوان شد از ابتدای پیروزی انقلاب تا 1399 ایرانیان بیش از 120 میلیارد متر مکعب بیش از ورودی سفره‌های آب زیرزمینی برداشت کردند. در واقع، مردم بیش از 5 برابر دریاچه ارومیه از سفره‌های آب زیرزمینی برداشت داشته‌اند که این مساله سبب شده ایران شاهد بدترین شکل از فرونشست زمین باشد.
درویش افزود: در شرایط فعلی در بسیاری از استان‌های کشور با قطعی آب مواجه هستیم. کمبود آب شرب بیش از آن که از نارسایی منابع آب باشد، نشات گرفته از عدم مدیریت صحیح و الگوی اشتباه مصرف آب است. در حال حاضر مجبور شدیم 1900 لیتر در ثانیه از چاه‌هایی برای تامین آب شرب مردم مشهد استفاده کنیم که این چاه‌ها خطرناک و حاوی نیترات هستند و این مسئله می‌تواند خطرات جبران ناپذیری را برای سلامت شهروندان به دنبال داشته باشد.
وی با طرح این مدعا که پروژه آرامستان گلبهار موجب آلایندگی منابع اندک آب زیرزمینی دشت مشهد می‌شود، گفت: در بازدیدی که از این آرامستان داشتم، متوجه شدم که اخیرا چند حلقه چاه آب شرب در این منطقه اختصاص داده شده است. متاسفانه این منطقه دارای آبرفت‌های درشت دانه است و بیشترین میزان نفوذ آب در خاک را در این منطقه شاهد هستیم. مشخص است در آینده همین منابع اندک آب زیرزمینی دشت مشهد (با توجه به بحران سد دوستی و احداث 15 سد دیگر بر روی هریرود) آلوده خواهد شد. لذا امیدوارم در جانمایی آرامستان تجدیدنظر شود.
تشدید فرونشست زمین در مشهد با بحران آبی
این کنشگر محیط زیست با اشاره به اینکه بحران آب در مشهد فوق العاده جدی است به طوری که فرآیند فرونشست زمین در این کلانشهر قطعا شدت خواهد گرفت، عنوان کرد: نکته قابل توجه آن است که علاوه بر بحران کمّی آب، در حوزه کیفیت آب نیز با مشکل بسیار جدی مواجه هستیم. از سویی، 32.2 میلیارد متر مکعب پساب در کشور تولید می شود و به جای تصفیه پساب‌ها، شاهد افزایش بحران کیفی آب هستیم. این مساله طرح تعادل بخشی آب را با مشکل مواجه خواهد کرد. تصفیه پساب باید به فرصت تبدیل شود این در حالی است که به بحران مضاعف تبدیل شده است.
وی افزود: در آذرماه 1401 رئیس بخش تعادل بخشی سفره‌های آب زیرمینی اعلام کرد در پایان برنامه ششم توسعه، میزان تراز منفی سفره‌های آب زیرزمینی از 10 میلیارد متر مکعب باید به صفر برسد که این میزان نه تنها به صفر نرسیده بلکه به 140 میلیارد متر مکعب افزایش یافته است. آن چه مسلم است تمامی طرح‌هایی که برای تعادل بخشی سفره‌های آب زیرزمینی، بالانس تغذیه و برداشت آب وجود داشته، با شکست روبه‌رو شده است.
درویش با تاکید بر اینکه صرفا اعطای تسهیلات راه نجات بخش کشاورزی نیست، افزود: باید کشاورزی را ارتقا دهیم. باید به سمت کشت‌های گلخانه ای حرکت کنیم. آمارها حاکی از آن است که آبیاری تحت فشار نه تنها مشکل بحران آب را حل نکرده؛ بلکه مسئله را حادتر کرده است. در گذشته پرندگان می‌توانستند با آفات مقابله کنند و با فضولاتشان به حاصلخیزی خاک کمک کنند؛ اما در آبیاری تحت فشار تنوع زیستی را نیز نابود کردیم.
وی عنوان کرد: اشتیاق به توسعه در ایران مانند بسیاری از کشورهای در حال توسعه به حدی است که مانع از مطالعات عمیق سیستم پیچیده ارتباطات بین حلقه‌های آب، غذا، انرژی، اقلیم و محیط زیست شده است.
نابودی آبخوان‌های کشور در راه است؟
درویش تصریح کرد: از 610 آبخوان کشور، 118 آبخوان تا سال 1440 از بین خواهد رفت. (فقط تا سال 1415، 34 آبخوان نابود خواهد شد). 1.6 میلیارد متر مکعب آب شرب از این آبخوان‌ها تامین می‌شود و با در نظر گرفتن متوسط سرانه تولید آب شرکت‌های آب و فاضلاب در سال‌های اخیر، منبع آب شرب 18.4 میلیون نفر از بین خواهد رفت. 234 میلیون متر مکعب آب مورد استفاده بخش صنعت نیز با از بین رفتن آبخوان‌ها قابل تامین نخواهد بود. 15.5 میلیارد متر مکعب از آب مصرفی کشاورزی نیز از این آبخوان‌ها تامین می‌شود که منبع جایگزینی نخواهد داشت. با یک حساب ساده از سهم اشتغال بخش‌های کشاورزی و صنعت به ازای هر متر مکعب آب مصرفی، بیش از 1.3 میلیون شغل از دست خواهد رفت.
وی عنوان کرد: متاسفانه در مناطق خشک، صنایع سنگینی احداث شده‌اند که این مساله بحران آب را تشدید کرده است. البته گاها مسئولین از احداث این صنایع نیت خیر به منظور اشتغالزایی داشته‌اند اما بعضا نتیجه معکوس گرفته‌اند.
درویش افزود: وضعیت مهاجرت در استان‌ها بین سال 1390 الی 1395 نشانگر آن است که خراسان رضوی همچنان جزو استان‌های مهاجرپذیر است. در طول 40 سال اخیر 10 میلیون مهاجر از عراق و افغانستان وارد کشور شده‌اند. این میزان از مهاجرت می‌تواند اقتصاد هر کشوری را فلج کند. این در حالی است که کشورهای اروپایی تدابیر امنیتی شدیدی برای جلوگیری از ورود مهاجران به کشورشان اندیشیده‌اند.
وی در بخش دیگری از سخنانش به وضعیت و نوع مدیریت برخی مسائل حوزه آبی اشاره کرد و گفت: ستاد دریاچه ارومیه به رغم آن که 50 هزار میلیارد تومان در دو دولت یازدهم و دوازدهم برای حل این بحران هزینه شد، ناکام بود و امروز میزان تراز دریاچه ارومیه به نسبت سال 1399 کاهش یافته است. دلیل این مساله آن است که در ستاد دریاچه ارومیه از تفکری استفاده کردیم که بحران را در این دریاچه ارومیه ایجاد کرد. مشخص است که عوامل بحران‌زا نمی‌توانند بحران را حل کنند.
گفتنی است؛ این رویداد در راستای تبیین مسئولیت اجتماعی بخش خصوصی در قبال منابع انرژی، به همت انجمن مدیران صنایع خراسان و در همکاری با اتاق مشهد برنامه ریزی و برگزار شد.
