۱- نرخ مالیاتی چیست
با تعیین «درآمد مشمول مالیات» مؤدی ( درآمد سالانه با کسر هزینه‌های قابل قبول و اعمال معافیت‌های مالیاتی)، صرفا قسمت مشخصی از آن، به عنوان مالیات نهایی، قابل پرداخت می‌شود. درصدی از درآمد مشمول مالیات که مبین مالیات قابل پرداخت مؤدی است «نرخ مالیاتی» خوانده می‌شود. در واقع، «نرخ مالیاتی»درصد مشخص قانونی از درآمد مشمول مالیات مؤدی است که وی مکلف به پرداخت مبلغ معادل آن، به عنوان مالیات عملکرد سالانه است. از نظر حقوقی، نرخ مالیاتی درآمد عملکرد، چند ویژگی دارد؛۱- با توجه به اصل قانونی بودن مالیات، مقدار نرخ مالیاتی و تخفیفات آن، صرفا به وسیله قانون تعیین می‌شود و ماموران مالیاتی مکلف به رعایت دقیق آن هستند.۲- اعمال نرخ مالیاتی کمتر یا بیشتر از میزان قانونی آن، مالیات مطالبه شده را غیر‌قانونی می‌کند. همچنین اشتباه مؤدی در اعمال نرخ قانونی یا عدم‌استفاده از تخفیفات قانونی نرخ در اظهارنامه تسلیمی، خللی به حق او برای بهره‌مندی از نرخ صحیح قانونی برای محاسبه مالیات ندارد.۳- نرخ سایر منابع مالیاتی مثل ارث، نقل و انتقال املاک، درآمد اجاره، درآمد حقوق و درآمد اتفاقی، متفاوت از نرخ مالیاتی درآمد عملکرد است و هر منبع، نرخ مالیاتی ویژه خود را دارد.
۲-نرخ مالیاتی درآمد اشخاص حقوقی
نرخ مالیات بر درآمد عملکرد اشخاص حقوقی، شامل شرکت‌های تجاری و موسسات غیر‌تجاری، نرخ ثابت ۲۵درصد است. یعنی معادل ۲۵درصد از درآمد مشمول مالیات آنها، به عنوان مالیات تعیین می‌شود. با وجود ماهیت مجموعی مالیات اشخاص حقوقی که موجب می‌شود رسیدگی به پرونده مالیاتی این اشخاص، شامل درآمد غیر‌عملکردی مثل درآمد اجاره و درآمد اتفاقی نیز بشود، نرخ مالیاتی برای این‌گونه درآمدهای غیر‌عملکردی متفاوت از نرخ مالیات عملکرد است؛ نرخ مالیات بر درآمد اتفاقی اشخاص حقوقی، بر اساس ماده ۱۳۱ قانون، برحسب میزان درآمد اتفاقی تحصیل شده، ۱۵، ۲۰ یا ۲۵درصد است. در مورد مالیات بر درآمد املاک اجاری اشخاص حقوقی نیز نرخ مالیاتی آن ۲۵ درصد از ماخذ مالیاتی اجاره املاک است.
۳- نرخ مالیاتی درآمد مشاغل
در مورد مالیات اشخاص حقیقی صاحب مشاغل، برحسب میزان درآمد مؤدی، سه نرخ متفاوت پلکانی وجود دارد؛ ۱- تا میزان ۲۰۰میلیون تومان درآمد مشمول مالیات سالانه، نرخ مالیاتی مربوطه عبارت است از: ۱۵درصد از درآمد مشمول مالیات. ۲-نسبت به بیشتر از ۲۰۰میلیون تومان تا ۴۰۰میلیون تومان درآمد مشمول مالیات سالانه، نرخ مالیاتی مربوطه عبارت است از ۲۰درصد از درآمد مشمول مالیات.۳-نسبت به بیشتر از ۴۰۰میلیون تومان درآمد مشمول مالیات سالانه، نرخ مالیاتی عبارت است از ۲۵درصد از درآمد مشمول مالیات (ماده ۱۳۱ قانون).
۴- تخفیف نرخ مالیاتی به‌دلیل افزایش درآمد مشمول مالیات مؤدی نسبت به سال گذشته
با توجه به مواد ۱۰۵ و ۱۳۱ قانون مالیات‌های مستقیم، به ازای هر ده‌‌‌‌درصد (۱۰ درصد) افزایش درآمد ابرازی مشمول مالیات مؤدی در مقایسه با درآمد ابرازی مشمول مالیات سال گذشته وی، یک واحد‌درصد و حداکثر تا ۵ واحد‌درصد، از نرخ مالیاتی قانونی به نفع مؤدی کم می‌شود. این تخفیف نرخ مالیاتی، هم برای اشخاص حقوقی و هم برای اشخاص حقیقی قابل استفاده است. در مورد این تخفیف چند نکته قابل بیان است؛
۴-۱- معیار تخفیف، افزایش درآمدهای مشمول مالیات «ابرازی» در مقایسه با سال گذشته است بنابراین در مواردی که افزایش درآمد، توسط مؤدی ابراز نشده باشد بلکه این افزایش، در نتیجه تشخیص سازمان امور مالیاتی حاصل شده باشد، تخفیف نرخ مالیاتی شامل این بخش از درآمد تشخیصی مؤدی نمی‌شود.
۴-۳- استفاده از این تخفیف در نرخ مالیاتی چند شرط دارد؛
۴-۳-۱- مؤدی برای برخورداری از تخفیف در نرخ مالیاتی، باید بدهی مالیاتی قطعی شده سال قبل خود شامل اصل مالیات و جریمه‌ها را تسویه کرده باشد. بنابراین داشتن بدهی غیر‌قطعی یا بدهی‌های مربوط به مالیات غیر‌عملکرد مثل بدهی مالیات تکلیفی حقوق، مانع از برخورداری از تخفیف نیست. همچنین اگر بدهی مالیاتی سال قبل تسویه شده باشد ولی بدهی سال‌های مالیاتی ماقبل آن تسویه نشده باشد مؤدی همچنان استحقاق این تخفیف را دارد.
۴-۳-۲- مؤدی برای سال مالیاتی جاری که تقاضای تخفیف نرخ برای آن را دارد باید اظهارنامه مالیاتی و اسناد و مدارک قانونی را در موعد قانونی تسلیم کرده باشد.
۵- تخفیف نرخ مالیاتی برای شرکت‌های تعاونی
بر اساس تبصره ۵ ماده ۱۰۵ قانون مالیات‌های مستقیم، نرخ مالیاتی درآمد مشمول مالیات ابرازی برای ۱-شرکت‌های تعاونی ۲-اتحادیه تعاونی و ۳-شرکت‌های تعاونی سهامی عام، مشمول ۲۵درصد تخفیف نسبت به نرخ قانونی است. این تخفیف صرفا شامل درآمدهای ابرازی این شرکت‌هاست و در نتیجه، «درآمدهای کتمان شده»، هزینه‌های برگشتی و سایر مواردی که بر اساس مقررات، به درآمد مشمول مالیات ابرازی شرکت اضافه می‌شود، از تخفیف در نرخ برخوردار نیست و به نرخ ۲۵درصد مشمول مالیات خواهد بود.
۶- تخفیف نرخ مالیاتی واحدهای آسیب دیده از کرونا در سال مالیاتی ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰
به موجب قانون بودجه سال ۱۴۰۰، واحدهای صنفی با درآمد مشمول مالیات کمتر از یکصد‌میلیون تومان و همچنین واحدهای تولیدی، برای مالیات عملکرد سال ۱۳۹۹، از ۵ واحد‌درصد بخشودگی در نرخ مالیاتی برخوردار هستند. برای عملکرد سال ۱۴۰۰ نیز بر اساس قانون بودجه سال ۱۴۰۱، این تخفیف در نرخ مالیاتی برای واحدهای صنفی با درآمد مشمول مالیات کمتر از یکصد‌میلیون تومان، تکرار شده است.
