خراسان رضوی، دروازه تجارت ایران با جهان شرق است که بخشی از این جهان آسیای مرکزی است و دروازه ورود و اتصال به این حوزه ترکمنستان است. مهم‌ترین مسیر ارتباط و ترانزیت استان با این کشورها از طریق گمرک سرخس و لطف‌آباد است. اما طی چند سال گذشته همواره شاهد گربه‌رقصانی‌های ترکمنستان بودیم که به انحا و بهانه‌های مختلف برای ورود و ترانزیت کالا سخت‌گیری‌ها و موانعی ایجاد می‌کرد. این سنگ اندازی ها به حدی رسیده که حتی این نگرانی وجود دارد که تجار مسیر دیگری را جایگزین کنند و در برهه‌ای مسیر ترانزیت دریایی برای ارتباط‌گیری و دور زدن ترکمنستان پیشنهاد شد. یکی از بارزترین این سخت‌گیری‌ها و سنگ‌اندازی‌های ترکمنستان که هزینه مضاعفی را برای شرکت‌های حمل‌ونقل بین‌المللی ایران به وجود آورده بود، «هزینه پیمایش ورود به قلمرو» با عنوان «تن کیلومتر» است که بر اساس آن شرکت‌های حمل‌ونقل و ترانزیتی ایرانی موظف بودند به ازای هر کیلومتر پیمایش در خاک ترکمنستان بر اساس تناژ باری که حمل می‌کنند«1.5 دلار» تعرفه پرداخت کنند.
حذف تعرفه 1.5 دلاری از امروز
رئیس هیئت‌مدیره انجمن صنفی شرکت‌های حمل‌ونقل بین‌المللی استان روز گذشته در گفت‌وگو با خراسان رضوی، از «حذف تعرفه تن کیلومتر 1.5 دلاری» خبر داد. احمد زمانیان گفت: بر اساس توافق‌هایی که بین طرف‌های ایرانی و ترکمنستانی انجام شد، دولت ترکمنستان توافق کرد که از اول ماه اکتبر یعنی 9 مهرماه( امروز) تعرفه 1.5 دلاری بابت پیمایش ناوگان ایرانی در خاک این کشور لغو و این تعرفه از ناوگان ایرانی حذف شود.
وی تأکید کرد: حذف این تعرفه تأثیر مثبتی بر تجارت و ترانزیت کالای ایران خواهد گذاشت و بدون شک شاهد رونق ترانزیت کالا توسط ناوگان ایرانی به کشورهای آسیای مرکزی خواهیم بود. زیرا تا پیش از این دریافت 1.5 دلار از ناوگان ایرانی به‌شدت مزیت رقابتی را از ترانزیت ایران گرفته بود.
ضربه‌ای که تعرفه 1.5 دلاری به ترانزیت ایران زد
رئیس هیئت‌مدیره انجمن صنفی شرکت‌های حمل‌ونقل بین‌المللی خراسان رضوی توضیح داد: از سال 98 کشور ترکمنستان به‌صورت اختصاصی و تنها برای ناوگان ایرانی تعرفه تن کیلومتر پیمایش را در نظر گرفت که در ابتدا این تعرفه یک دلار بود و سپس به 1.5 دلار افزایش پیدا کرد و این مسئله ضرر زیادی به ناوگان حمل‌ونقل بین‌المللی ایران زده بود. طوری که هزینه 1600 تا 1800 دلاری را برای ترانزیت هر محموله به ناوگان ایرانی تحمیل کرده بود. یعنی ناوگان یا کامیون‌دار ایرانی که قصد داشت کالایی را به کشورهای آسیای مرکزی ترانزیت کند، باید بابت تردد از خاک کشور ترکمنستان مازاد بر هزینه‌هایی که برای همه رقبا مترتب بود 1600 تا 1800 دلار هزینه اضافه پرداخت کند.
وی ادامه داد: این هزینه باعث می‌شد برای تجار چه ایرانی و چه خارجی استفاده از ناوگان ایرانی هزینه‌بر باشد؛ به همین دلیل اگر یک تاجر می‌خواست از بندرهای جنوبی محموله‌ای را به کشورهای آسیای مرکزی ترانزیت کند، برای استفاده از ناوگان ایرانی باید حداقل 1600 دلار هزینه مازاد پرداخت می‌کرد به همین دلیل ترجیح می‌دادند از ناوگان دیگر کشورها استفاده کنند. حتی تجار ایرانی که از کامیون‌های کشورمان استفاده می‌کردند، ناچار بودند در مرکز ترکمنستان محموله‌های خود را از ناوگان ایرانی به ناوگان خود کشور ترکمنستان«ترانشیپ» کنند که هم هزینه‌ای بر آن‌ها تحمیل می‌شد و هم مزیتی برای ناوگان ترکمنستانی بود.
جان تازه در رگ‌های ناوگان حمل‌ونقل
زمانیان افزود: با حذف این تعرفه این هزینه‌ها از ناوگان حمل‌ونقل ایرانی عملاً حذف می‌شود و آن 1600 تا 1800 دلار هزینه دریافت نمی‌شود و بدون شک شاهد افزایش تردد ناوگان ایرانی در کشورهای آسیای مرکزی خواهیم بود و مزیت رقابتی مجدد به ناوگان و حمل‌ونقل ترانزیتی ایرانی بازخواهد گشت.
تایید لغو تعرفه 1.5 دلاری
صحراگرد، معاون حمل‌ونقل اداره کل راهداری استان نیز با تایید این خبر به خراسان رضوی گفت: طبق توافق‌های انجام‌شده بین مقامات دو کشور قرار است تعرفه 1.5 دلاری بابت تن کیلومتر پیمایش در قلمرو کشور ترکمنستان که تا پیش‌ازاین تنها از ناوگان ایرانی دریافت می‌شد، حذف شود و دستورالعمل‌های آن نیز ابلاغ شده است.
رکنی مدیر پایانه مرزی لطف‌آباد نیز در گفت‌وگو با خراسان رضوی با تایید این خبر اظهار کرد: طی ابلاغیه‌ای که از سوی نمایندگی وزارت خارجه در شمال شرق کشور به پایانه‌های گمرکی ابلاغ شده است از صبح شنبه(امروز) نهم مهرماه عوارض تعرفه 1.5 دلار بابت تن کیلومتر تردد ناوگان حمل‌ونقل ترانزیتی ایرانی در خاک کشور ترکمنستان بر اساس توافق انجام‌شده لغو خواهد شد که این موضوع می‌تواند کمک زیادی به فعالیت و رونق پایانه‌های گمرکی و افزایش ترانزیت استان کند. علاوه بر این طبق این توافق‌نامه بنا شد تعرفه گمرکی دو کشور که به‌صورت متقابل 170 دلار تعیین‌شده بود به 150 دلار کاهش پیدا کند.
جعفری ناظر کل گمرکات استان نیز در گفت‌وگو با خراسان رضوی دراین‌باره اظهار کرد: بعد از دیدار سران دو کشور درباره مسائل مختلف و برطرف کردن برخی مشکلات، رؤسای گمرک دو کشور ایران و ترکمنستان به تازگی دیداری باهم داشتند و یکی از مهم‌ترین تقاضاهای ما از طرف ترکمنستانی لغو تعرفه 1.5 دلاری تن کیلومتر بود که ظاهراً طرف ترکمنستانی با این درخواست موافقت کرده است اما هنوز به‌صورت رسمی تا این لحظه (بعدازظهر جمعه) چیزی ابلاغ نشده است.
اگرچه این توافق باب جدیدی در مراودات تجاری ایران و ترکمنستان است و می‌تواند گامی در جهت تحقق توسعه ترانزیت کشور باشد اما باید دید در عمل کشور ترکمنستان چه میزان به این توافقات پایبند است.
