تجارت روی لبه‌ تیغ

وضعیت فعلی شاخص

شاخص استرس زنجیره تامین جهانی که توسط بانک فدرال رزرو نیویورک توسعه یافته، استرس‌های وارد بر زنجیره تامین جهانی را از طریق داده‌هایی مانند هزینه‌های حمل‌ونقل، زمان تحویل و موجودی انبارها اندازه‌گیری می‌کند. کاهش این شاخص در آوریل ۲۰۲۵ نشان‌دهنده کاهش اختلال‌های لجستیکی است که از زمان همه‌گیری کووید و تنش‌های ژئوپلیتیکی مانند جنگ اوکراین و تعرفه‌های تجاری، زنجیره‌های تامین را تحت استرس قرار داده بودند. این بهبود می‌تواند به عواملی مانند کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل دریایی، بهبود زیرساخت‌های لجستیکی و کاهش تقاضای جهانی به دلیل کندی رشد اقتصادی در برخی مناطق نسبت داده شود.

داده‌های اخیر نشان می‌دهند که هزینه‌های حمل‌ونقل کانتینری که در سال‌های ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ به اوج خود رسیده بود، در سال ۲۰۲۵ به دلیل افزایش ظرفیت ناوگان کشتیرانی و کاهش تقاضای وارداتی در اقتصادهای بزرگ مانند ایالات متحده و اروپا کاهش یافته است. علاوه بر این، گزارش‌ها حاکی از آن است که موجودی انبارها در بسیاری از صنایع به سطح متعادل‌تری رسیده، که این امر استرس بر تولیدکنندگان برای تسریع عرضه را کاهش داده است. با‌این‌حال، کاهش تقاضای مصرف‌کننده در برخی بازارها، مانند چین که با کاهش ۱۷درصدی پس‌انداز خانوارها در سال ۲۰۲۲ مواجه بود، نیز به کاهش استرس بر زنجیره تامین کمک کرده است.

چالش‌های پیش ‌رو

اگرچه کاهش شاخص استرس زنجیره تامین، نشانه‌ای مثبت است، اما شرایط اقتصادی کلان همچنان پیچیده باقی مانده است. گزارش اولیه تولید ناخالص داخلی ایالات متحده در سه‌ماهه اول ۲۰۲۵ کاهش ۰.۳درصدی را نشان داد که عمدتا به دلیل اختلال‌های ناشی از جنگ تعرفه‌ای و کاهش سرمایه‌گذاری مصرفی بود. این انقباض اقتصادی می‌تواند تقاضای جهانی را کاهش دهد و به‌طور غیرمستقیم به کاهش استرس بر زنجیره تامین منجر شود، اما همزمان خطر رکود تورمی را افزایش می‌دهد، به‌ویژه با توجه به تورم هسته PCE که در سطح ۲.۶درصد قرار دارد. در سطح جهانی، سیاست‌های تجاری، به‌ویژه اقدامات دونالد ترامپ در اعمال تعرفه‌های گزاف بر چین، همچنان بر زنجیره‌های تامین تاثیر می‌گذارد. با‌این‌حال، توقف تعرفه‌ها برای برخی شرکای تجاری مانند هند و کره جنوبی ممکن است به کاهش استرس‌های لجستیکی کمک کرده باشد.

فرصت‌های به‌وجود‌آمده

کاهش شاخص «استرس زنجیره تامین جهانی» می‌تواند برای تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان مزایایی به همراه داشته باشد. کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل و بهبود زمان تحویل می‌تواند به کاهش قیمت تمام‌شده کالاها منجر شود، که این امر به‌ویژه در صنایعی مانند الکترونیک و خودروسازی که به زنجیره‌های تامین جهانی وابسته‌اند، اهمیت دارد. با‌این‌حال، این بهبود ممکن است شکننده باشد. افزایش احتمالی نرخ بهره توسط فدرال رزرو برای کنترل تورم، به‌ویژه اگر داده‌های اشتغال آوریل ۲۰۲۵ فراتر از ۲۰۰هزار شغل باشد، می‌تواند تقاضا را بیشتر کاهش دهد و بر زنجیره تامین استرس جدیدی وارد کند. در ایران که زنجیره تامین آن به‌شدت تحت‌تاثیر تحریم‌ها و محدودیت‌های ارزی است، کاهش استرس‌های جهانی می‌تواند به بهبود دسترسی به مواد اولیه وارداتی کمک کند، اما این اثر احتمالا محدود خواهد بود.

کاهش شاخص «استرس زنجیره تامین جهانی» در آوریل ۲۰۲۵ نشانه‌ای از بهبود جریان‌های تجاری و کاهش تنش‌های لجستیکی است، اما این پیشرفت در سایه چالش‌های اقتصادی مانند رکود احتمالی، تورم و سیاست‌های تجاری شکننده باقی مانده است. برای پایداری این روند، هماهنگی سیاست‌های پولی و تجاری در سطح جهانی و تقویت زیرساخت‌های لجستیکی ضروری است. ایران با تمرکز بر خودکفایی و بهینه‌سازی زنجیره‌های تامین داخلی می‌تواند از این فرصت جهانی برای تقویت اقتصاد بهره ببرد.