ارتقای شاخص‌های گردشگری با تمرکز بر بهبود «دسترس‌پذیری»

به گزارش روابط عمومی اتاق بازرگانی مشهد، «محمدرضا توکلی‌زاده»، رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی، در آغاز همایش تخصصی گردشگری استان اظهار داشت: حوزه گردشگری خراسان رضوی امروز با چالش‌ها و مسائل متعددی روبه‌رو است. امید داریم برگزاری چنین رویدادهایی به هم‌افزایی میان بخش‌های دولتی و خصوصی منجر شود و زمینه‌ساز گره‌گشایی از مسائل گردشگری و زیارت در این استان شود.

وی با تأکید بر اینکه در گذشته به گردشگری کمتر به‌عنوان یکی از ارکان و ظرفیت‌های اقتصادی توجه می‌شد، افزود: در سال‌های اخیر، اتاق بازرگانی خراسان رضوی با بهره‌گیری از نظرات متخصصان و صاحب‌نظران حوزه گردشگری، تلاش کرده است تا نقش این صنعت در اقتصاد استان را پررنگ‌تر سازد. هدف ما این است که سهم این حوزه در رونق اقتصادی خراسان رضوی ارتقا یابد و ظرفیت‌های عظیم این بخش به شکلی شایسته معرفی گردد. در این مسیر، اتاق بازرگانی مصمم است نقشی کلیدی در توسعه زیارت و گردشگری ایفا کند.

ضرورت توجه به موضوع «دسترس‌پذیری» در توسعه گردشگری خراسان رضوی

توکلی‌زاده در ادامه سخنان خود به محور اصلی این همایش، یعنی موضوع دسترس‌پذیری ظرفیت‌های گردشگری برای افراد توان‌یاب یا دارای معلولیت پرداخت و تصریح کرد: متأسفانه موضوع دسترس‌پذیری و تسهیل استفاده از امکانات، کمتر در اقامتگاه‌ها و اماکن گردشگری استان مورد توجه قرار گرفته و این در حالی است که دسترس‌پذیری به‌عنوان یک اصل اساسی در حوزه گردشگری در سطح جهان پذیرفته شده است. در این راستا ضرورت دارد تا در تمامی هتل‌ها، سازمان‌ها و اماکنی که خدمات گردشگری ارائه می‌دهند، تامین این زیرساخت‌ها را در اولویت خود قرار دهند.

وی خاطرنشان کرد: اتخاذ رویکردی فراگیر نسبت به دسترس‌پذیر نمودن اماکن گردشگری برای اقشار دارای معلولیت، می‌تواند بستری فراهم آورد تا همه گروه‌های جامعه، با هر سطح توانایی، از امکانات مذکور بهره‌مند شوند. امیدواریم این مسئله به عنوان یک مسئله فرهنگی در بطن جامعه نهادینه تبدیل شود تا شاهد رونق هرچه بیشتر گردشگری در استان باشیم و این صنعت بتواند به سهم شایسته خود در توسعه اقتصادی و اجتماعی خراسان رضوی دست یابد.

توجه به رویکرد گردشگری دسترس‌‌پذیر در جهان

در ادامه این همایش، «مصطفی فاطمی»، مدیرکل دفتر توسعه گردشگری داخلی وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به ایراد سخن پرداخت. وی با اشاره به اینکه دسترس‌پذیری و مناسب‌سازی شهرها برای معلولان از موضوعات مهمی است که در گردشگری جهانی مدنظر قرار گرفته است، خاطرنشان کرد: در نمایشگاه‌های بین‌المللی گردشگری، رویکرد دسترس‌پذیری و مناسب‌سازی مورد اهمیت قرار گرفته است و ضرورت دارد که خدمات خاصی در اماکن مختلف گردشگری و اقامتی ایجاد شود.

وی با بیان اینکه ایران در حوزه مناسب‌سازی و دسترس‌پذیری بسیار ضعیف عمل کرده است، تصریح کرد: در گذشته برای صدور مجوز پایان‌کار واحدهای پذیرایی و اقامتی، به این موضوع توجه نشده بود؛ اما امروز استانداردسازی اماکن گردشگری و اقامتی درحال انجام است و رویکرد تاسیسات گردشگری به این امر تغییر کرده است.

وی با اشاره به تشکیل میز گردشگری دسترسی‌پذیری در وزارت میراث فرهنگی، اذعان کرد: تشکل‌های افراد دارای معلولیت و کم‌توان و تشکل‌های گردشگری عضو این میز هستند. ضرورت دارد که میز گردشگری دسترس‌پذیری در استان خراسان رضوی نیز تشکل شود. همچنین، پیشنهاد می‌شود که شهردار مشهد، از یک مشاور تخصصی در حوزه دسترس‌پذیری و مناسب‌سازی برخوردار باشد. نکته مهم اینکه با تعامل و ارتباط تشکل‌های بخش خصوصی با شهرداری مشهد، نگرش توجه به مقوله دسترس‌پذیری و مناسب‌سازی به بدنه شهرداری تزریق خواهد شد.

فاطمی تاکید کرد: ظرفیت لازم برای مناسب‌سازی شهرهای زیارتی و دارای پتانسیل گردشگری وجود دارد. وضعیت معابر شهر مشهد مطلوب است؛ اما ضرورت دارد باز هم برای افراد دارای معلولیت بهبود پیدا کند. مقرر است در سال 1404 شهر مشهد به عنوان پایلوت به عنوان شهر دسترس‌‌پذیر اعلام گردد تا اقدامات لازم در این راستا صورت پذیرد. باید برند شهر دسترس‌پذیر را برای مشهد ایجاد کرد و این کلانشهر به عنوان شهر دوستدار افراد دارای معلولیت و حائز گردشگری دسترس‌پذیر معرفی شود که این امر با کمک نهادهای اجرایی و بخش خصوصی امکان‌پذیر است.

وی بخش دیگر سخنانش را بهبود نگرش افراد به افراد دارای معلولیت و کم‌توان اختصاص داد و بیان کرد: نگرش افراد باید نسبت به افراد دارای معلولیت و کم‌توان بهبود یابد و شرایط برای حضور بیشتر این افراد در جامعه فراهم گردد. در خصوص نوع مواجهه مردم با فرد دارای معلولیت باید فرهنگ‌سازی شده و گردشگران و شهروندان بیشتر با آن آشنا شوند.

اهمیت معرفی مشهد به عنوان شهر دسترس‌پذیر

«مژگان ثابت تیموری»، رئیس کمیسیون گردشگری و صنایع دستی اتاق بازرگانی مشهد با بیان اینکه باید به نیازمندی سالمندان توجه کرد چرا که ممکن است به‌زودی گریبان‌گیر هر فردی شود، عنوان کرد: در احداث مجموعه‌های شهری باید به مناسب‌سازی توجه شده و حقوق شهروندی را رعایت کرد.

وی با تاکید بر اهمیت معرفی مشهد به عنوان شهر دسترس‌پذیر، عنوان کرد: با دسترس‌پذیری شهر برای همه افراد، بهترین شکل خدمات ارائه می‌شود. ضمن اینکه با مناسب‌سازی مراکز گردشگری و اقامتی، جریان اقتصادی در این واحدها به خوبی شکل خواهد گرفت. درصورتی که به افراد دارای معلولیت و نیاز به مناسب‌سازی خدمات خوبی در مراکز اقامتی و گردشگری ارائه شود، اعتماد این افراد جلب و مقصد گردشگری و اقامتی از سوی آنان تکرار خواهد شد که سود اقتصادی را برای مدیران مجموعه‌های گردشگری فراهم می‌آورد.

ثابت تیموری تاکید کرد: هرگونه محدودیت فیزیکی یا ذهنی که موجب اختلال در کیفیت زندگی عادی افراد گردد، معلولیت محسوب می‌شود. معلولیت می‌تواند گفتاری، حرکتی، شنیداری، دیداری و شناختی، باشد. براساس آمارهای سازمان جهانی گردشگری حدود 1 میلیارد و 300 الی یک میلیارد و 500 میلیون نفر در جهان دارای معلولیت هستند؛ این بدان معناست که حدود 15 درصد از جمعیت جهان را افراد دارای معلولیت تشکیل می‌دهند. بخش زیادی از معلولیت‌ها در جهان، ناشی از تصادفات رانندگی است.

وی بخش دیگر سخنانش را به مبانی و مفاهیم گردشگری دسترس‌پذیر اختصاص داد و افزود: دسترس‌پذیر کردن به معنای قابل استفاده کردن امکاناتی است که برای افراد درنظر گرفته می‌شود. گردشگران دارای معلولیت و کم‌توان برای استفاده از خدمات گردشگری به دسترسی‌هایی نیاز دارند. مادران باردار، مادران شیرده، افراد دارای کوررنگی، اوتیسم، سندروم داون، افراد دارای قد خیلی کوتاه یا بلند و… مشمول خدمات مناسب‌سازی هستند.

ثابت تیموری با تاکید بر اینکه مناسب‌سازی بر زندگی تمامی افراد اثر می‌گذارد، عنوان کرد: ‌افراد دارای اسکوتر و دوچرخه نیز نیاز به دسترسی‌پذیری دارند. همچنین، یکی از جنبه‌های مهم گردشگری دسترس‌پذیری، ایجاد فرصت‌های جدید و شغلی است.

وی بخش دیگر سخنانش را به اصول اساسی تاسیسات گردشگری دسترس‌پذیر اختصاص داد و بیان کرد: دارا بودن شرایط استفاده برابر و یکسان برای همگان، انعطاف‌پذیری در استفاده، سادگی و مبتنی بودن بر درک یا انتقال مستقیم، دارای اطلاعات قابل درک، دارای تلرانس برای خطا، نیاز به تلاش فیزیکی کم و دارای اندازه و فضای کافی برای دسترسی و استفاده، از اصول اساسی تاسیسات گردشگری دسترس‌پذیر است.

ثابت تیموری با اشاره به اینکه علائم ویژه‌ای برای افراد دارای معلولیت در دنیا وجود دارد که باید به همه افراد معرفی شود، تاکید کرد: گردشگری دسترس‌پذیر الزامات و استانداردهایی نیاز دارد. از سال 1400 ایزو 21902 و استاندارد ملی ایران برای گردشگری دسترس‌پذیر مورد توجه قرار گرفت. ایزو 21902 به صورت بومی تدوین و در دستور کار وزارت‌خانه قرار گرفت و 11 بهمن ماه به طور رسمی تصویب و ابلاغ خواهد شد. موارد مورد نیاز به مناسب‌سازی در این استاندارد گنجانده شده و به واحدهای گردشگری و اقامتی ابلاغ خواهد شد. همچنین درصورتی که واحد گردشگری و اقامتی برای نابینایان مناسب‌سازی شده باشد، گواهینامه‌ طلایی نابینایان به واحد اعطا می‌شود. در دنیا، برای جاذبه‌های گردشگری توضیحات با خط بریل وجود دارد که قابلیت استفاده برای افراد نابینا را فراهم کرده است.

او خاطرنشان کرد: برای محقق‌شدن شهر هوشمند و برخورداری از پلتفرم‌ها و امکانات آن ضرورت دارد که زیرساخت‌های مناسب‌سازی در شهر فراهم شود.

تاکید بر مناسب‌سازی مراکز اقامتی قدیمی استان 

«محمود مادرشاهیان»، رئیس جامعه هتلداران مشهد نیز در این همایش عنوان کرد: دسترس‌پذیری مراکز گردشگری استان باید جدی گرفته شود. در گذشته به این امر توجه مافی نشده است. ضروری است نهادهای اجرایی به خصوص شهرداری مشهد به صورت جدی در صدور پایان کار موضوع دسترس‌پذیری را مدنظر قرار دهند.

وی افزود: خراسان رضوی ظرفیت‌های بالایی برای توسعه گردشگری دارد. تشکل‌های استان نیز برای بهبود شرایط دسترس‌پذیری مراکز اقامتی و گردشگری تلاش می‌کنند و لازم است تمامی ظرفیت‌های بخش خصوصی برای تغییر در این حوزه به کار گرفته شود. در این راستا، به ویژه مراکز اقامتی باید برای بهبودسازی و دسترس‌پذیری معمولان اصلاح گردد.

بیش از  120 هزار نفر فرد دارای معلولیت، تحت پوشش بهزیستی خراسان رضوی هستند

در ادامه، «مهدی برجی»، مدیرکل بهزیستی خراسان رضوی و دبیر ستاد مناسب‌سازی استان به ایراد سخن پرداخت. وی اظهار کرد: امروز شرایط برای حضور افراد دارای معلولیت در جامعه فراهم شده و آنان آموزش‌های لازم را فرا می‌گیرند و به افرادی توانمند تبدیل شده‌اند؛ اما شرایط مبلمان شهری هنوز آن طور مناسب سازی نشده که این افراد بتوانند شرایط یک زندگی ایده‌آل را در شهر داشته باشند؛ از همین رو بهزیستی برنامه‌های ویژه‌ای در این زمینه دارد. برنامه اصلی بهزیستی، اجرای قانون جامعه حمایت از معلولین است که در سال 1396 بازنگری و به دستگاه‌های اجرایی ابلاغ شد؛ براساس آن، دستگاه‌های اجرایی مکلفند شرایط دسترس پذیری را رعایت کنند و بخشی از بودجه سالانه خود را به مناسب سازی دستگاه اجرایی برای حضور و تردد افراد دارای معلولیت اختصاص دهند.

وی افزود: هم اینک بیش از  120 هزار توان‌یاب در گروه های مختلف جسمی و حرکتی و ذهنی تحت پوشش اداره کل بهزیستی خراسان رضوی هستند.

نگاهی به مصادیق دسترس‌پذیری گردشگری

«یوسف بیدخوری»، معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی نیز در بخش علمی این همایش به موضوع «گردشگری دسترس پذیر» پرداخت و گفت: دسترس پذیری آن است که برای همه افراد جامعه صرف نظر از میزان توانمندی آنان بتوانیم امکان دسترسی به امکانات و اماکن را فراهم کنیم.

بیدخوری گفت: اصلاح محیط و تدارک وسایل حمل و نقل برای افراد ناتوان یا کم توان به نحوی که آزادانه و بدون خطر در محیط پیرامون خود اعم از اماکن عمومی، معابر، محیط شهری و بین شهری و ساختمان‌های عمومی حرکت کنند و از تسهیلات محیطی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی با حفظ استقلال فردی بهره گیرند، امری ضروری است.

وی ادامه داد: دسترسی به خدمات و امکانات گردشگری برای افراد ناتوان آنقدر اهمیت دارد که سازمان جهانی گردشگری شعار گردشگری در سال 2016 را گردشگری دسترس‌پذیر معرفی کرد و بیانیه ای در حمایت از گردشگران به هنگام سفر و توجه به نیازمندی‌های آنان صادر کرد.

بیدخوری گفت: قابلیت دسترسی در محیط خارجی ساختمان، دسترسی افراد دارای معلولیت جهت ورود به ساختمان، قابلیت دسترسی در فضای ورودی و حرکت آزادانه در ساختمان بدون نیاز به کمک دیگران، قابلیت استفاده از امکانات و کاربری ساختمان برای افراد دارای معلولیت و بهسازی ساختمان‌ها از طریق حذف موانع در این راستا باید رعایت شود. مدیران این اماکن اقامتی باید تلاش کنند حداقل 70 درصد از ساختمان‌ها را برای حضور این افراد مناسب سازی کنند.

وی، مناسب سازی در واحدهای اقامتی و مجتمع های گردشگری و پذیرایی و دفاتر خدمات مسافرتی را شامل استانداردسازی ساختمان‌ها با سطح شیبدار، ورودی، آسانسور، سرویس بهداشتی، بازشوها، تلفن های عمومی و خودپردازها و… دانست.

مزایای توجه به گردشگری دسترس‌پذیر

«محمد اسماعیل شیخ قرایی»، دبیر میز ملی گردشگری دسترس پذیر نیز در این همایش به دستاوردهای مورد انتظار از این نوع گردشگری اشاره کرد و گفت: انتظار می رود با تقویت گردشگری دسترس‌پذیر، به صرفه جویی در هزینه های تحمیل شده، ارتقای سطح دانش و آگاهی کارکنان، استفاده صحیح از امکانات و پیشگیری از وقوع حوادث دست یابیم. در گردشگری دسترس پذیر انتظار می رود که اعتماد جامعه نسبت به معلولان افزایش یابد و نحوه برخورد با افراد دارای معلولیت، سالمندان و افراد با نیازهای ویژه بهبود یابد.

اظهار کرد: معلول یا سالمند از افراد سالم انتظار تکریم، کاهش نگاه ترحم آمیز و احساسی دارد، او در تلاش برای عدم وابستگی به شخص ثالث، افزایش خودباوری و بالابردن اعتماد به نفس، جلوگیری از منزوی شدن، آگاهی و استفاده صحیح از وسایل توانبخشی، بالا بردن حاشیه امنیت و کاهش استرس است.

گردشگری دسترس‌پذیر به سودآوری منجر خواهد شد

«احمد دیناری»، رئیس اداره برنامه‌ریزی، سرمایه‌گذاری و زیرساخت اداره کل میراث فرهنگی استان نیز در بخش دیگر این جلسه، تاکید کرد: اتاق‌های مراکز اقامتی باید مناسب‌سازی شوند تا همه افراد به خصوص افراد دارای معلولیت نیز بتوانند از تمامی اتاق‌های مراکز اقامتی در طبقات مختلف آن، استفاده کنند. گردشگری دسترس‌پذیر، یک مسئولیت اجتماعی است که به خلق ارزش، بهبود تجربه مهمان، وفاداری مهمان و در نتیجه سودآوری مجموعه گردشگری کمک می‌کند.

وی بیان کرد: در ضوابط و مقررات فنی و مهندسی از دسترس‌پذیر بودن برای معلولان یاد شده است؛ اما این ضوابط و برخی از متون تدوین شده در قانون و در حوزه دسترس‌پذیری به بازنویسی نیاز دارد. از سویی، همزمان با بهره‌برداری از واحدهای اقامتی، اصول دسترس‌پذیری به نگاه بهره‌بردار و سرمایه‌گذار مرتبط است.

دیناری در ادامه پیشنهادات اجرایی را مطرح کرد: به‌روزرسانی ضوابط و مقررات فنی و معماری واحدهای اقامتی و ابلاغ بخشنامه‌ای با امضای وزیر به ادارات کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان مبنی بر لزوم تهیه پیوست دسترس‌پذیری پروژه‌های گردشگری در زمان تهیه پیش طرح‌های سرمایه‌گذاری توسط سرمایه‌گذاران، از پیشنهادات اجرایی در حوزه مناسب‌سازی است. طراحی ساخت و مناسب‌سازی و چیدمان تجهیزات کلیه فضاهای موجود در واحدهای اقامتی برای افراد دارای معلولیت یک ضرورت است. به‌طوری‌که آنان به راحتی و بدون هیچ‌گونه محدودیتی بتوانند از تمام امکانات تاسیسات گردشگری استفاده کنند. طراحی و اجرای رویدادی تحت عنوان جایزه ملی دسترس‌پذیری تأسیسات گردشگری، تعریف و درج درسی با عنوان گردشگری دسترس‌پذیر در سرفصل دروس دوره‌های مدیریت عمومی تأسیسات گردشگری مدیران فنی بند «ب» و راهنمایان گردشگری، تهیه و انتشار اپلیکیشن گردشگری دسترس‌پذیر با استفاده از ظرفیت بخش خصوصی و استارتاپ‌ها، از دیگر پیشنهادات در این حوزه است.

گزارش تصویری نخستین همایش تخصصی و توجیهی گردشگری دسترس پذیر در اتاق مشهد