ضرورت بازنگری در رویکرد‌ لایحه برنامه هفتم توسعه نسبت به راهبردهای مقابله با بحران کم‌آبی

به گزارش روابط عمومی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی، «رضا حمیدی» در سمینار «بحران آب و چالش‌های توسعه پایدار» در اتاق بازرگانی مشهد اظهار داشت: اصلاح الگوهای مصرف آب و برآورد مصرف در بخش‌های مختلف و تخصیص منابع بسته به ارزش افزوده آن و البته توجه جدی به موضوع رشد جمعیت، از جمله مسائلی هستند که در بحران کنونی آب بایستی با جدیت به آن‌ها توجه شود.

رئیس کمیسیون مسئولیت اجتماعی و ارتقای اخلاق کسب و کار اتاق بازرگانی خراسان رضوی متذکر شد: کشور ما در وضعیت تغییر اقلیم و در کمربند خشک جهانی واقع شده و در صورتی که مصرف آب همچنان افزایش یابد، وضعیت ما بسیار بحرانی خواهد شد. کما اینکه خشکسالی در سه سال اخیر نیز در قیاس با آنچه در هفت دهه گذشته تجربه شده، بی سابقه بوده است. در این سال‌ها در حق آب ظلم شده و امروز بحران آبی به عنوان زنگ خطری جدی برای جامعه ایرانی بدل شده است.

وی با اشاره به تنش آبی در حدود 300 شهر ایران، به سهم بخش‌های مختلف از میزان مصرف آب در سال 1401 اشاره و اظهار کرد: بخش کشاورزی 89.7 درصد مصرف آب، بخش صنعت 2.1 درصد و آب شرب در شهرها 8.2درصد از مصرف آب را به خود اختصاص داده اند.

حمیدی میزان هدررفت آب در کشور را فاجعه‌آمیز توصیف کرد و گفت: هم اکنون روستاهای بسیاری فاقد آب شرب و بهداشت هستند و با تانکر به آنها آبرسانی انجام می‌گیرد و در صورتی که هر چه سریع‌تر در موضوع آب تدبیراندیشی و اقدام نشود، وضعیت به مراتب بدتر خواهد شد.

وی میزان وابستگی به منابع زیرزمینی آب را در خراسان رضوی، 87درصد خواند و افزود: برداشت بی رویه آب از سفره های زیرزمینی موجب رشد شوری خاک و افزایش فرونشست زمین شده و طبق آمار، در سال گذشته حدود 350 هزار حلقه چاه غیرمجاز در کشور وجود داشته است.

عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی مشهد ادامه داد: افزایش تبخیر آب نیز به دنبال افزایش دما در این سال‌ها رخ داده است. بحران آب موجب تخریب زیستگاه‌ها و تخلیه روستاها و افزایش حجم حاشیه نشینی در شهرهای بزرگ می‌شود

حمیدی با تاکید بر اینکه توجه به موضوع آب مجازی در شرایط فعلی بسیار حیاتی است، متذکر شد: توجه به رشد بهره وری آب و بهینه سازی مصرف به کاهش فشار بر منابع آبی کمک می‌کند. از سویی، برداشت بی رویه و غیرقانونی از منابع آبی با کمک قوه قضائیه باید حل شود. در انتخاب مکان برای استقرار واحدها و شهرک‌های صنعتی نیز باید بررسی‌های دقیق و متناسب با وضعیت منابع آبی صورت بگیرد.

عضو هیات نمایندگان اتاق خراسان رضوی یادآور شد: بازنگری در روش سدسازی توسط متخصصان متعهد، مسئله دیگری است که در راستای تشدید بحران آبی باید اولویت سیاستگذاری‌های بخش انرژی کشور و نهادهای متولی آن باشد. متولیان امر بررسی کنند که با سدهایی که تاکنون ساخته شده چه بلایی بر سر این کشور آمده است؟

وی به استفاده از روش‌های نوین آبیاری در مزارع به منظور کاهش تبخیر و هدررفت آب، تعیین هدف صحیح در بحث میزان کشت و برداشت در متر مربع و مقایسه این امر با چند کشور موفق دنیا در این زمینه و ایجاد انگیزه‌های اقتصادی برای ورود سرمایه و سرمایه‌گذار به حوزه مدیریت آب، به عنوان برخی دیگر از نکاتی اشاره نمود که بر شرایط بحرانی امروز منابع آبی کشورمان موثر هستند.

توجه به دو مقوله پایایی و بهره‌وری به منظور مقابله با بحران آب

«کامران داوری»، عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد نیز در این سمینار گفت: بحث پایایی از مهم‌ترین مقولاتی است که در بحران آب باید به آن توجه کرد. چنان که در وهله نخست باید پایایی و پس از آن بهره‌وری مدنظر مسئولان در مدیریت بحران آب قرار بگیرد. در واقع نخست باید مراقب باشیم که عملکرد ما در بلندمدت ما را دچار مشکل نخواهد کرد.

وی تصریح کرد: خشکسالی بخشی از طبیعت تمام کشورهای دنیا است و تغییر اقلیم اتفاقی است که در تمامی کشورهای دنیا شاهد آن هستیم. لذا تنها راهکار مقابله با بحران آب آن است که مشکلات موجود را رصد کرده و خودمان را برای مقابله با آن مهیا کنیم، به عبارت واضح‌تر تاب‌آوری‌مان را در این حوزه ارتقا دهیم.

عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد خاطرنشان کرد: سال 1347 برداشت آب از دشت مشهد با 1500 الی 1600 حلقه چاه ممنوعه شد این در حالی است که در شرایط فعلی به طور رسمی 8 هزار حلقه چاه در دشت مشهد وجود دارد. در پایان سال 1399 در خراسان رضوی بیش از6800 حلقه چاه شناسایی شده بود و تصمیم گرفته شد از این میان1200 حلقه چاه  در سال 1400 پلمپ شود که بالغ بر 1300 حلقه چاه مسدود شد؛ اما در انتهای سال 1400 ، 7200 حلقه چاه غیر مجاز مجددا شناسایی شد که این مساله حکایت از رشد چاه‌های غیرمجاز دارد.

داوری ادامه داد: در طرح همیاران آب با همکاری کشاورزان، سازمان‌های مردم نهاد و جوامع محلی مورد اعتماد مردم به دنبال آمار دقیق چاه‌های پلمپ شده بودیم که به این نتیجه رسیدیم صرف ارائه آمار پلمپ چاه غیرمجاز و مسدود کردن مقطعی آن جوابگو نیست بلکه باید راهکار قطعی و عملیاتی برای آن تدبیر کرد.

وی با بیان اینکه توسعه زمانی اتفاق می‌افتد که اقتصاد پویا باشد، عنوان کرد: افزایش جمعیت، زائرپذیری و مهاجرپذیری در شهر مشهد به شدت در حال افزایش است، حال مولفه‌های اقتصادی در این کلانشهر باید به گونه ای باشد که تمایل مردم به مهاجرت از شهرهای کوچک و روستاها به این کلانشهر را بکاهد.

عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد در خصوص میزان مصرف آب بخش کشاورزی در استان عنوان کرد: سهم کشاورزی در مصرف آب خراسان رضوی بیش از 90 درصد بوده است که امروز این رقم به 54 درصد کاهش پیدا کرده است. علاوه بر این باید به این نکته توجه داشت که بسیاری از باغ ویلاها مصرف کشاورزی ندارند؛ اما مصرف آنان در حوزه کشاورزی محاسبه می شود.

وی افزود: بیلان آب از مقولاتی است که باید در کانون توجه قرار بگیرد. به بیان دیگر اگر بیش از ورودی از آب‌های زیرزمینی برداشت شود، قطعا این بحران تشدید می‌شود. باید با برنامه‌ریزی مدون وضعیت بیلان را بهبود ببخشیم در این راستا باید کارنامه عملکردی داشته باشیم که در پایان سال عملکرد را بسنجیم.

گفتنی است؛ این رویداد در راستای تبیین مسئولیت اجتماعی بخش خصوصی در قبال منابع انرژی، به همت انجمن مدیران صنایع خراسان و در همکاری با اتاق مشهد برنامه ریزی و برگزار شد.