اتصال چین به اروپا از مسیر خراسان

امروزه چین، یکی از صادرکنندگان اصلی به اروپاست و کالا از روش های مختلف حمل ونقلی به اروپا ترانزیت می شود. با فعال شدن کریدورهای منطقه ای به ویژه کریدور شرق به غرب، این امکان برای کشور ما نیز فراهم می شود که مسیر ایران بخشی از انتقال بار این کشور به اروپا باشد. کارشناسان بر این باورند که اقتصادی ترین مسیر حمل ونقل کالا میان چین و اروپا برای تحویل کالا در حال حاضر، مسیر ریلی از طریق ایران است. باتوجه به اینکه بخشی از این کریدور از خراسان رضوی عبور می کند، پیش بینی می شود که در آینده شاهد رونق مسیر ترانزیتی و افزایش درآمدهای استان باشیم.

فرصتی برای خراسان رضوی
مدیرکل سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی در این باره در گفت وگو با شهرآرا با بیان اینکه ایران از گذشته در بحث ترانزیت کالا بین شرق و غرب دنیا نقش درخورتوجهی داشته است، می گوید: بخش مهمی از کریدورهای منطقه ای از مسیر منطقه خراسان رضوی می گذرد و این به منزله فرصت برای استان ماست. امیررضا رجبی می افزاید: یکی از مسیرهای ترانزیتی، مرز سرخس است. این مرز، مسیر ریلی ترانزیت کالا به آسیای میانه است که کالاها را به آب های آزاد و اروپا منتقل می کند. آنچه اهمیت دارد، این است که ۸۰درصد ترانزیت ریلی ایران از مرز سرخس عبور می کند و پیش بینی می شود با پروتکل کریدور حمل ونقلی چین به اروپا بر اهمیت این مرز افزوده شود. رجبی ادامه می دهد: پایانه مرزی لطف آباد در مرز ایران و ترکمنستان قرار دارد و از دیگر ظرفیت های مهم ترانزیتی خراسان رضوی محسوب می شود. در کنار این مسئله، باید به ظرفیت ترانزیتی خواف- هرات هم اشاره کرد. کریدور«کتای» نیز از کشورهای قرقیزستان، تاجیکستان، افغانستان و ایران تشکیل و به عنوان مسیر کوتاه و جایگزین برای ارسال کالا از بنادر جنوبی ایران به کشورهای آسیای میانه راه اندازی شده است. وقتی به مجموع این مسیرهای ترانزیتی نگاه می کنیم، متوجه می شویم که خراسان رضوی ظرفیت خوبی برای تقویت حضور خود در حوزه حمل ونقل کالا در مسیرهای بین المللی دارد.

تقویت ترانزیت
رجبی با بیان اینکه سیاست دولت سیزدهم تقویت صنعت ترانزیت است، ادامه می دهد: برای تحقق این مسئله، سیاست عضویت در پیمان های بین المللی و پیوستن پروتکل کریدور حمل ونقلی در پیش گرفته شده است. ازاین رو انتظار می رود که عضویت در پروتکل های حمل ونقلی بتواند ظرفیت های ترانزیتی خراسان رضوی را فعال کند. وی تأکید می کند: در این میان تلاش برای اجرای خط آهن چابهار – زاهدان – مشهد را می توان به عنوان حلقه تکمیل کننده ظرفیت ترانزیتی خراسان رضوی ترسیم کرد. خط آهن چابهار – مشهد برای کشورهای دیگر هم اهمیت درخور توجهی دارد. به عنوان نمونه این خط می تواند سبب انتقال کالا از هند به آسیای میانه شود یا حتی بخشی از کالاهای ترانزیتی این کشور را به اروپا انتقال دهد. اگرچه مهم ترین بخش این خط انتقال بار است اما بخش مسافری نیز می تواند فعال شود.
مدیرکل سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی با بیان اینکه توسعه ترانزیتی استان نیازمند توجه به توسعه زیرساخت هاست، می گوید: در ترانزیت یک سری مباحث زیرساختی چون تأمین واگن و کامیون مطرح است، همچنین بحث قوانین دوجانبه با کشورهایی که در این مسیر قرار دارند، باید موردتوجه قرار بگیرد. طبیعتا باید این مسائل در سطح کلان کشور پیگیری شود، البته این موارد را اکنون وزارت راه و شهرسازی به عنوان متولی بخش حمل ونقل در حال پیگیری است تا با انعقاد تفاهم نامه های دو یا چندجانبه امکان تسهیل ترانزیت را فراهم کند. رجبی تأکید می کند: مسئله مهم این است که با تحقق ظرفیت های ترانزیتی، به جز اینکه درآمدهای خراسان رضوی از طریق انتقال کالا افزایش می یابد، امکان توسعه بازارهای صادراتی در حوزه هایی مانند خدمات فنی مهندسی، ماشین آلات، کالاهای صنعتی و کشاورزی هم فراهم می شود. در واقع انتظار داریم که کریدور حمل ونقلی چین به اروپا بتواند کشورهای هدف صادراتی خراسان رضوی را افزایش دهد و به متنوع سازی مقاصد صادراتی کمک کند.

کریدورهای جدید
محمود امتی، نایب رئیس هیئت مدیره انجمن صنفی شرکت های حمل ونقل بین المللی خراسان رضوی هم در گفت وگو با شهرآرا درباره پروتکل کریدور چین به اروپا از مسیر ایران می گوید: از گذشته تاکنون یکی از برنامه های همه کشورها این بوده است که اگر در مسیر کریدورها به ویژه کریدور شمال به جنوب و شرق به غرب قرار دارند، آن ها را فعال کنند اما در سال های اخیر مقداری موضوع کریدورها فراتر از این رفته است؛ یعنی اتفاقاتی افتاده است، برخی کشورها که قبلا در مسیرکریدور نبوده اند اقدام به تعریف کریدور کرده اند تا بتوانند از ظرفیت ترانزیت بین المللی بهره ببرند؛‌مانند کریدور هندوستان، امارات و عربستان تا دریای مدیترانه که چندین کشور با هم توافق کرده اند تا کریدور ریلی و جاده ای ایجاد کنند، همچنین در حال حاضر کریدوری بین سه کشور ازبکستان، افغانستان و پاکستان تعریف شده است و بر روی آن کار می کنند. آسیای میانه با این کریدور می خواهد خودش را به آب های آزاد نزدیک تر کند.
عضو هیئت نمایندگان اتاق بازرگانی خراسان رضوی ادامه می دهد: چندین مرتبه صحبت از کریدورهای دیگری شده اما هنوز اجرایی نشده است. مانند کریدور «کتای» که بین چهار کشور تاجیکستان، افغانستان، ایران و قرقیزستان است و بعدها ازبکستان به آن پیوست و به نام «کتای» نامیده می شود که از بنادر جنوبی ایران مانند بندرعباس و چابهار و از مسیر افغانستان به کشورهاى فوق متصل می شود. وی بیان می کند: از زمان ایجاد این کریدورها نقش خراسان رضوی در حوزه ترانزیت بسیار پررنگ تر شده است، در واقع خراسان در مسیر دو کریدور شمال به جنوب و شرق به غرب قرار دارد و از قدیم نیز جاده ابریشم راه ورودش به خراسان قدیم بوده و از آنجا دوشاخه می شده است و بخشی به سمت بغداد و بخشی هم از سمت قسطنطنیه قدیم یا ترکیه به اروپا می رفته است.

استفاده نکردن از ظرفیت کریدورها
امتی تأکید می کند: اما نه فقط از کریدورهای جدید، حتی از کریدورهایی که از گذشته در مسیرهای آن قرار داشتیم، نتوانسته ایم بهره برداری درستی کنیم و سهم زیادی را به خودمان اختصاص بدهیم. به عنوان مثال، از خط ریلی سرخس که راه آهن ایران را به روسیه و آسیای میانه وصل می کند، نتوانسته ایم به خوبی استفاده کنیم.
عضو اتاق بازرگانی مشترک ایران و ترکمنستان یادآور می شود: در یکی دو سال گذشته که بحث بسته شدن کانال سوئز رخ داد و مشکلاتی پیش آمد، همچنین حمله روسیه به اوکراین که جنگ بین این دو کشور سبب شد دریای سیاه خیلی تحرک نداشته باشد، اگرچه روسیه متقاضی حمل کالاهایش از مسیر ایران بود اما در این قسمت هم عملا خیلی فعالیت نداشته ایم. نایب رئیس انجمن حمل ونقل بین المللی خراسان رضوی می گوید: یکی از دلایل بهره برداری نکردن از ظرفیت ترانزیتی کشور و خراسان رضوی فراهم نبودن زیرساخت هاست؛ به عنوان مثال بنادرمان ظرفیت ورود کشتی های بزرگ و به تعداد زیاد برای تخلیه و بارگیری و خدمات دهی را ندارند. همچنین طولانی بودن انتقال کالا در بنادر ایران از جمله مسائلی است که بر ترانزیت تأثیر منفی گذاشته است.
موضوع بعدی جاده های ایران است که به خوبی در حوزه ترانزیت نقش ایفا نمی کنند. امتی اظهار می کند: خراسان دارای چهار مرز دوغارون، لطف آباد، سرخس و باجگیران است که هر چهار جاده در یک فاصله چند صدکیلومتری هیچ کدام یک طرفه نیستند و این جاده ها دوطرفه و خطرناک بوده و کشش و ظرفیت انتقال بار با ترافیک زیاد را ندارند؛ یعنی عملا در شلوغی ها با مشکل و حادثه روبه رو می شوند. موضوع بعدی مدیریت مرزی است که بخش زیادی از هزینه و مشکلات ما در مرزها و پایانه های مرزی در توقف کامیون هاست، به محض اینکه بار یا محموله ای می آید و تعدادش زیاد می شود، متأسفانه بارها در مرزها تا چندین روز متوقف می شوند.

معطلی کالاهای ترانزیتی
عضو اتاق مشترک ایران و ترکمنستان با بیان اینکه در حال حاضر در مرزها با مشکل معطلی بارهای ترانزیتی روبه رو هستیم، بیان می کند: درحال حاضر در بنادر ما بیش از 2 تا 3هزار کانتینر کالا برای مقصد آسیای میانه و افغانستان داریم که متأسفانه چون این ظرفیت و پتانسیل را نداریم که به آن ها خدمات بدهیم، در عمل شاهد معطلی بارهای ترانزیتی برای انتقال هستیم. وی افزود: اتفاق جدیدی که رخ داده است، پاکستان مانع ترانزیت یک سری کالاها از مسیر کراچی به افغانستان شده است. همین موضوع سبب شده که تعداد زیادی کالا و بار به سمت ایران بیاید اما بار آمده و با افزایش کرایه صددرصدی روبه روییم. کمبود کامیون، توقف کانتینرها در بنادر و هزینه های زیاد انبار، سبب شده میلیون ها تومان شرکت های ایرانی پرداخت کنند و همین مسئله سبب شکایت و نارضایتی تجار و صاحبان کالای خارجی شده است.
نایب رئیس هیئت مدیره انجمن صنفی شرکت های حمل ونقل بین المللی خراسان رضوی با اشاره به بخش دیگری از مشکلات حوزه ترانزیت، بیان می کند: بخش دیگر مشکلات ما نرم افزاری است. برخی قوانین و چارچوب هایی که تعریف کرده ایم در مدیریت هاى مرزى جوابگوی حجم، کار و ظرفیت زیاد ترانزیت کالا نیست. قوانین متعددی مانند قوانین سامانه های فنی امور سازمان بنادر، سامانه سازمان حمل ونقل و پایانه های گمرک سبب کندشدن فرایند ترانزیت در ایران شده اند. امتی تأکید می کند: ازاین رو ایران و خراسان رضوی در مسیرهای کریدور قرار دارند که می توان از آن ها به خوبی استفاده کرد، اما مشکلات زیرساختی سبب شده تا نتوانیم از آن ها استفاده کنیم. براین اساس بهره برداری از کریدور جدید هم نیازمند توجه به رفع مشکلات زیرساختی است. اگر این مسئله محقق شود به طور حتم صنعت ترانزیت خراسان رضوی از این کریدور بهره خوبی خواهد برد.

مشکلات زیرساختی ترانزیت
رئیس کمیسیون توسعه صادرات اتاق بازرگانی خراسان رضوی هم در گفت وگو با شهرآرا درباره استفاده خراسان رضوی با اشاره به پروتکل کریدور حمل ونقلی چین به اروپا از مسیر ازبکستان، ترکمنستان، ایران و ترکیه می گوید: در بحث اخیری که ایران به سازمان های منطقه ای پیوسته است و تا ژانویه بحث اوراسیا نیز قطعی می شود، اگر کریدور جدید هم هرچه زودتر افتتاح شود، در بحث توسعه حمل ونقل بین المللی و کاهش هزینه ها می تواند بسیار تأثیرگذار باشد و سبب رشد ترانزیت و صادرات خراسان رضوی شود. حسین محمدیان می افزاید: یکی از مهم ترین نکات در بهره برداری از این پروتکل ها، مشکلات زیرساختی در حوزه های حمل ونقل ریلی جاده ای است.
اکنون جاده هایی که در مسیر ترانزیت قرار دارند، استانداردهای لازم را برای این مسئله ندارند و همین به مانعی برای توسعه ترانزیت تبدیل شده است. محمدیان ادامه می دهد: متأسفانه نمی توانیم از فرصت هایی که برای کشور به وجود می آید، به طور مطلوبی استفاده کنیم، علت این است که در عمل برای حل مشکلات زیرساختی در سال های گذشته کار نکرده ایم. برای مثال در بحث حمل ونقل بین المللی نیازمند نوسازی ناوگان ها هستیم اما تعرفه زیاد واردات سبب شده تا با ناوگان فرسوده ای روبه رو باشیم که توانایی مشارکت فعال در حوزه ترانزیت را ندارد.
وی ادامه می دهد: در حوزه احداث راه ها و ریلی هم مشکلات زیاد بوده و در عمل طولانی شدن فرایند بهره برداری پروژه های ریلی و جاده ای سبب می شود تا نتوانیم از ظرفیت های ترانزیتی استفاده کنیم. این در حالی است که شتاب دادن بهره برداری از پروژه های ریلی و جاده ای شرط ضروری برای حمایت از صنعت ترانزیت است. وی اظهار می کند: باتوجه به محدودیت هایی که کشور ایران دارد، بهترین گزینه هایی که می تواند با پول نفتمان تهاتر بشود، ایجاد زیرساخت هاست. براین اساس می توانیم از طریق توسعه زیرساخت ها، توسعه ترانزیت را میسر کنیم.