به گزارش روابط عمومی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی، «محمدعلی چمنیان»، نایب رئیس اتاق بازرگانی استان، در این نشست با اشاره به اینکه مهاجرت پدیده‌ای اجتماعی با نکات مثبت و منفی توأمان است، اظهار کرد: بهره‌مندی از مزایای آن نیازمند مهیا بودن زیرساخت‌های راهبردی از جمله ارتباطات فعال جهانی و سوگیری‌های هوشمندانه سیاسی، اقتصادی و اجتماعی و ایدئولوژیک در هر کشوری است و در صورت وجود این زیرساخت‌ها می‌توان از مهاجرت برای رشد اقتصادی و فتح بازارهای هدف نیز استفاده کرد.
وی ادامه داد: برای نمونه کشوری مانند چین توانست با تغییر سیاست‌های اقتصادی و کنار گذاشتن ایدئولوژی کمونیستی خود در حوزه اقتصاد، از مهاجران این کشور در سایر کشورها به منظور توسعه صادرات و فتح بازارهای بین‌المللی استفاده کند.
چمنیان در بخش دیگری از سخنان خود در نظر گرفتن پایین بودن میزان حقوق نیروی کار در ایران در مقایسه با سایر کشورها به عنوان یکی از دلایل اصلی مهاجرت را فاقد مبنای علمی دقیق برشمرد و خاطرنشان کرد: البته توجه به حقوق نیروی کار موضوعی است که باید بدان پرداخته شود. سیاستگذاریهای کلان اقتصادی که موجب کوچک ماندن و تعدد شرکت‌ها می‌شود، موجب شده شرکت‌ها از تمکن مالی بالایی برخوردار نباشند که بتوانند حقوق و مزایای جذابی به نیروهای متخصص خود ارائه دهند. با این حال معتقدم نداشتن امید به آینده، یافتن زندگی بهتر و تدابیر ایدئولوژیک، نقش بیشتری در موضوع مهاجرت دارند و حقوق و مزایا در درجه سوم یا چهارم اهمیت قرار می‌گیرد.
نایب رئیس اتاق بازرگانی خراسان رضوی تصریح کرد: در بررسی پدیده مهاجرت لازم است به مهاجرت کارآفرینان و سرمایه‌داران نیز توجه شود؛ چراکه مسائلی از جمله اقتصاد دولتی، سیاست‌های اقتصادی دولت، روابط خارجی، تحریم‌ها و عدم ارتباط مالی با بازارهای جهانی که به سخت و پرچالش شدن شرایط فعالیت اقتصادی در کشور انجامیده، موجب مهاجرت بخشی از کارآفرینان و سرمایه‌داران از کشور شده است؛ به گونه‌ای که برخی از سرمایه‌گذاران تمایل دارند به جای ایران در کشورهای همسایه سرمایه‌گذاری کنند.
وی با تاکید بر اینکه لازم است اتاق بازرگانی به عنوان بازوی مشورتی دولت عواقب این موضوع برای آینده جامعه و اقتصاد ایران را از طریق یک پژوهش علمی به گوش دولت برساند، اضافه کرد: در مجموع معتقدم سیاستگذاریهای کلان بیشترین تأثیر را بر روند مهاجرت از کشور می‌گذارد.
دولت بایستی زمینه رشد و پیشرفت افراد را در داخل کشور فراهم کند
در ادامه این نشست، «احمد اثنی‌عشری»، نایب رئیس اتاق بازرگانی خراسان رضوی با تأکید بر اینکه تا هنگامی که دولت زمینه ماندن افراد در داخل کشور را مهیا نکند ما به هیچ وجه نمی‌توانیم جلوی مهاجرت را بگیریم، یادآور شد: اگر شرایط کشور مناسب شود قطعا بخش زیادی از این افراد با تجربه و اندوخته بسیار زیاد به کشور باز می‌گردند و کار می‌کنند. بایستی بستر لازم فراهم شود تا افراد نیازی به مهاجرت و خروج از کشور نداشته باشند؛ اما نگهداشتن افراد در کشور با ایجاد محدودیت اقدام صحیحی نیست.
او افزود: مادامی که زمینه برای رشد افراد به واسطه مهاجرت وجود داشته باشد، نمی‌توان انتظار عدم خروج نخبگان از کشور را داشت. در واقع، ابتدا باید زمینه رشد و پیشرفت آنان در داخل کشور فراهم گردد تا شاهد خروج نخبگان نباشیم. از سوی دیگر، در دین و سنت ما نیز بر مهاجرت برای کسب علم و زندگی بهتر تأکید شده است. بر این اساس تا هنگامی که استراتژی‌های متعهدانه در کشور مشهود نباشد، نبایستی از خروج افراد جلوگیری نمود.
تلاش کشورها برای جذب مهاجران با هدف کنترل پیری جمعیت و رشد اقتصادی
»محسن خنداندل«، رئیس کمیسیون خدمات فنی، مهندسی، مشاورهای و عمران اتاق بازرگانی مشهد نیز در بخشی از این نشست با ارائه گزارشی تحلیلی و آماری و با تکیه بر روش های عملیاتی کشورهای هدف مهاجرت کنندگان ایرانی و روش های عملیاتی موجود در کشور به تشریح گزارشی تحت عنوان »آسیبشناسی مهاجرت نخبگان« پرداخت. به گفته او، این گزارش با هدف ارائه راهکار جهت تحلیل حراست از نیروی انسانی و بررسی مطالعات پدیده مهاجرت فعاالن و دانشآموختگان حوزه فنی و مهندسی و بخش درمان تهیه شده است.
وی با تأکید بر اینکه نباید از کنار پدیده مهاجرت به سادگی گذشت، مهاجرت نخبگان از کشور را فاجعه‌ای ملی عنوان کرد که به آن پرداخته نمی‌شود و افزود: به گفته عباس میلانی، مدیر برنامه مطالعات ایرانی در دانشگاه استنفورد، صدمات پدیده مهاجرت نخبگان از کشور 200 برابر بیشتر از جنگ ایران و عراق است؛ چراکه نیروی انسانی باهوش و ماهر و متخصص از کشور خارج می‌شود؛ موضوعی که در درازمدت می‌تواند به تغییر ژنتیکی در کشور منجر شود.
وی در بخش دیگری از سخنان خود از تلاش کشورها برای جذب مهاجران با دو هدف «کنترل پیری جمعیت» و «رشد اقتصادی» خبر داد و گفت: اغلب کشورها امروز در پی جذب نخبگان هستند تا علاوه بر اثر فعالیت آنان در اقتصاد، از مزایای حضور جوانان و کنترل پیری جمعیت استفاده نمایند. این در حالی است که میزان مهاجرت از کشور ما طی 30 سال گذشته، به میزان چشمگیری افزایش پیدا کرده است و اکثر آنان افراد جوان و دارای ایده‌های استارت‌آپی و کارآفرینی بوده‌اند.
خندان دل با اشاره به بررسی‌های صورت گرفته در این گزارش به ارائه راهبردهایی جهت جلوگیری از پدیده مهاجرت نخبگان پرداخت. به گفته وی، در این راستا ایجاد نظام حکمرانی کارآمد و اصلاح سیاست‌های موثر بر مهاجرت، توسعه و تسهیل اشتغال فارغ‌التحصیلان دانشگاهی و متناسب‌سازی آموزش‌ها با نیازهای بخشی، فراهم‌آوردن زمینه بازگرداندن ایرانیان خارج از کشور، باز بهره‌مندی و تسهیل تعاملات ایرانیان مقیم خارج از کشور با سرزمین مادری، اصلاح جریان مهاجرپذیر کشور و ارتقای سطح پذیرش دانشجویان بین‌المللی و تسهیل ماندگاری و ادغام فارغ‌التحصیلان خارجی در جامعه ایران، اثرگذار خواهد بود.
نخبگان از منابع انسانی استراتژیک یک جامعه هستند
«سامان اسدیان»، نایب رئیس کمیسیون خدمات فنی، مهندسی و مشاورهای اتاق بازرگانی مشهد نیز در ادامه این نشست با اشاره به اینکه کیفیت مهاجرت، امروز یکی از مباحث این حوزه است، گفت: اگر از میان 100 نفر از یک جمع، 10 نفر مهاجرت می‌کنند، این موضوع که چگونه نخبگان را جذب کنیم و چگونه نخبگان را از دست ندهیم، اهمیت پیدا می‌کند؛ چراکه این افراد جزو منابع انسانی استراتژیک یک جامعه هستند.
اسدیان تصریح کرد: علاوه بر این گزارش، لازم است یک پژوهش علمی نیز در این باب انجام شود. همچنین نیاز است در گزارشی به بررسی میزان مهاجرت در سطح استان بپردازیم. در یک بخش پژوهش نیز می‌توان به بررسی مهاجرت داخل کشور و مهاجرت خارج از کشور پرداخت.
وی اضافه کرد: با توجه به اهمیت این موضوع پیشنهاد می‌شود پژوهشی در این زمینه با همکاری مرکز پژوهش‌های اتاق مشهد صورت گیرد و راهکارهای لازم ارائه شود.
«محمد ابراهيم زيروحي»، نائب رئيس كميته درمان كميسيون سلامت و عضو انجمن تجهيزات پزشكي و آزمايشگاهي خراسان رضوي نیز گفت: امروزه بزرگ‌ترین عامل مهاجرت نیروی کار متخصص از ایران، پایین بودن حقوق و دستمزهاست. در حالی که کشورهای دیگر به نیروهای متخصص حقوق و مزایای زیادی می‌دهند، شرایط شغلی جذابی برای این افراد در داخل کشور وجود ندارد؛ لذا باید به این موضوع به عنوان یک فاکتور مهم نگریسته شود. امنیت شغلی و رفاه اجتماعی از دیگر موارد مهمی است که باید در این زمینه بدان توجه نمود.
در ادامه، «آذر کفاش‌پور»، استاد مدیریت سیاست‌گذاری بازرگانی دانشگاه فردوسی مشهد، اظهار کرد: در شرایط کنونی که امکان تغییر عواملی که باعث افزایش رضایت شهروندان می‌شود، چندان وجود ندارد؛ باید در خصوص عواملی که موجب کاهش عدم رضایت و ترک کشور می‌شود، اقدام نمود.
کفاش‌پور تصریح کرد: در این شرایط باید با نگاه به استراتژی‌های حاکمیتی و بالادستی اقدامات خود در این زمینه را تعریف کنیم؛ چراکه به هر میزان هم که استراتژی‌های خوب و موثری تعریف کنیم، بدون همراهی حاکمیت امکان اجرای آن را نخواهیم داشت.
این استاد دانشگاه فردوسی اضافه کرد: در شرایط کنونی باید بر روی عدم خروج افراد از کشور بیش از بازگرداندن مهاجران تمرکز کنیم.
«فرزانه زرمهری»، عضو کمیسیون خدمات فنی، مهندسی و مشاورهای اتاق بازرگانی خراسان رضوی نیز گفت: در نگاه به عوامل موثر بر مهاجرت، علاوه بر موضوع شغل و حقوق و دستمزد متناسب، باید به ایجاد شرایطی مناسب برای زندگی جوانان هم توجهی ویژه نمود.
«محمدجعفر عین‌القضاة»، نایب‌رئیس انجمن شرکت‌های فنی، مهندسی و مشاورهای خراسان رضوی نیز در این نشست با بیان اینکه همه عوامل مهاجرت مالی نیست، بیان کرد: معتقدم رضایت شغلی عامل بسیار مهم‌تری در این زمینه است که حقوق و دستمزد تنها یکی از موضوعات آن است. بر این اساس اگر بخش خصوصی بتواند رضایت شغلی را حل کند می‌تواند در این زمینه کمک کننده باشد.
«مرتضی صادقی»، عضو هیات رئیسه انجمن شرکت‌های فنی، مهندسی و مشاورهای خراسان رضوی گفت: هنگامی که در تأمین نیازهای افراد جامعه با مشکل مواجه هستیم، چگونه می‌توانیم بر نگهداشت آنان تأکید کنیم، در این زمینه نیازمند اصلاحات لازم به ویژه در حوزه قانون‌گذاری از سوی مجلس هستیم و لازم است بخش خصوصی در این زمینه از دولت مطالبه‌گری کند.
