افق‌های جدید صنعت سلامت در بازار اوراسیا

امروز در عصری زندگی می‌کنیم که امنیت دارویی و تجهیزات پزشکی نه تنها یک اولویت اقتصادی، بلکه یک ضرورت استراتژیک برای حفظ سلامت ملت و استقلال ملی است. در این مسیر، توافق‌نامه تجارت آزاد ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU)  فرصتی بی بدیل برای کشورمان فراهم کرده است تا با تقویت همکاری‌های منطقه‌ای، گام‌های بلندی در جهت تأمین پایدار مواد اولیه، کاهش هزینه‌های تولید و افزایش رقابت‌پذیری صنایع دارویی و پزشکی برداریم.

اتحادیه اوراسیا با حضور کشورهای مهمی همچون روسیه، قزاقستان، بلاروس، ارمنستان و قرقیزستان، یکی از پهناورترین مناطق اقتصادی جهان است که با حذف تعرفه‌های گمرکی و یکسان‌سازی استانداردها، بستری ایده‌آل برای توسعه تجارت فراهم کرده است.

فرصت‌های ناشی از اجرای این توافق‌نامه برای صنعت دارو و تجهیزات پزشکی ایران را می‌توان این‌چنین برشمرد:

1.دسترسی آسان‌تر به مواد اولیه استراتژیک:تسهیل دسترسی به مواد اولیه استراتژیک، از جمله پلیمرهای پزشکی، فلزات خاص، ترکیبات شیمیایی دارویی و سایر مواد حیاتی، که پیش‌تر واردات آن‌ها با چالش‌هایی همراه بود، از مهم‌ترین دستاوردهای این توافق‌نامه به‌شمار می‌رود.

2.کاهش وابستگی به منابع دور دست و پُرریسک:

زمینه‌سازی برای کاهش وابستگی به منابع دور و پرریسک از طریق تمرکز بر تأمین مواد اولیه از کشورهای همسایه عضو اتحادیه اوراسیا، اقدامی است که ضمن کاهش هزینه‌های اقتصادی، موجب تسهیل و تسریع فرآیندهای لجستیکی و افزایش پایداری زنجیره تأمین خواهد شد.

3.افزایش قدرت چانه‌زنی ایران در بازارهای جهانی: این امر با استفاده از شبکه تجاری اوراسیا که دسترسی به بازارهای جدید را تسهیل می‌کند، محقق می‌گردد.

4.کاهش تعرفه‌ها و موانع تجاری: با توجه به اینکه یکی از اهداف اصلی توافقنامه اوراسیا، حذف یا کاهش تعرفه‌های گمرکی بین اعضا است؛ تولیدکنندگان تجهیزات پزشکی و دارویی در کشورهای عضو می‌توانند با هزینه کمتری مواد اولیه مانند پلیمرهای پزشکی، فلزات مورد استفاده در ساخت تجهیزات (مانند فولاد ضدزنگ)، و مواد شیمیایی دارویی را وارد کنند. این امر هزینه‌های تولید را کاهش داده و رقابت‌پذیری محصولات نهایی را افزایش می‌دهد.

5.یکسان‌سازی استانداردهای فنی و ثبت محصولات: یکی از دستاوردهای بزرگ این توافق، هماهنگی استانداردهای فنی و بهداشتی بین کشورهای عضو است. این موضوع به تولیدکنندگان ایرانی اجازه می‌دهد تا با اطمینان بیشتر، مواد اولیه باکیفیت را وارد کنند و از سد بوروکراسی‌های پیچیده عبور نمایند. علاوه بر این، با تقویت زنجیره تأمین منطقه‌ای، ریسک اختلال در واردات مواد اولیه که در سال‌های گذشته گاهی تولید را با مشکل مواجه می‌کرد، به حداقل می‌رسد.

6.توسعه زنجیره تأمین منطقه‌ای: با ادغام بازارهای کشورهای عضو، زنجیره تأمین مواد اولیه متنوع‌تر و مقاوم‌تر شده است. به عنوان مثال، تولیدکنندگان ایرانی تجهیزات پزشکی می‌توانند از طریق همکاری با شرکای اوراسیایی، مواد اولیه باکیفیت را با قیمت‌های رقابتی تهیه کنند. همچنین، کاهش وابستگی به واردات از غرب به دلیل تحریم‌ها، یکی از مزایای استراتژیک این توافق برای کشورهای عضو است.

7.ارتقای کیفیت محصولات سلامت محور: به دلیل الزام بر استانداردهای مثل GOST در روسیه و CE برای اغلب کشورها، کیفیت محصولات سلامت‌محور ارتقا خواهد یافت که البته این امر مستلزم حمایت از سوی دولت است.

8. ایجاد شهرک‌های صنعتی نوآوری در حوزه سلامت، به‌صورت مشترک و مبتنی بر ظرفیت‌ها و توانمندی‌های طرفین، می‌تواند بستری مؤثر برای توسعه فناوری‌های سلامت‌محور، انتقال دانش فنی و افزایش تولیدات رقابتی منطقه‌ای فراهم سازد.
9. ایجاد فرصت برای راه‌اندازی منطقه آزاد سلامت با تکیه بر سرمایه‌گذاری‌های مشترک، یکی از ظرفیت‌های راهبردی همکاری با اتحادیه اقتصادی اوراسیا به شمار می‌رود.
10. امکان راه‌اندازی شوروم‌های مشترک برای عرضه محصولات ساخت ایران در پایتخت‌های کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا، با نقش‌آفرینی اتاق بازرگانی به عنوان هماهنگ‌کننده، زمینه‌ساز ارتقای برند ملی و تسهیل دسترسی به بازارهای منطقه‌ای خواهد بود.

با وجود مزایای گسترده توافق‌نامه تجارت آزاد ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیا، تحقق کامل ظرفیت‌های آن مستلزم توجه به برخی چالش‌های زیرساختی و کیفی است:

• کیفیت مواد اولیه وارداتی: برخی کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا از نظر فناوری و کیفیت مواد اولیه در سطحی یکنواخت قرار ندارند. در نتیجه، تولیدکنندگان ایرانی ممکن است در تامین مواد اولیه با استاندارد مطلوب با دشواری‌هایی مواجه شوند.
• زیرساخت‌های حمل‌ونقل مرزی: زیرساخت‌های حمل‌ونقل در برخی مناطق عضو اتحادیه هنوز توسعه‌یافته نیستند. این مسئله می‌تواند فرآیند تامین به‌موقع مواد اولیه را با تاخیر مواجه سازد و بر برنامه‌ریزی تولید اثر منفی بگذارد.

با این وجود، توافق‌نامه اوراسیا با فراهم آوردن بستری برای ایجاد بازار یکپارچه، حذف موانع تجاری و تسهیل تبادل کالا، تاثیر مثبتی بر تامین مواد اولیه مورد نیاز صنایع پزشکی و دارویی ایران گذاشته است. برای افزایش اثربخشی این توافق، بهینه‌سازی مسیرهای همکاری، ارتقای استانداردهای کیفی و توسعه زیرساخت‌های لجستیکی ضروری خواهد بود.

در نهایت، باید تأکید کرد که توافق‌نامه اوراسیا صرفاً یک قرارداد تجاری نیست، بلکه مسیری راهبردی برای دستیابی به خودکفایی، امنیت دارویی و پیشرفت صنعت سلامت کشور است. تولیدکنندگان ایرانی با بهره‌گیری هوشمندانه از این فرصت، می‌توانند ضمن پاسخگویی به نیاز داخلی، در قامت یک قطب صادراتی پیشرو در منطقه اوراسیا ظاهر شوند. این مسئولیتی‌ست که با برنامه‌ریزی، ارتقای کیفیت و افزایش تولید، می‌توان به‌خوبی به آن پاسخ داد.