فرصت‌های بازار غرب چین برای خراسان رضوی

با برخورداری از ظرفیت‌های قابل توسعه کشاورزی، صنایع تبدیلی، نساجی، صنایع فلزی، کسب و کارهای دانش بنیان و زیرساخت‌های حمل‌ونقل، می‌تواند نقشی محوری در تقویت روابط اقتصادی با استان‌ها و ایالات مختلف چین ایفا کند.

در مطالعات بازار، دو مولفه «اندازه» و «پویایی بازار» در گام اول محاسبات، بررسی می‌شوند. کشور چین از نظر اندازه و رشد در شرایط استثنائی در جهان قرار دارد. چین با نزدیک به 11 درصد از واردات جهان با اندازه بازار 2556 میلیارد دلار دومین بازار بزرگ جهان به شمار می‌رود. همچنین، به عنوان اولین صادرکننده در دنیا در سال 2023 به تنهایی 14.3 درصد کالای مورد نیاز سایر کشورها را به ارزش 3400 میلیارد دلار تامین کرده است. از منظر پویایی نیز، چین در زمره اقتصادهای پیشرو جهان قرار دارد و طی دو دهه اخیر، رشدی فراتر از میانگین جهانی در بازارهای خود داشته است.

اما زمانی که سخن از همکاری با چین به میان می‌آید، نگاه‌ها به‌صورت ناخودآگاه معطوف به بنادر و کلان‌شهرهای شرقی این کشور همچون شانگهای، گوانگژو و شنزن می‌شود؛ خطای محاسباتی‌ای که به‌سادگی ظرفیت‌های ارزشمند سایر مناطق استراتژیک چین، به‌ویژه نواحی غربی، را به حاشیه می‌راند. این در حالی است که اقتصاد چین به‌تنهایی هم‌تراز با مجموع اقتصاد ۲۷ کشور عضو اتحادیه اروپا است و برخی از استان‌های آن به‌اندازه یک کشور توسعه‌یافته، تولید ثروت دارند. از همین‌رو، زمانی که از همکاری با یک استان در غرب چین سخن می‌گوییم، باید این مقیاس‌ها و ظرفیت‌های واقعی را در نظر داشته باشیم.

ایالت خودمختار سین‌کیانگ، با اقتصادی به ارزش ۲۷۱ میلیارد دلار، حدود سه برابر اقتصاد ازبکستان و چهار و نیم برابر ترکمنستان، و با حجم تجارت رو به رشد ۱۵ میلیارد دلاری، می‌تواند به‌عنوان یکی از مقاصد جدی توسعه تجارت، در کنار سایر کشورهای منطقه، مورد توجه قرار بگیرد. فارغ از مولفه‌های اقتصادی، موقعیت ژئو‌استراتژیک سین‌کیانگ در قلب پروژه کمربند و جاده (به‌ویژه در مسیر آسیای میانه به اروپا) این منطقه را به یک دروازه حیاتی برای خراسان رضوی بدل کرده است. بر همین اساس، و با هدف برجسته‌سازی اهمیت این بخش از سرزمین چین، نتایج بررسی‌های انجام‌شده درباره ظرفیت‌های مشترک خراسان‌رضوی و سین‌کیانگ برای توسعه تجارت و همکاری‌های اقتصادی، در ادامه این نوشتار ارائه می‌شود:

 سین‌کیانگ، دروازه‌‌ای برای گسترش نفوذ اقتصادی خراسان

فراتر از شاخص‌های اقتصادی، موقعیت ژئو‌استراتژیک سین‌کیانگ در قلب پروژه «کمربند و جاده» و بر سر مسیر ترانزیتی آسیای میانه ـ اروپا، به این منطقه نقشی کلیدی در معادلات ژئو‌اکونومیک داده است. از این منظر، سین‌کیانگ می‌تواند به دروازه‌ای حیاتی برای گسترش نفوذ اقتصادی خراسان رضوی در مسیر شرق به غرب بدل شود.

بر همین اساس و در راستای رویکرد توسعه‌گرا، ظرفیت‌های مشترک میان استان خراسان رضوی و ایالت سین‌کیانگ برای تعمیق همکاری‌های اقتصادی و تجاری، مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته که نتایج آن در ادامه این نوشتار ارائه خواهد شد.

تحلیلی بر فرصت‌ها و ظرفیت‌ها

1. صادرات کشاورزی و صنایع تبدیلی

خراسان رضوی با تولید انبوه زعفران، پسته و محصولات باغی، می‌تواند بازارهای چین را از طریق سین‌کیانگ هدف قرار دهد. گیاهان دارویی جایگاه خاصی در فرهنگ چین داشته و مصرف زعفران نیز از این منظر در این کشور رواج یافته است. در یک دهه اخیر، تقاضا برای محصولات سالم و ارگانیک در چین به‌طور پیوسته افزایش یافته که می‌تواند فرصت نفوذ به این بازار را فراهم کند. همچنین با توجه به نیاز فزاینده چین به کالاهای غذایی و فرآوری‌شده، محصولات صنایع تبدیلی خراسان رضوی پتانسیل قابل‌توجهی برای صادرات خواهند داشت.

2. انرژی‌های تجدیدپذیر

سین کیانگ با دارا بودن بزرگترین پارک انرژی خورشیدی جهان و وجود کارخانه‌های تولید پنل‌های خورشیدی می‌تواند شریک مناسبی برای خراسان رضوی در زمینه توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر باشد. این همکاری می‌تواند شامل «تامین صفحات خورشیدی»، «انتقال فناوری و تجربه» و «سرمایه‌گذاری مشترک» باشد.

3. گردشگری فرهنگی و ژئوتوریسم

سین‌کیانگ با شهر تاریخی «کاشغر» و جاذبه‌های بیابانی و کوهستانی‌اش، ظرفیت بالایی برای گردشگری فرهنگی و زمین گردشگری (ژئوتوریسم) دارد. خراسان رضوی نیز با میراث معنوی و جاذبه‌های طبیعی خود می‌تواند «بسته‌های گردشگری ترکیبی» ارائه کند. برای تضمین جریان مسافر و توسعه مبادلات که لازمه برقراری پرواز مستقیم مشهد-ارومچی می‌باشد، همکاری آژانس‌های مسافرتی دو منطقه در راستای بازاریابی هدفمند، امری ضروری است.

4. زیرساخت و نقش در کریدور TRACECA

سین‌کیانگ، به‌عنوان نقطه آغاز یا مسیر میانی بسیاری از خطوط ریلی و جاده‌ای ابتکار کمربند و جاده (BRI)، دروازه‌ای کلیدی برای ورود کالا به آسیای میانه، ایران و در ادامه به قاره اروپا به‌شمار می‌رود. از سوی دیگر، تصدی ریاست کمیسیون بین‌دولتی کریدور اروپا–قفقاز–آسیا (TRACECA) توسط ایران از اسفندماه سال گذشته و برای یک دوره یک‌ساله، فرصتی ارزشمند برای تقویت نقش کشور در این کریدور بین‌المللی فراهم آورده است.

پیشنهادات و نتیجه‌گیری:

– برجسته‌سازی نقش خراسان رضوی در ابتکار کمربند و جاده (BRI):

ضروری است در گزارش‌های رسمی اتاق بازرگانی مشهد و نشست‌های اقتصادی مشترک با طرف چینی، خراسان رضوی به‌عنوان یک هاب چندوجهی منطقه‌ای با کارکردهای حمل‌ونقلی، صنعتی و لجستیکی معرفی شود.

• ایجاد کارگروه مشترک همکاری با سین‌کیانگ:

تشکیل کمیته‌ای تخصصی متشکل از نمایندگان بخش خصوصی استان‌های خراسان رضوی و سین‌کیانگ، برای پایش و پیگیری پروژه‌های مشترک در حوزه‌های حمل‌ونقل، کشاورزی، انرژی‌های تجدیدپذیر و سایر محورهای اولویت‌دار همکاری، می‌تواند به تسهیل عملیاتی‌سازی توافقات کمک کند.

• گسترش همکاری میان شرکت‌های فناور و دانش‌بنیان:

پیشنهاد می‌شود با حمایت از شرکت‌های فناور خراسان رضوی در زمینه انتقال فناوری‌های نوین در بسته‌بندی و فرآوری محصولات کشاورزی به استان سین‌کیانگ، و همچنین بهره‌برداری از تجربیات آنان در توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر، سطح همکاری‌های تکنولوژیک ارتقا یابد.

در جمع‌بندی، خراسان رضوی با درک ژرف از ظرفیت‌های اقتصادی و ژئوپلیتیک استان سین‌کیانگ، و با تکیه بر موقعیت ممتاز خود در مسیر کریدور بین‌المللی TRACECA، قادر است ضمن تنوع‌بخشی به شرکای تجاری، نقشی محوری به‌عنوان پلی راهبردی میان شرق چین و بازارهای آسیای میانه و اروپا ایفا کند. این همکاری نه‌تنها منافع اقتصادی متقابل را به همراه خواهد داشت، بلکه جایگاه ایران را در ابتکار کمربند و جاده به‌صورت ملموس تقویت خواهد نمود.