پسته دیگر خندان نیست!

* آمارها چه می‌گویند؟

انجمن پسته ایران در آخرین گزارش خود، برآوردی از آمار احتمالی تولید پسته در سال ۱۴۰۴ در کشور ارائه کرده است. در این پیش‌بینی، ۲۴۰ هزار تن پسته خشک امسال تولید خواهد شد و رشد حدود ۲۰ درصدی نسبت به پیش‌بینی ۲۰۰ هزار تنی سال قبل و تجربه‌ی دو سال پیاپی پُرمحصول، در کشور رقم می‌خورد.

اما خراسان رضوی با وجود نقش کلیدی‌اش در حوزه تولید این محصول، احتمالا امسال با کاهشی حدود ۱۱ درصدی در این بخش روبه‌رو خواهد بود؛ کاهشی که بخشی از آن به «ترخوری» و خروج بخشی از محصول تازه از آمار پسته خشک (همچنین در سمنان) و البته پاره‌ای عوامل دیگر بازمی‌گردد و بنابراین درک وزن واقعی استان را در تولید ملی قدری کمرنگ می‌کند. در سطح ملی، از ۶۰۰ هزار هکتار باغ بارور پسته ، ۲۷۲ هزار هکتار در کرمان و ۳۲۷ هزار هکتار در سایر استان‌ها واقع هستند. پیش‌بینی می‌شود که پیشران رشد امسال، استان کرمان باشد با افزایشی حدود ۴۶ درصد، در حالی‌که مجموع استان‌های غیرکرمانی صرفا حدود ۲ درصد رشد می‌کنند و بعضی همچون قم و مرکزی نیز هم‌مسیر خراسان رضوی احتمالا کاهش دارند.

* سنگ موانع پیش پای پسته ایران

برای بررسی اوضاع و احوال صنعت پسته و میزان صحت آمارهای اعلامی، سراغ «محمد صالحی»، رئیس انجمن پسته ایران می‌رویم. او در گفت‌وگو با «اتاق اقتصاد»، ریشه اصلی کندی صادرات را نه در بازارهای جهانی بلکه در «تحریم‌های داخلی» و «سیاست‌های نادرست» می‌بیند و می‌گوید: پسته ایران به‌دلیل کیفیت ممتاز در سراسر دنیا مشتری دارد، اما تعهد ارزی و سقف‌های صادراتی عملا مسیر تجارت قانونی را تنگ کرده و بازار ایران را کوچک‌تر نموده است.

در حوزه استانداردها، «صالحی» دو چالش محوری را آفلاتوکسین و باقی‌مانده سموم می‌داند. او توضیح می‌دهد که آفلاتوکسین نوعی کپک است که حتی در حمل‌ونقل و گرمای کانتینر نیز ممکن است شکل بگیرد و این مسئله به ایران محدود نیست؛ آمریکا و ترکیه نیز با آن درگیرند.

رئیس انجمن پسته ایران می‌افزاید: با این حال، طی شش ماه اخیر، میزان مرجوعی پسته ایران از اروپا کمتر از رقبای آمریکایی و ترک بوده است.

به‌گفته او، کشاورزان می‌کوشند از سمومی بهره بگیرند که در مقاصد صادراتی، محدودیت کمتری دارند و در صورت ناگزیر بودن، محموله‌ها به کشورهایی با استاندارد سهل‌گیرانه صادر می‌شود.

صالحی به اخبار پر سر و صدای پارسال در مورد برگشت خوردن محموله‌های پسته ایران از اروپا اشاره می‌کند و توضیح می‌دهد:  بخشی از حساسیت‌های سال گذشته درباره آفلاتوکسین، متاسفانه ناشی از «فضاسازی رسانه‌ای داخلی» بود. در حال حاضر با مکانیزه شدن فرآوری و استفاده از ماشین‌آلات پیشرفته، سطح آلودگی پسته به حداقل رسیده است.

او از تولید ۲۲۰ هزار تُن پسته در سال گذشته سخن می‌گوید و وضعیت بهداشتی ترمینال‌ها را «ارتقایافته و در حد مطلوب» می‌خواند, هرچند که اذعان دارد در همه ۲۷ استان تولیدکننده، شرایط به‌صورت یکنواخت ایده‌آل نیست و برخی پایانه‌ها هنوز نیازمند به‌روزرسانی‌اند.

صالحی عنوان می‌کند: در موضوع بسته‌بندی و برندینگ نیز با مسائل تعرفه‌ای مواجهیم. از آنجایی که پسته خام عمدتا به‌عنوان ماده اولیه صنایع غذایی صادر می‌شود، تعرفه پایینی دارد؛ در مقابل، بسته‌بندی‌های خُرد با تعرفه بالاتر روبه‌رو هستند. بنابراین الزام به «برند اسمی» اولویت نخست نیست؛ «برند واقعی ما همان کیفیت منحصربه‌فرد پسته ایرانی است و طعم و روغنی که در بازار جهانی شناخته می‌شود.»

با این همه، صالحی تاکید می‌کند شرط حفظ این جایگاه، رفع مشکلات ناشی از تعهد ارزی و برداشتن موانع صادراتی است.

*تبعات بی‌اعتمادی به صادرکننده واقعی

رئیس انجمن پسته ایران پیرامون بحث نیروی کار در این حوزه می‌گوید: در بخش‌های تخصصی مشکل جدی وجود ندارد، زیرا ترمینال‌های مجهز، نیروهای خود را آموزش می‌دهند؛ اما در حمل‌بار، پیش‌تر از اتباع خارجی استفاده می‌شد و با بازگشت آن‌ها، خلاءهایی پدید آمده که باید با کارگران فصلی استان‌های دیگر جبران شود.

در پایان، صالحی به موضوع واسطه‌گری اشاره می‌کند و می‌افزاید: دلالی ذاتاً غیرقانونی نیست؛ مشکل زمانی شروع می‌شود که به‌دلیل تعهد ارزی و محدودیت صادرات، عده‌ای با کارت‌های بازرگانی اجاره‌ای، محصول بی‌کیفیت صادر می‌کنند و به اعتبار پسته ایران لطمه می‌زنند. اگر تعهد ارزی برداشته شود، صادرکننده به این مسیرها متوسل نمی‌شود. بی‌اعتمادی به صادرکننده واقعی، در نهایت هزینه‌های بیشتری به دولت و زنجیره ارزش تحمیل می‌کند.

*باغداران پسته؛ در تنگنای نهاده‌ها و زیرساخت‌ها

مشکلات صنعت پسته ایران از مرحله تولید تا صادرات ادامه دارد، در اولین حلقه از این زنجیره، با «وحید اردکانیان»، تولیدکننده پسته و عضو شورای مرکزی خانه کشاورز به گفت‌وگو می‌نشینیم.

او بااشاره به چالش‌های پیش‌روی باغداران پسته، تاکید می‌کند:مشکلات این بخش تنها به موضوع کمبود نهاده‌ها محدود نمی‌شود، بلکه زنجیره‌ای از موانع زیرساختی، فنی، صادراتی و ضعف در دانش، شرایط را برای تولیدکنندگان این محصول استراتژیک دشوار کرده است.

اردکانیان  توضیح می‌دهد: مثلا در بحث تامین کود با چالش جدی افزایش قیمت‌ها مواجهیم.

به گفته او، درخت پسته نیاز تغذیه‌ای بالایی دارد و سهم کود در هزینه‌های تولید نیز بسیار بالاست.

وی ادامه می‌دهد: اگرچه در زمینه واردات کود مشکل جدی وجود ندارد و تولید داخلی تا حد زیادی نیاز بازار را تامین می‌کند، اما بخش دیگری از مساله به کیفیت و تناسب کودهای داخلی با سیستم‌های نوین آبیاری بازمی‌گردد. کودهای دارای pH قلیایی معمولا در آبیاری قطره‌ای و زیرسطحی، باعث رسوب و گرفتگی می‌شوند؛ مشکلی که در روش‌های سنتی وجود ندارد، اما در سیستم‌های مدرن کارایی را کاهش می‌دهد.

اما در حوزه سموم و علف‌کش‌ها، به گفته اردکانیان، وابستگی به واردات بسیار بالاست. تولیدات داخلی، هم از نظر تنوع و هم کیفیت، پاسخگوی نیاز موجود نیستند.

وی بیان می‌کند: به طور ویژه در زمینه قارچ‌کش‌ها، وابستگی به محصولات خارجی محسوس است. این در حالی است که طبق برآوردها، حدود ۷۰ درصد از باغات پسته در خراسان رضوی با «آفت نماتد» مواجه‌اند؛ اما هنوز راهکار موثری برای مقابله با این مشکل ارائه نشده است.

این عضو شورای مرکزی خانه کشاورز مشکلات زیرساختی آبیاری را نیز جدی می‌داند و می‌افزاید: خاک‌های سنگین و آب شور، مانعی برای اجرای کامل آبیاری قطره‌ای و زیرسطحی هستند. سیستم‌های جدید، اگر به‌درستی پیاده‌سازی نشوند، ممکن است حتی آسیب بیشتری به ریشه وارد کنند. به‌عنوان نمونه، در خاک‌های شنی، روش آبیاری زیرسطحی منجر به اتلاف آب و کاهش راندمان می‌شود.

به گفته او، بخش زیادی از باغات پسته کشور به‌صورت توده‌ای و غیر یکدست ایجاد شده‌اند و نیاز به پیوند‌های یکنواخت و سالم احساس می‌شود. در زمینه مبارزه با آفات نیز، به‌رغم تلاش انجمن پسته و پژوهشکده تخصصی این حوزه، هنوز راهکارهای علمی جامع و کاربردی برای برخی آفات کلیدی مانند پسیل ارائه نشده است.

*عدم تناسب کشاورزی قراردادی با ماهیت تولید پسته

اردکانیان معتقد است که کشاورزی قراردادی بیشتر در محصولات زراعی کاربرد دارد و در مورد باغات پسته عملا امکان‌پذیر نیست. نه امکان تغییر سریع محصول وجود دارد و نه سطح زیرکشت بر اساس قرارداد قابل تنظیم است. همچنین، نوسانات اقلیمی، امکان تنظیم قراردادهای دقیق را از بین می‌برد.

او تاکید می‌کند: بعضی این موضوع را به عنوان راهکار عنوان می‌کنند اما کشاورزی قراردادی با ماهیت آنچه در تولید حوزه پسته انجام می‌گیرد، هم‌خوانی ندارد.

این تولیدکننده پسته بر ضرورت فعال شدن شعبه استانی انجمن پسته در خراسان رضوی تاکید می‌کند و می‌گوید: چنین تشکلی، از طریق آموزش، انتقال تجربه و انتشار محتوای تخصصی، می‌تواند نقش مهمی در ارتقای دانش باغداران ایفا کند.

* آفت یک آفت برای پسته

اردکانیان معتقد است یکی از عوامل مؤثر در افزایش آلودگی پسته به آفلاتوکسین، تاخیر در انتقال محصول از باغ به مراکز فرآوری است.

او توضیح می‌دهد: نبود ترمینال‌های فرآوری در نزدیکی باغات، خطر آلودگی را افزایش می‌دهد و موجب افت کیفیت صادراتی محصول می‌شود.

او همچنین به نبود تجهیزات مناسب اشاره می‌کند و می‌گوید: تراکتورهای باغی با قدرت کافی تولید نمی‌شوند و واردات نمونه‌های بهتر نیز محدود است. از سوی دیگر، نیاز به تجهیزات نوین در این حوزه کاملاً محسوس است.

دغدغه شاخص دیگر این تولیدکننده پسته، معضل کمبود نیروی کار ماهر، به‌ویژه در مراحل حساس هرس است. او بیان می‌کند: اگر شرکت‌های تخصصی کاشت و مدیریت باغات پسته شکل بگیرند، می‌توانند به حل این مشکل کمک شایانی نمایند.

*ناترازی انرژی، دامن پسته را هم گرفت

برای واکاوی مشکلات زنجیره تامین پسته در مراحل پس از برداشت، پای سخنان «احمد امجدی»، مدیر یکی از کارخانه‌های فرآوری و دارنده پایانه تخصصی پسته می‌نشینیم.

امجدی مهم‌ترین مانع فعالیت ترمینال‌های پسته را قطعی‌های مکرر برق می‌داند و تصریح می‌کند: دوره فرآوری پسته بسیار محدود است؛ از میانه مرداد تا میانه آبان‌مان. در این بازه کوتاه، زمان از اهمیت حیاتی برخوردار است. اگر عملیات فرآوری در همان ساعات اولیه برداشت انجام نشود، احتمال افزایش سطح آفلاتوکسین در محصول بالا می‌رود؛ موضوعی که می‌تواند صادرات به بسیاری از کشورهای مقصد را به‌طور کامل متوقف کند.

وی ادامه می‌دهد: در واقع، قطعی برق و خاموشی‌ها نه‌فقط باغداران، بلکه کل زنجیره ارزش پسته و اعتبار ایران در بازارهای جهانی را تهدید می‌کند.

*انتقاد از وضعیت بعداشتی بعضی ترمینال‌های پسته

امجدی با انتقاد از شرایط فنی و بهداشتی شماری از ترمینال‌های پسته در کشور می‌افزاید: برآورد من این است که تنها حدود ۱۰ درصد از این واحدها شرایط بهداشتی قابل قبول دارند. بسیاری از آن‌ها فاقد پروانه بهره‌برداری‌اند و از دستگاه‌های قدیمی و غیراستاندارد استفاده می‌کنند. این در حالی‌ست که در کشورهای رقیب، ترمینال‌ها با تجهیزات پیشرفته و تحت نظارت‌های مستمر بهداشتی فعالیت می‌کنند. نبود نظارت کافی در کشور ما، باعث شده بخش بزرگی از فرآوری محصول در شرایطی انجام شود که با استانداردهای صادراتی فاصله معناداری دارد.

وی در ادامه به مسئله کمبود نیروی انسانی آموزش‌دیده در این حوزه اشاره کرده و بیان می‌کند: ترمینال‌ها برای استخدام نیروی ماهر با هزینه بالایی مواجه‌اند. برای دوره‌ای تنها دوماهه، گاه باید بین ۷۰ تا ۱۰۰ میلیون تومان به یک نیروی متخصص پرداخت شود. به همین دلیل، بسیاری از واحدها ناگزیر به استفاده از نیروی غیرمتخصص می‌شوند که نتیجه آن کاهش کیفیت و آسیب به محصول نهایی است.

*منشأ آلودگی؛ از باغ تا ترمینال

امجدی با تاکید بر اینکه بسیاری از مشکلات بهداشت این محصول، از مرحله برداشت آغاز می‌شود، توضیح می‌دهد: در زمان برداشت، پسته نباید تحت فشار قرار بگیرد یا لگدمال شود؛ چراکه این آسیب، شرایط رشد قارچ و افزایش آفلاتوکسین را فراهم می‌کند.

وی می‌افزاید: از سوی دیگر، استفاده از کامیون‌هایی با کف زنگ‌زده، خود منبع آلودگی است. در مرحله فرآوری نیز، ضرورت دارد عملیات بلافاصله انجام شود و دستگاه‌ها از جنس استیل باشند؛ اما در بسیاری از واحدها، تجهیزات آهنی و نوارهای غیربهداشتی رایج‌اند. از سوی دیگر، کمبود آب سالم، استفاده از تانکرهای غیرمطمئن و زیرساخت‌های غیرقابل شست‌وشو مانند کف سیمانی، مشکلات بهداشتی را تشدید می‌کند. حتی استفاده از لباس کار استاندارد نیز در بسیاری از ترمینال‌ها رعایت نمی‌شود.

*خطر آسیب به صادرات و لزوم بازنگری جدی در رویه‌ها

این فعال صنعت پسته در پایان با هشدار نسبت به محدود شدن صادرات به دلیل آلودگی‌ها می‌گوید: وقتی سطح آفلاتوکسین بالا باشد، صادرات ما تنها به کشورهای محدودی در منطقه، مانند برخی همسایگان و کشورهای آسیای میانه، محدود خواهد شد. برای حفظ و ارتقای جایگاه جهانی ایران در بازار پسته، راهی جز اصلاح ساختارها و رویه‌ها، آموزش نیروی انسانی، استانداردسازی ترمینال‌ها و ایجاد زیرساخت‌های بهداشتی نیست. به‌ویژه در حوزه انبارداری نیز باید بازنگری اساسی صورت بگیرد، تا چرخه تولید و صادرات دچار لطمه جدی نشود.

*خودتحریمی‌ها، چالش پنهان صادرات پسته ایران

«محمد طاهری انارکی»، از صادرکنندگان باسابقه پسته است و برای بررسی مسائل در حلقه نهایی زنجیره پسته به سراغ او می‌رویم.

این تاجر پسته باور دارد که بخشی از ضعف صادرات این محصول، نه ناشی از تحریم‌های خارجی، بلکه نتیجه سیاست‌‌گذاری‌های ناپایدار داخلی و نارسایی‌های ساختاری است.

وی با اشاره به ضعف مزمن صنعت بسته‌بندی در کشور می‌گوید: در حالی‌که در کشورهای هدف صادراتی، پسته تولیدی رقبا در بسته‌بندی‌های لوکس و جذاب عرضه می‌شود، سهم عمده صادرات پسته ایران همچنان به‌صورت فله‌ای صورت می‌گیرد. این در حالی است که کیفیت پسته ایرانی بالاتر از رقبایی همچون ترکیه است؛ اما صنعت بسته‌بندی پیشرفته ترکیه باعث شده بازارهایی نظیر روسیه در اختیار آن‌ها قرار بگیرد. متاسفانه سطح بسته‌بندی ما هنوز در حد ۱۵ سال گذشته ترکیه است.

او ادامه می‌دهد: تا زمانی‌که نگاه توسعه‌گرایانه و زیربنایی به بسته‌بندی وجود نداشته باشد، و فله‌فروشی به بهانه تنظیم بازار داخلی تداوم یابد، نمی‌توان به ایجاد ارزش افزوده واقعی در این بخش امیدوار بود.

*موانع رقابت‌پذیری پسته ایرانی در بازارهای جهانی

طاهری با اشاره به تحولات بازارهای جهانی و سیاست‌های رقبا توضیح می‌دهد: رقبای ما سال‌به‌سال علمی‌تر، سازمان‌یافته‌تر و سرمایه‌محورتر عمل می‌کنند. کشورهای عضو اتحادیه عرب با جمعیتی بالغ بر ۶۰۰ میلیون نفر، بازار بالقوه بسیار مهمی هستند. اما این کشورها ترجیح می‌دهند پسته را به‌صورت خام وارد کرده و در خاک خودشان بسته‌بندی کنند.

وی به یکی دیگر از عوامل ضعف رقابت‌پذیری ایران اشاره کرده و می‌افزاید: در حالی‌که صادرکنندگان آمریکایی با استفاده از ابزارهایی مانند فروش اعتباری و اقساطی، جایگاه تثبیت‌شده‌ای در بازار جهانی یافته‌اند، تجار ایرانی عمدتا ناچار به فروش نقدی هستند. همین تفاوت در شیوه تعامل، به‌رغم کیفیت بالاتر پسته ایرانی، قدرت رقابتی ما را تضعیف کرده است.

*چالش خودتحریمی برای پسته خندان ایران

او با صراحت تاکید می‌کند: مشکل اصلی ما تحریم‌های خارجی نیست، بلکه خودتحریمی‌هایی است که با تصمیمات ناگهانی و غیرکارشناسی سیاست‌گذاران به وجود می‌آید. ممنوعیت‌های مقطعی صادرات، الزامات تعهد ارزی و شکاف میان نرخ ارز نیما و بازار آزاد، عملا حاشیه سود صادرات پسته را به نزدیک صفر رسانده است. صادرکننده‌ای که تنها ۲ درصد سود دارد، انگیزه‌ای برای حضور موثر در بازار جهانی نخواهد داشت.

طاهری همچنین به دغدغه همیشگی پسته‌کاران درباره آفلاتوکسین اشاره کرده و توضیح می‌دهد: وجود آفلاتوکسین در پسته ایرانی، بخشی واقعیت دارد و بخشی دیگر بزرگ‌نمایی رقباست. در حال حاضر راندمان تولید در کشور بین ۷۰۰ کیلوگرم تا ۱.۵ تن در هکتار است، در حالی‌که حد مطلوب جهانی حداقل ۴ تن است.

وی دلیل این فاصله را در نبود آموزش سیستماتیک، عدم دسترسی به نهاده‌های موثر و اتکای کشاورزان به تجربه‌های سعی و خطا می‌داند.

این صادرکننده پسته از آسیب‌های اقلیمی و مدیریت نامناسب ذخایر نیز  سخن به میان می‌آورد و می‌گوید: تغییرات اقلیمی، بارندگی‌های نابهنگام و کاهش دما موجب پدیده‌هایی همچون غوره‌خشکی و ریزش محصول شده است. در کنار آن، نبود ذخایر استراتژیک و بی‌اعتمادی تجار خارجی به واسطه بدقولی‌های تحویلی، بازار پسته با پوست را عملاً به نفع آمریکا تمام کرده است. تنها در بازار مغز پسته، به دلیل کیفیت بالا و هزینه نیروی انسانی پایین، هنوز جایگاه مطلوبی داریم.

*راهکارهایی برای نجات صنعت پسته

طاهری در جمع‌بندی اظهاراتش، سه اولویت ضروری برای ارتقای صادرات پسته را چنین برمی‌شمارد: ساماندهی ترمینال‌ها و انبارهای استاندارد برای نگهداری بهداشتی پسته، ایجاد اتحادیه تخصصی پسته‌کاران در خراسان رضوی برای پیگیری نظام‌مند مطالبات و استفاده از ظرفیت شرکت‌های دانش‌بنیان برای ارتقای فناوری، کنترل کیفی و به‌نژادی.

به گفته وی، نشست‌های عمومی برای حل مسائل پسته کافی نیست و باید جلساتی هدفمند، منظم و کارشناسی با مشارکت بخش خصوصی، نهادهای تنظیم‌گر و شرکت‌های نوآور برگزار شوند تا پسته ایرانی به جایگاه شایسته خود در بازار جهانی بازگردد.

* باغات پسته و چالش بهره‌وری

«محمد رجب‌زاده»، مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی نیز در گفت‌وگو با «اتاق اقتصاد» و در تشریح آخرین وضعیت باغات پسته استان، به نکاتی مهم درباره سطح زیرکشت، میزان تولید و عوامل مؤثر بر عملکرد باغات اشاره می‌کند و می‌گوید: بر اساس آخرین آمار موجود، سطح زیرکشت پسته در استان حدود ۱۳۱ هزار هکتار است که از این میزان، ۹۲ هزار هکتار بارور و مابقی غیربارور هستند.

وی میانگین تولید سالانه استان را بین ۵۰ تا ۷۵ هزار تن اعلام کرده و ادامه می‌دهد: عملکرد تولید در هر هکتار از باغات بارور پسته در استان، بین ۸۵۰ تا ۱۰۰۰ کیلوگرم است که این رقم در مقایسه با کشورهایی همچون ایالات متحده آمریکا، که به‌واسطه زیرساخت‌های نوین و دسترسی به نهاده‌های پیشرفته عملکرد بالاتری دارند، عددی نسبتاً پایین محسوب می‌شود.

*عوامل موثر بر کاهش عملکرد باغات پسته

رجب‌زاده، یکی از عوامل موثر بر کاهش عملکرد را فرسودگی سنی باغات پسته عنوان می‌کند و می‌افزاید: حدود نیمی از باغات پسته استان بیش از ۲۵ سال عمر دارند. این مسئله به‌تنهایی تاثیر قابل‌توجهی بر کاهش عملکرد دارد. علاوه بر آن، تداوم خشکسالی‌ها، شوری و قلیایی شدن منابع آب زیرزمینی و کاهش حجم آبیاری در سال‌های اخیر نیز مزید بر علت شده‌اند.

با این حال، وی تاکید می‌کند: در باغاتی که آبیاری و مدیریت تغذیه گیاهی به‌صورت اصولی و علمی انجام می‌شود، شاهد افزایش چشمگیر عملکرد هستیم که نشان می‌دهد با اصلاح مدیریت، امکان ارتقای جدی در تولید وجود دارد.

*راهکارهای مدیریت بهینه منابع آب

مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی با اشاره به چالش‌های ناشی از خشکسالی‌های پیاپی در استان، از برگزاری دوره‌های آموزشی برای ارتقای دانش باغداران خبر می‌دهد و می‌گوید: توصیه اصلی ما به بهره‌برداران، استفاده از سامانه‌های آبیاری زیرسطحی است. این شیوه نه‌تنها باعث کاهش تبخیر آب می‌شود، بلکه به‌صورت هم‌زمان، رشد علف‌های هرز را نیز محدود می‌کند.

وی در ادامه از کاربرد مالچ‌های سطحی و ایجاد سایه‌بان در باغات به‌عنوان دو راهکار مکمل در جهت کاهش تبخیر آب یاد کرده و تصریح می‌کند: در صورت اجرای این روش‌ها، می‌توان تا ۶۰ درصد از اتلاف منابع آبی جلوگیری کرد که در شرایط کم‌آبی فعلی، رقم بسیار چشم‌گیری است.

*تهدید آفات؛ پسیل در صدر

رجب‌زاده در بخش دیگری از سخنان خود به وضعیت آفات پسته اشاره می‌کند و توضیح می‌دهد: تقریباً هیچ باغ پسته‌ای در استان از آفات در امان نیست. در این میان، پسیل پسته یکی از مهم‌ترین و خسارت‌بارترین آفات سال‌های اخیر بوده است. این آفت به بسیاری از سموم شیمیایی رایج مقاوم شده و کنترل آن با شیوه‌های قبلی چندان اثربخش نیست.

وی از صابون‌های گیاهی تخصصی به‌عنوان جایگزینی موثر برای سمپاشی‌های مکرر یاد کرده و می‌افزاید: در سال‌های اخیر، استفاده از این صابون‌ها در باغات آلوده نتایج مطلوبی داشته است. هرچند ممکن است نیاز به تکرار بیشتر آبیاری وجود داشته باشد، اما این روش به‌مراتب موثرتر و کم‌خطرتر از استفاده بی‌رویه از سموم شیمیایی است.