چرا نیروگاه‌های بادی در خراسان رضوی توسعه نمی‌یابند؟

خراسان رضوی با بهره‌مندی از ظرفیت‌های ویژه جغرافیایی و اقلیمی، یکی از مستعدترین استان‌های کشور برای توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر، به‌ویژه انرژی خورشیدی و بادی است. وجود روزهای آفتابی فراوان در جنوب استان و همچنین دو تونل بادی ارزشمند، این منطقه را در جایگاهی ممتاز برای احداث نیروگاه‌های خورشیدی و بادی قرار داده است. با این حال، پرسش اساسی آن است که چرا علی‌رغم چنین ظرفیت‌های کم‌نظیری، روند توسعه نیروگاه‌های بادی در استان همچنان کند و محدود باقی مانده است؟

سال گذشته به ابتکار اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی، ستاد توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر استان تشکیل شد؛ نهادی که با حضور همه دستگاه‌های ذی‌ربط، مأموریت یافت تا هماهنگی و هم‌افزایی لازم را برای تسهیل در احداث نیروگاه‌های نوین فراهم آورد. این ستاد به‌صورت هفتگی تشکیل جلسه می‌دهد و ذیل آن کمیته‌هایی در حوزه‌های فنی، مالی، سرمایه‌گذاری، تجاری و اداری فعال هستند. حاصل این تلاش‌ها، همراهی بیشتر دستگاه‌ها و رفع برخی موانع اجرایی بوده است. اما حقیقت آن است که سرعت تحولات همچنان با نیازها و انتظارات جامعه و صنایع فاصله دارد.

مشکلات اصلی توسعه نیروگاه‌های بادی را می‌توان در سه حوزه دسته‌بندی کرد:

1. موانع سرمایه‌گذاری و مالی:
   پروژه‌های بادی عموماً بزرگ‌مقیاس‌اند و سرمایه‌گذاران ناچارند بخش عمده‌ای از زیرساخت‌ها را خود فراهم کنند. تامین مالی این طرح‌ها نیازمند استفاده از منابع ارزی یا فاینانس خارجی است، اما تحریم‌ها عملا دسترسی به این منابع را دشوار ساخته است. در نتیجه، بسیاری از طرح‌ها سال‌ها مورد مطالعه قرار گرفتند اما به مرحله اجرا نرسیدند.

۲. چالش‌های فنی و واردات تجهیزات:
بخش قابل توجهی از تجهیزات نیروگاه‌های بادی وارداتی است و انتقال فناوری در این بخش ضرورتی اجتناب‌ناپذیر به‌شمار می‌آید. محدودیت‌های ارزی و مشکلات واردات باعث شده است که حتی طرح‌های اقتصادی و توجیه‌پذیر نیز به بن‌بست برسند. در همین حال، روند طولانی و پیچیده صدور مجوزها و بروکراسی‌های اداری، انگیزه سرمایه‌گذاران را کاهش داده است. هرچند با پیگیری‌های اتاق بازرگانی و همراهی استانداری خراسان رضوی، زمان صدور مجوز اولیه از چهار ماه به یک هفته کاهش یافته، اما مراحل بعدی همچنان زمان‌بر و متمرکز در پایتخت باقی مانده است.

3. بی‌میلی صنایع بزرگ به سرمایه‌گذاری:
   اگرچه قانون جهش تولید دانش‌بنیان (ماده ۱۶) صنایع بزرگ را مکلف به احداث نیروگاه در صورت مصرف بالای یک مگاوات کرده است، اما اغلب صنایع فولادی و سیمانی استان اقدام جدی در این زمینه نداشته‌اند. بسیاری از این صنایع ریشه در استان‌های دیگر دارند و تمایلی برای سرمایه‌گذاری در خراسان نشان نمی‌دهند. در حالی که حضور آن‌ها در پروژه‌های تجدیدپذیر می‌تواند موتور محرکه توسعه استان باشد، در حالی‎که عمده آن‌ها به خرید برق سبز بسنده کرده‌اند.

با وجود این موانع، نباید از نمونه‌های موفق بخش خصوصی در خراسان رضوی غافل شد. از نخستین پروژه‌های برق‌رسانی به چاه‌های کشاورزی با انرژی خورشیدی گرفته تا نصب نیروگاه‌های کوچک صنعتی و خانگی، همگی نشان می‌دهد که در صورت حمایت هدفمند و رفع موانع، ظرفیت‌های استان می‌تواند به الگویی ملی در این حوزه تبدیل شود.

انتظارات فعالان اقتصادی روشن است: تسریع در تصمیم‌گیری‌ها، واگذاری اختیارات فنی و اداری به استان، تامین تسهیلات مالی شفاف و پایدار، و تضمین خرید برق یا تداوم تامین برق صنایع در صورت احداث نیروگاه.

اگر این بسترها فراهم شود، خراسان رضوی قادر خواهد بود سهمی جدی در تحقق برنامه ملی توسعه سه‌هزار مگاواتی نیروگاه‌های تجدیدپذیر ایفا کند.

امروز بیش از هر زمان دیگری روشن است که توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر، نه تنها یک ضرورت زیست‌محیطی بلکه شرطی برای پایداری تولید، امنیت انرژی و کاهش فشار بر شبکه برق کشور است. امید می‌رود با رفع موانع و جلب مشارکت سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی، شاهد شکوفایی این بخش در خراسان رضوی و بهره‌مندی مردم و صنایع از مزایای آن باشیم.