این طور به نظر می‌رسد که دولت در موضوع «بحران شیرخشک»، به جای حل مشکل، صورت مسئله را پاک کرده است تا محصولی که 15 سال می شد کشور از واردات آن بی‌نیاز شده بود، دوباره به تولیدات خارجی وابسته شود.
بحران از کجا آغاز شد؟
مکاتبات انجمن صنفی تولیدکنندگان شیرخشک و غذای کودک با سازمان غذا و دارو، نشان می‌دهد که از اوایل خرداد ۱۴۰۲ بروز کمبود شیرخشک‌های رگولار و رژیمی به دلیل تغییرات ضوابط ارزی مواد اولیه وارداتی پیش بینی شده بود.
«هانی تحویل‌زاده»، رئیس این انجمن در گفت‌وگو با خبرنگار ما منشاء مشکلات را غفلت سازمان غذا و دارو در برنامه‌ریزی تأمین ارز تولیدکنندگان شیرخشک و ارسال نکردن فهرست شرکت‌های تولیدکننده این محصول از سازمان غذا و دارو به بانک مرکزی برای تأمین ارز مورد نیاز جهت واردات مواد اولیه تولید شیرخشک اعلام می‌کند و توضیح می‌دهد: در نامه‌ای که خردادماه به این سازمان ارسال شد، اعلام کردیم که به دلیل تغییرات ضوابط ارزی که منجر به تغییر گروه کالایی مواد اولیه تولید شیرخشک نوزاد از یک به ۲۱ شد، شرکت‌های تولیدکننده برای امور مختلفی از قبیل ثبت سفارش، ثبت منشأ ارز، رفع تعهد ارزی و ترخیص کالا‌های خود با پیام «عدم سازگاری درخواست با ضوابط» از سوی بانک مرکزی مواجه می‌شوند و درخواست داشتیم تا پیگیری لازم در این خصوص انجام شود. در مکاتبات بعدی نیز هشدار دادیم که به واسطه مرتفع نشدن مشکل، ترخیص تمامی مواد اولیه شیرخشک‌های رگولار و رژیمی که مشمول ارز ترجیحی می‌شوند، کاملا متوقف می شود و پیش‌بینی کردیم که تداوم این روند کشور را با مشکل شدید کمبود شیرخشک مواجه می‌کند.
به گفته وی، این هشدار‌ها در نهایت راه به جایی نمی‌برند و شرایط تا جایی ادامه پیدا می‌کند که این مشکل به بحران تبدیل می‌شود.
واردات شیرخشک، به جای تأمین نیازهای ارزی تولیدکنندگان
وی با اشاره به این که حجم تولید این محصول در ایران تقریباً دو برابر مصرف آن است؛ تصریح کرد: اگر مشکل تخصیص ارز بروز نمی‌کرد، تولید داخلی این محصول با کاهش مواجه نمی‌شد و کمبودی نیز در بازار نبود.
تحویل زاده در خصوص تأثیر قاچاق شیرخشک بر کمبود این محصول، توضیح داد: قاچاق شیرخشک در سال های گذشته نیز وجود داشته و پدیده جدیدی به شمار نمی‌آید؛ اما ثابت ماندن بهای این کالا و تفاوت نرخی که با بازارهای همسایه دارد، موجب افزایش حجم قاچاق شیر خشک شده است.
وی با انتقاد از واردات شیرخشک به جای تأمین نیازهای ارزی تولیدکنندگان، خاطرنشان کرد: اگر همان میزان ارزی که برای واردات اختصاص داده شده، برای تولیدکننده تامین می‌شد، سه برابر حجم شیرخشکی را که وارد شده، در داخل کشور تولید و روانه بازار می‌کردیم.
از «تحویل‌زاده»، درباره راهکار بخش خصوصی می‌پرسیم و جواب او این است: اگر ارز لازم تامین و مواد اولیه وارد شود، همه کارخانجات مرتبط می‌توانند به سرعت وارد مدار شوند و با فعالیت 24ساعته حتی حجم تولید را به 10میلیون قوطی برسانند. پس از ایجاد آرامش در بازار و تامین موجودی مواد اولیه کافی در داخل کارخانه‌ها، می‌توان به سمت حذف ارز ترجیحی شیر خشک گام برداشت و یارانه‌ای را که بابت مابه‌التفاوت قیمت ارز پرداخت می‌شد، به خانواده‌ها و گروه‌های هدف تخصیص داد.
کلاف مشکلات تولیدکنندگان شیر خشک ایرانی
کمبود شیرخشک طی ماه‌های اخیر در بازار مشهد و شهرستان‌های خراسان رضوی پُررنگ شد. سیاست متولیان امر برای مدیریت بازار، ثبت درخواست سیستمی داروخانه‌ها، فروش محدود به ازای هر کد ملی به نوزادان زیر دو سال و نظارت بر روند عرضه بوده است. موضوعی که هنوز نتوانسته مشکل خانواده‌های دارای نوزاد را رفع کند. کمیسیون سلامت اتاق بازرگانی خراسان رضوی برای پیگیری این موضوع در استان، جلسات ویژه‌ای را برگزار و تلاش کرد در چارچوب پیگیری و انعکاس دیدگاهها و پیشنهادهای بخش خصوصی مرتبط با متولیان امر، آینده بازار این محصول و وضعیت تولید آن را مدیریت کند.در همین خصوص، «مرتضی کرباسی»، رئیس کمیسیون سلامت اتاق بازرگانی مشهد به تشریح عوامل بروز این مشکل پرداخت و اظهار کرد:عدم تامین ارز مورد نیاز برای واردات مواد اولیه در موعد مقرر، چالش تامین نقدینگی و سرمایه در گردش برای کارخانجات فعال در این بخش، بالا بودن قیمت تمام شده محصول و هم‌خوانی نداشتن آن با بهای تعیین شده برای کالا و …، از جمله مهم‌ترین عواملی هستند که تولیدکنندگان به عنوان چالش پیش روی خود به ما منعکس کرده‌اند.
وی درخصوص پیامدهای قیمت‌گذاری دستوری در روند تولید شیرخشک در کشور، بیان کرد: به تازگی در یکی از جلسات کمیسیون سلامت اتاق بازرگانی مشهد این موضوع با حضور فعالان بخش تولید و توزیع این محصول و متولیان امر در استانمان بررسی شد. قاچاق شیرخشک ایرانی به کشورهای همسایه یکی از موضوعاتی بود که به عنوان دغدغه ای جدی مطرح شد. گزارش‌ها نشان می‌داد که پدیده قاچاق نه تنها منجر به کمبود در بازار داخلی می‌شود، بلکه شیرخشک صادراتی ایرانی ناگزیر است با نمونه قاچاق همان محصول از ایران، رقابت کند و در مولفه قیمت، گوی و میدان را به محصول قاچاق بسپارد.کرباسی همه این عوامل را در تشدید بحران برای تولیدکنندگان این محصول، موثر دانست.
رئیس کمیسیون سلامت اتاق بازرگانی خراسان رضوی، با بیان این که معضل قاچاق ضربه بزرگی به تولید شیرخشک در کشور وارد کرده است، خاطر نشان کرد: برای پیشگیری از قاچاق، در حال حاضر طرح‌هایی مانند برچسب اصالت و سامانه TTAC (تیتک) در دست اجراست که امیدواریم با ادامه به کارگیری این طرح‌ها در سطح پخش و داروخانه‌ها، کنترل‌های بهتری به منظور جلوگیری از قاچاق این محصول اعمال شود.
درخواست اصلاح رویه‌ها در پرداخت یارانه و قیمت‌گذاری شیر خشک
اما «سیدعلی جعفرنژاد»، رئیس انجمن داروسازان خراسان رضوی نیز ریشه بروز کمبود شیرخشک در کشور را تفاوت نرخ ارز تخصیص یافته به این کالا در قیاس با بازار آزاد دانست. موضوعی که بعد از فراز و فرودهای یک سال گذشته برای تخصیص این ارز به کارخانجات تولیدی، کاهش تولید را در پِی داشته و توامان آنچه را که با ارز 4هزار و 200 تومانی تولید شده، برای قاچاقچیان به یک کالای جذاب تبدیل کرده است.
وی تاکید کرد: پیشنهاد صریح ما اصلاح این شکاف در نرخ ارز تخصیص یافته و توامان رفع محدودیت‌ها در موضوع قیمت‌گذاری است. طبیعتا دولت می‌تواند در گام بعد، یارانه ها و حمایت‌های خود را به طور مستقیم در اختیار مصرف‌کننده و گروه‌های هدف قرار دهد تا هم بازار کنترل شود، هم تولیدکننده ضرر نکند و توامان دغدغه قاچاق این محصول نیز مرتفع شود.
جعفرنژاد تاکید کرد: در حال حاضر دولت علاوه بر واردات(به جای کمک به تولید داخلی)، موضوع توزیع محدود و سامانه‌ای شیرخشک موجود را دنبال کرده است. در این راستا، داروخانه‌ها به ازای هر کد ملی نوزادان زیر دو سال، شیر خشک مورد نیاز را به خانوارهای متقاضی می‌فروشند. این راهبرد نمی‌تواند مشکل موجود را به طور اثرگذاری حل و فصل کند.
مسئولان امروز تدبیر کنند تا مشکل تولیدکنندگان شیرخشک، تشدید نشود
«آذر کیانی نژاد»، نایب رئیس کمیسیون سلامت اتاق بازرگانی خراسان رضوی نیز در خصوص چالش‌های حوزه توزیع شیر خشک اظهار کرد: طبق بررسی‌های انجام شده از سوی این کمیسیون، طی چند ماه گذشته سازمان غذا و دارو اجازه توزیع استانی به تولیدکنندگان شیر خشک را نداده و هفتم آبان ماه نیز در نامه‌ای اعلام کرده که توزیع شیرخشک اعم از رگولار و رژیمی باید فقط از طریق شبکه پخش سراسری دارای مجوز و با رعایت کامل ضوابط و مقررات مجاز انجام بگیرد.وی اضافه کرد: انتظار تولیدکنندگان شیر خشک این بود که سازمان غذا و دارو حداقل چندماه زودتر این موضوع را به شرکت‌ها اعلام می‌کرد تا شرکت‌های مرتبط با تامین انبار و استخدام نیروها در سراسر کشور، خود اقدام به توزیع سراسری می‌کردند. با سازمان غذا و دارو در این خصوص مکاتباتی داشته‌ایم؛ اما هنوز پاسخ مشخصی دریافت نکرده‌ایم.سازمان غذا و دارو طی هفته‌های گذشته از واردات شیرخشک خارجی برای حل مشکل کمبود بازار داخلی خبر داده است؛ وعده مذکور این سوال را ایجاد می‌کند که چطور ایران به‌عنوان یکی از صادرکنندگان شیرخشک در منطقه، طی مدت چند ماه به یکی از واردکنندگان این محصول تبدیل شده است؟
کیانی‌نژاد باور دارد که فقدان یک مدیریت کارآمد با نگاه کلان به مسائل این بخش و بی‌توجهی به نظرات و هشدارهای بخش خصوصی، چالشی را موجب شده که قابل پیش‌بینی و پیشگیری بود و امروز نیز متولیان امر باید برای ماه‌های پیش‌رو، برنامه‌ریزی موثرتری را ارائه و اجرا کنند تا کلاف مشکلات تولید و توزیع شیر خشک در کشور و استان خراسان رضوی، بیش از این پیچیده نشود.
