به گزارش روابط عمومی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی، «محسن خندان‌دل»، رئیس کمیسیون خدمات فنی، مهندسی، مشاوره ای و عمران اتاق مشهد در ابتدای این نشست، با اشاره به اینکه فرونشست مرگ زمین محسوب می‌شود، اظهار کرد: فرونشست و گسل‌ها محورهای شرق و جنوب شرق مشهد در محدوده مشهد-چناران و مشهد-کلات و مشهد سرخس را به شدت تحت‌الشعاع قرار داده است و به دنبال آن، ممکن است مخاطرات متعددی در دشت چناران و مشهد و دشت نیشابور دیده شود.در برخی نقاط کشور میزان فرونشست چندین برابر مقدار جهانی است.
وی کاهش سطح آب‌های زیرزمینی را یکی از علل فرونشست زمین دانست وبرداشت بی رویه از بیش از 8000 چاه غیر مجاز یکی از عوامل ایجادی می باشد و بیان کرد: اتفاقات ناگواری به دنبال فرونشست زمین رخ می‌دهد. هم اکنون خطوط فرونشست از مرکز دشت‌ها به سمت شهرها حرکت کرده است و میزان فرونشست زمین در ایران ۹۰ برابر میانگین کشورهای توسعه یافته‌است یکی از وظایف ما در کمیسیون‌های اتاق بازرگانی، اطلاع‌رسانی دقیق و درست در این زمینه و آگاه‌سازی مردم نسبت به خطرات احتمالی فرونشست‌هاست و به عنوان یک مطالبه گر موظف به انتقال دغدغه ها و راهکارهایی که ممکن به نظر می رسد به نهاد های حاکمیتی می باشیم.
امکان سازگاری با فرونشست زمین نیست
«محمد علایی»، رئیس کمیسیون آب و محیط‌زیست اتاق بازرگانی مشهد نیز با اشاره به بحران کنونی آب در استان و اثر آن بر فرونشست زمین، اظهارکرد: به منظور کاهش تشدید فرونشست زمین در استان، باید به سمت بهره‌وری بیشتر از منابع استحصال آب برویم. یکی از روش‌های بهره‌وری آب، تصفیه و بازچرخانی آن است؛اما تصفیه‌خانه سپتاژ در مشهد به عنوان یکی از طرح‌های مهم و دارای پتانسیل در این حوزه، هم اکنون تنها 50 درصد پیشرفت فیزیکی دارد. ضروری است متولیان امر به ویژه شهرداری مشهد نسبت به تکمیل این تصفیه‌خانه اقدام کند. از سویی، بایستی در استقرار صنایع جدید در استان دقت نمود. صنایع پرآب طلب بایستی در نقاطی مستقر شوند که تامین آب برای آنها با محدودیت همراه نباشد. استان خراسان رضوی فاقد این موقعیت است.
علایی، تنها راه علاج برای جلوگیری از آسیب‌های احتمالی فرونشست زمین را عدم استفاده از منابع آبی سفره‌های زیرزمینی دانست و تاکید کرد: سازگاری با فرونشست زمین امکان‌پذیر نیست و تمامی ابعاد زندگی جوامع را تحت تاثیر قرار داده است.
تولیدات کشاورزی، متناسب با وضعیت آبی استان و کشور باشد
سپس «رضا حمیدی»، عضو هیات نمایندگان و رئیس کمیسیون‌مسئولیت اجتماعی و ارتقاء اخلاق کسبوکار اتاق بازرگانی مشهد با اشاره به اینکه کشت و تولید محصولات کشاورزی باید متناسب با وضعیت آبی استان و کشور باشد، ادامه داد: چاه‌های غیرمجاز و چاه‌های مجاز غیرضرور بایستی امحا و الزامات قانونی برای حفرکنندگان چاه غیرمجاز درنظر گرفته شود. چاه‌های غیرمجاز، آسیب جدی به کشور وارد می‌کند و تبعات سهمگینی همچون فرونشست زمین دارد.
تلفیق لایه‌های نقشه‌های موجود مخاطرات زمین
در ادامه «غلامرضا نازپرور»، عضو هیات نمایندگان و رئیس کمیسیون معدن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی مشهد با تاکید بر ضرورت آگاه‌سازی در حوزه فرونشست‌های زمین، عنوان کرد: باید پیش از ساخت سازه‌های سنگین و ساخت ساختمان،مقاوم‌سازی صورت گیرد و ساختمان با توجه به فرونشست‌های احتمالی و براساس نقشه مخاطرات طبیعی، ایمن شود.
وی در بخش دیگر سخنانش به اهمیت تهیه نقشه مخاطرات زمین اشاره و خاطرنشان کرد: آگاه‌سازی و تهیه و تدوین نقشه و دستورالعمل‌های مقابله با فرونشست زمین از مهمترین اقدامات در این حوزه است.
ارائه گزارشی از وضعیت فرونشست دشتهای استان
سپس در ادامه این نشست تخصصی، «هادی شریفی»، معاون اداره‌کل زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی منطقه شمال‌شرق در خصوص وضعیت فرونشست دشتهای استان، عنوان کرد: زمان ورود ما به بحث فرونشست به سال 1388 و ایجاد کارگروه مشترک با اداره کل راه و شهرسازی بازمی گردد و با تعطیل شدن این کارگروه در سال 1398 متاسفانه تمرکز و محوریتی که در این مبحث و لغزش لایه های زمین و به‌طور کلی پایش مخاطرات زمین شناختی وجود داشت، متاسفانه در استان از بین رفت و از حالت یکپارچه خارج شد و امیدوارم این جلسه فتح بابی باشد در تشکیل مجدد جلسات این کارگروه که در آن اداره آب منطقه ای و نقشه برداری و سازمان مدیریت بحران نیز حضور داشتند.
وی افزود: پژوهشی در حوزه دشتهای استان در سال 1398 صورت گرفت و وضعیت فرونشست‌ها در آن بررسی گردید. در این پایش محور کار براساس جمع آوری داده های رادار و سپس چک میدانی و محیطی و بررسی داده‌های ژئوفیزیک، ژئوتکنیک و جمع‌آوری داده و برداشت اطلاعات با پهپاد و توپوگرافی از نقاط دارای حساسیت زیاد و ارائه اطلاعات به نهادهای ذی‌ربط و سازمان ها در قالب نقشه های ارزیابی ریسک بوده است و متاسفانه چون اخذ داده از ادارات مختلف مانند شرکت گاز و برق بسیار دشوار می باشد این نقشه ها به این ادارات تحویل شده است تا با انطباق بر نقشه های موجود در سازمان خود حداقل نقشه ارزیابی ریسک داشته باشند اما روش صحیح آن است که با توجه به اقدامات انجام شده در خصوص تعیین نرخ فرونشست از این مرحله گذر کنیم و نقشه های ریسک مناطق را با اخذ داده از سازمان های یاد شده ترسیم کنیم . تا کنون بطور مستمر داده های جدید به این پژوهش اضافه شده و نقشه ها به‌روز شده است. به‌طور کل در همه مناطق میزان فرونشست افزایش یافته است که بحرانی ترین مناطق ما دشت مشهد-چناران و منطقه جنوب شرق یعنی دشت نریمانی از تنگه شور تا دشت سرخس می باشد و فقط در منطقه ثامن مشهد بدلیل تراکم سفره زیرزمینی با بالا آمدن سطح آب و پیامد های ناشی از آن روبرو هستیم.
وی با اشاره به اینکه ایران جزو 31 کشور در معرض خشکسالی و کم آبی شدید است، بیان کرد: کشاورزی سهم زیادی از آب مصرفی در کشور را بخود اختصاص داده است. سازمان زمین شناسی در پژوهشی در سال 1395 احتمال فرونشست در آب خوان های آبرفتی را بررسی کرده است، براساس بررسی اولیه و پایش میدانی کل استان خراسان رضوی، شهرستان‌های نیشابور، بردسکن، کاشمر، سبزوار ،جوین و تربت حیدریه از پرخطرترین دشتهای استان هستند.
وی افزود: 6 پهنه و دشت اصلی و بحرانی دچار فرونشست با استفاده از داده های نقشه های موجود شامل مشهد،نیشابور ،کاشمر،بردسکن، خواف و جوین شناسایی شد.
شریفی در ادامه، پیشنهاداتی برای جلوگیری از بحران فرونشست زمین، مطرح کرد و گفت: باید تعارف را با یکدیگر کنار بگذاریم . پذیرش واقعیت کم‌آبی و بحران جدی منابع آب و خشکسالی، اطلاع رسانی در مورد پیامدهای آن به خصوص خسارت‌های ناشی از فرونشست زمین به صورت عمومی، دوری از ایجاد خوش‌بینی کاذب در این حوزه، اعمال مدیریت یکپارچه حوضه آبریز به عنوان تنها راه مدیریت مناسب منابع آب و نیاز فوری به افزایش بازده آب مصرفی کشاورزی، از ابتدایی‌ترین پیشنهادات ممکن برای جلوگیری از تشدید فرونشست‌های زمین است. اطلاع‌رسانی مهمترین رکن در مدیریت فرونشست‌هاست. یکی از راهکارهای عملیاتی آن، نصب تابلو در جاده‌ها و آگاه سازی مردم است. باید از ظرفیت مردمی برای مدیریت بحران در این حوزه استفاده کرد.
وی ادامه داد: بازنگری جدی در ارزش واقعی آب، بازچرخانی آن و تامین آب صنعت از پساب شهری و آب‌های نامتعارف، کاهش هدر رفت شبکه انتقال و توزیع آب، توسعه و تکمیل و احداث شبکه پایش کمی و کیفی آبخوان‌های کشور و نظارت کامل بر مصارف آب، پتانسیل‌یابی، شناسایی و حفظ منابع آبی جدید برای گذر ایمن از بحران‌های خشکسالی پیش‌رو، تدوین دستورالعمل‌های کنترلی و تشویقی افزایش واردات آب مجازی به کشور و کاهش صادرات آب مجازی از کشور، استفاده از روش انتقال آب مجازی به‌جای انتقال آب بین حوضه‌ای، جلوگیری و ممنوعیت حفر چاه جدید کف‌شکنی و جابه‌جایی چاه‌ها در دشتهای ممنوعه بحرانی و دارای عوارض فرونشست زمین (مگر در شرایط خاص و برای تامین آب شرب با اجازه شورای عالی آب)، عدم تخصیص آب کارست برای مصارف غیر از شرب، کاهش سهم آب زیرزمینی بخش کشاورزی از 92 درصد کنونی به 40 درصد در یک برنامه ۵ ساله، ممنوعیت کامل و کنترل شدید آلوده‌سازی منابع آب و خاک، توقف کامل بازنگری مجدد و بهینه سازی طرح‌های احداث سدها، تونل‌ها و شبکه‌های انتقال آب بین حوضه‌ای مگر در راستای تغذیه آبخوان و کنترل سیلاب و به شکل محدود، توسعه بهره‌گیری از دستگاه‌های آب شیرین کن در مناطق ساحلی و کویری،از جمله پیشنهادات و راهکارهای ممکن برای جلوگیری از فرونشست‌های زمین است.
شریفی اذعان کرد: توجه جدی به تجارت آب مجازی و تعیین و درج میزان آن بر روی همه محصولات اصلی مصرفی در جهت توسعه فرهنگ کاهش مصرف آب، توسعه و حمایت از صنایع ساختمانی کم‌آب‌بر، لزوم نظارت و تایید سازمان زمین‌شناسی کشور در مطالعات مکان‌یابی کلیه طرح‌های کلان کشور و اجباری شدن تدوین پیوست مخاطرات فرونشست و گسل‌ها در طرح‌های مکان یابی کشور برای پرهیز از سرمایه‌گذاری در مناطق ناامن و پرخطر و کاهش خسارت اقتصادی ناشی از فرونشست زمین در کشور، توسعه کشور بر مبنای آمایش سرزمین، تجمیع سازمان‌های مرتبط با مدیریت بحران خشکسالی برای گذر ایمن کشور از شرایط بحرانی پیش‌رو از دیگر راهکارهای ممکن برای جلوگیری از فرونشست‌های زمین است. متاسفانه از سال 1398 هیچ کارگروه مشترکی نداریم و درگذشته دهیاری ها با ارسال نامه پایش و موارد رویت شده به اداره راه و ارسال این موارد به سازمان زمین شناسی کلیه موارد مستند می شد و احیا این کارگروه مشترک عمیقا نیاز می باشد.
وی در تبیین نتایج پروژه انجام شده تطبیق گسل های شهری شهر مشهد با گسل های یکپارچه استان خراسان رضوی توسط سازمان زمین شناسی خاطرنشان کرد: متاسفانه بدلیل سودجویی برخی افراد در حوزه ساخت و ساز ، این سازمان به سختی توانست داده های خود را در نقشه شهرداری قرار دهد. اهمیت آن از این منظر می باشد که گسلی که در نقشه های قبلی اعمال شده بود دارای دقت پایینی بود و حریمی که در شورای فنی برای ساختمان ها با اهمیت زیاد در نظر گرفته شده بود را به ساختمان های معمولی نیز تسری داده بودند و بسیاری از افرادی که در حریم گسل فرض شده اند اصولا در این حریم نیستند و باید اطلاعات دقیق جدید، صرفا برای ساختمان های گروه د و با اهمیت بالا ملاک عمل قرار گیرد تا شاهد رخدادهایی مانند تغییر حریم گسل نباشیم. طبق نقشه یکپارچه گسل های استان که با همکاری زنده یاد دکتر نادری تهیه شده، از تعداد 17428 گسل فعلی در استان، دارای 55 گسل فعال و 45 گسل فعال احتمالی می باشیم. طبق نقشه نهایی، گسل طوس و گسل کشف رود در مشهد فعال و گسل جنوب مشهد غیرفعال است؛ اما این گسل دارای طول زیادی است و چون از لبه پهنه بلند مرتبه سازی گذر می کند حائز اهمیت است و ممکن است پس از اجرای بلندمرتبه‌سازی و افزایش ساخت‌وسازهای شاندیز فعال شود.
عوامل وقوع فرونشست و پیامدهای آن
«عباس کنگی»، عضو هیات علمی گروه زمین‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی شاهرود با اشاره به تعریف فرونشست زمین، اظهار کرد: فرونشست زمین (Land subsidence)با فروریزش و فروچاله متفاوت است. مهمترین عامل ایجاد فرونشست زمین، بهره‌برداری بیش از حد از منابع آب زیرزمینی و ساخت‌وساز مهندسی در مقیاس بزرگ است. فرونشست زمین یکی از چالش‌های جدی پیش‌روی کلانشهرها و تاسیسات حیاتی است.
وی ادامه داد: درحال حاضر، بسیاری از کلان شهرهای جهان از جمله نیو اورلئان آمریکا و شانگهای بزرگترین مرکز اقتصادی چین درگیر پیامدهای فرونشست زمین هستند. در 4 سال گذشته تحقیقات گسترده ای بر روی فرونشست زمین در شانگهای در زمینه نحوه پایش و چگونگی اصلاح وضعیت ساختمان های دچار فرونشست انجام شد که می‌تواند الگوی بسیار خوبی برای جلوگیری از فرونشست‌های کشور ما باشد. شهر سوشی چانگ چین،تا سال1990به بهره‌برداری گسترده از منابع آب زیرزمینی پرداخت اما در سال‌های1990 تا 2010، برداشت از چاه‌های حفر شده متوقف و آب به آبخوان‌ها جهت اصلاح سطح آب زیر زمینی تزریق شد و از سال2000 تا 2020 تاکنون خسارات ناشی از فرونشست این شهر کاهش یافته اما فرونشست‌های آن تداوم دارد.
کنگی در بخش دیگر سخنانش به مهمترین پیامدهای فرونشست زمین اشاره کرد و گفت: نشست قائم در مناطقی با خاک درشت دانه شاید کمتر تولید خسارت کند اما تغییر حجم خاک در مکان هایی که لایه های خاک رس زیر سطحی دارند سبب مشکلات بسیار خواهد شد. موج دار شدن زمین و ریزش معابر و ایجاد ترک‌های کششی و برشی در ساختمان، بریده‌شدن پیچ پایه‌های سازه‌های فلزی و خمیدگی نبشی‌ها، کج‌شدگی فونداسیون ماشین‌آلات سنگین،تغییر زاویه نصب تجهیزات، شکسته‌شدن لوله‌های آب، تغییر جهت روان آب‌های سطحی و ایجاد شکاف‌های بزرگ در سطح زمین از جمله مهمترین پیامدهای فرونشست زمین است و هنگامی که می گوییم سالی 25 سانتی متر فرونشست داریم در طی 10 سال 2.5 متر جابجایی زمین خواهیم داشت که این فاجعه است و در نظر بگیریم که اگر بدون پیوست مطالعاتی در این زمینه اقدام به ایجاد مثلا ایستگاه تقلیل فشار گاز و یا پست برق و یا یک ساختمان با کاربری ویژه حیاتی کرده باشیم با چه هزینه ای روبرو خواهیم شد.
وی خاطرنشان کرد: سازمان زمین شناسی و نقشه برداری با تهیه نقشه های فرونشست خدمت بسیار بزرگی در این زمینه کرده اند اما دچار یک بدفهمی شده ایم که اگر پهنه ای مثلا در حال 20 سانتی متر فرونشست می باشد این منطقه در معرض خطر است و سازمان ها با اخذ استعلام از سازمان زمین شناسی میزان فرونشست منطقه ای که قرار است در آن پروژه ای ایجاد شود را اخذ می کنند و براساس این نقشه تصمیم گیری می کنند. حال آنکه نقشه فرونشست نقشه خطر نمی باشد و صرفا مبین میزان فرونشست سالانه در آن منطقه است. نقشه خطر ترکیبی از نرخ فرونشست و عوامل تعیین کننده دیگری مانند مشخصات آب خوان و خصوصیات ژئوتکنیکی می باشد به عنوان مثال بیشترین خطر در پهنه نیشابور مربوط به ناحیه ای با نرخ فرونشست 5 سانتی متر در سال است حال آنکه مناطقی با با نرخ فرونشست 15 سانتی متر سالیانه وجود دارد اما میزان خطر در آنها کمتر است.
وی تهیه دستورالعمل ارزیابی، پایش و استحکام بخشی زمین توسط اتاق بازرگانی خراسان رضوی را مهمترین اقدام بعنوان بزرگترین پارلمان بخش خصوصی برای رفع خطرات فرونشست‌های این استان دانست و گفت: متاسفانه دستورالعمل ارزیابی، پایش و استحکام بخشی وجود ندارد و تهیه و تدوین آن با همت اتاق بازرگانی مشهد، گام مهم و خدمت بزرگی به جامعه فنی و مهندسی خواهد بود چرا که مراجعه سازمان ها و بخش خصوصی به مشاوران غیر متخصص در این زمینه سبب اتلاف هزینه های بسیار زیاد و عدم حصول نتیجه مطلوب خواهد شد. در این راستا باید ابتدا نقشه خطر فرونشست یک دشت که شامل نرخ فرونشست سالانه، زمین شناسی، آب زیرزمینی و ژئوتکنیکی است، تهیه شود. پیشنهاد می‌شود دستورالعمل ارزیابی، پایش و استحکام بخشی در چهار فاز تهیه گردد؛ شناسایی تاسیسات در معرض خطر فرونشست زمین، پایش تاسیسات در معرض خطر، آزمایش‌های غیرمخرب مانند اولتراسونیک در تاسیسات آسیب دیده و مقاوم‌سازی سازه‌ها و بهسازی از موضوعات مهم این دستورالعمل است.
این استاد دانشگاه، شناسایی تاسیسات در معرض خطر را اولین گام در تهیه دستورالعمل ارزیابی، پایش و استحکام‌بخشی معرفی و عنوان کرد: تهیه نقشه خطر فرونشست زمین و صحت‌سنجی نقشه خطر فرونشست از مراحل شناسایی تاسیسات در معرض خطر آسیب‌های فرونشست است. پایش تاسیسات در معرض خطر، مرحله دیگر تهیه این دستورالعمل است. بازدیدهای دوره‌ای، تکمیل چک لیست‌های اهمیت سیاسی، اجتماعی، صنعتی و میزان آسیب‌پذیری، وضعیت زمین‌شناسی، آب زیرزمینی، ژئوتکنیک و ارزیابی ریسک تاسیسات از مراحل پایش تاسیسات در معرض خطر است.
وی فاز سوم تهیه دستورالعمل ارزیابی، پایش و استحکام‌بخشی آسیب‌های ناشی از فرونشست را آزمایش‌های غیرمخرب دانست و بیان کرد: نقشه‌برداری ترک‌های ساختمان و رشد آنها، نقشه‌برداری جابه‌جایی فوندانسیون، اندازه‌گیری استحکام بتن فونداسیون ساختمان و تجهیزات و شناسایی فضاهای خالی زیر پی ساختمان از جمله نتایج آزمایشات غیرمخرب است. پس از آزمایشات لازم، باید گام مقاوم‌سازی ساختمان آغاز شود. تزریق رزین‌های استحکام‌بخش در ترک‌های ساختمان، مقاوم‌سازی اسکلت و سایر المان‌های ساختمان و تزریق دوغاب سیمان و پلیمرهای قابل انبساط در فضاهای خالی فونداسیون از جمله اقدامات لازم در زمینه مقاوم‌سازی ساختمان است. مقاوم‌سازی ساختمان آسیب‌دیده عمر مفید ساختمان را افزایش می‌دهد.
کنگی خاطرنشان کرد: فرونشست زمین یک پدیده نوظهور است که باید با پیامدهای ناشی از آن سازگار شد.
توجه به مسأله فرونشست زمین در مدیریت شهری مشهد
در ادامه این نشست، «ایمان فرهمندی»، نائب رئیس شورای اسلامی شهر مشهد به ایراد سخن پرداخت. وی تاکید کرد: کمبود آب، فرونشست زمین، آلودگی هوا و ترافیک از جمله مشکلات کلان شهر مشهد است و یکی از متهمین اصلی در مصرف آب شهرداری می باشد و در این دوره از مدیریت شهری در شورای شهر به بحث کمبود آب و فرونشست و گسل توجه جدی داشته ایم. در این راستا شهرداری را ملزم به بارگذاری این دو لایه در سامانه کرده ایم، در پاسخگویی ها و طرح تفصیلی به این دو مهم توجه جدی شده و محدوده گسل جنوبی تدقیق شده است.
وی در بخش دیگر سخنانش به بارگذاری تمامی اطلاعات و داده‌های حوزه شهری در سامانه‌های شهرداری اشاره و بیان کرد: درحال حاضر، فضای سبز شهر مشهد 6 هزار و 500 هکتار است که در افق 1405 به 14 هزار و 600 هکتار خواهد رسید. این میزان فضای سبز به 49 میلیون مترمکعب آب در سال نیاز دارد. اکنون تصفیه خانه های چهل بازه و آفتاب و سیدی با 100 میلیون متر مکعب در سال فعالند و با تصفیه فاضلاب نیازمان از آب شرب جدا خواهد شد و شهرداری تلاش می‌کند که آبیاری تمامی فضای سبز شهر را با آب غیرشرب انجام دهد. در این راستا؛ قرارداد درازمدت با شرکت‌های تصفیه‌کننده آب منعقد و فضای سبز مناطق 9، 10، 11 و 12 شهر مشهد با پس‌آب آبیاری می‌شود.
فرهمندی افزود: آغاز عملیات اجرایی تصفیه خانه با قراردادی به مبلغ 1350میلیارد تومان پس آب از محدوده پرکندآباد تا مخزن چهارسطحی آزادگان را نیز در این حوزه داشته ایم.
در بخش پنل تخصصی «انواری» مدیر نقشه و اطلاعات مکانی سازمان مدیریت و برنامه ریزی خراسان رضوی اظهار کرد: سازمان نقشه برداری با استفاده از تصاویر راداری نرخ فرونشست را اعلام می کند و برای تعیین این نرخ صرفا نمی توان بر تصاویر ماهواره ای تکیه کرد اگرچه روش های برداشت داده مورد استفاده کنونی یک مزیت عمده دارند و آن اینست که یک پیوستگی مکانی را در تصاویر ماهواره ای برداشت شده خواهیم داشت. پیشنهاد سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان این است که در ایستگاه های GPS در سراسر کشور، تاسیسات با روش های پایش دائمی ژئودتیکی به لحاظ فرونشست بطور دقیق رصد شوند تا تاخیر ناشی از مدت زمان کارشناسی و غیره جبران شود.
«احمدرضا رضازاده»، دبیر اجرایی نظام صنفی کشاورزی استان هم در بخشی از این نشست با تاکید بر مهمترین عوامل فرونشست زمین، خاطرنشان کرد:
رفتارهایی که باعث تشدید پدیده فرونشست می شود را به چند بخش می توان تقسیم کرد نخست آنکه مطالعات منابع زیرزمینی حجم آب های تجدید شونده را بدرستی محاسبه نکرده است و در سال 1389 مقدار آن را 8.9 میلیارد متر مکعب اعلام کردند که میزان آن به 4.5 میلیارد رسیده است. دوم اینکه مدیریت تخصیص منابع آب‌های زیرزمینی بدرستی صورت نپذیرفته است در دنیای امروز حداکثر 40 درصد از منابع آبی را به برداشت تخصیص می دهند حال آنکه ما تا 130 درصد برداشت از منابع آبی تجدید شونده داشته ایم و می بینیم که در دشت های دارای ممنوعیت باز هم تخصیص منابع صورت پذیرفته و 3800 چاه در دشت بحرانی مشهد به 7 هزار چاه افزایش یافته است، سوم، حفاظت از دشت ها در برابر حفر چاه های غیر مجاز صورت نپذیرفته است. چهارم، جلوگیری از اضافه برداشت توسط چاه های مجاز صورت نگرفته است و در پرونده های آب منطقه ای شاهد آن هستیم که گزارشی از ساعات اضافه برداشت وجود ندارد و در بخش صنعت پایشی صورت نمی پذیرد.
وی در بخش دیگر سخنانش یکی از اصلی ترین عوامل فرونشست را احداث 640 سد در دشتهای کشور توسط وزارت نیرو و افزایش فرونشست زمین در ایران اشاره و بیان کرد: متاسفانه مدیریت سدهای کشور به درستی انجام نمی‌شود. اگر دستورالعملی برای مقابله با آسیب‌های فرونشست زمین تهیه شود؛ اما امکان اجرا نداشته باشد، بی‌نتیجه خواهد بود.
سرانه مصرف آب در استان 600 مترمکعب به ازای هر فرد در سال
«ارجمند شریف» مدیر مطالعات سازمان آب منطقه ای در ادامه پنل تخصصی افزود: بحث آب نه تنها یک مساله مهندسی ست بلکه دارای جنبه های متعددی از قبیل زیست محیطی و سیاسی و اجتماعی نیز می باشد و به تبع آن تنها یک سازمان خاص نمی تواند متولی آن باشد. در مهمترین گام در بحث مدیریت فرونشست باید ارگان هایی که مرتبط با این امر هستند در کنار هم قرار گیرند و با محوریت استانداری با پیشقدم شدن در این راه یک مرکز واحد جهت رصد فرونشست ایجاد شود.
وی تاکید کرد: استان ما یک اقلیم خشک است و 90 درصد مصارف مختلف ما به برداشت از آب های زیرزمینی وابسته است باید دقت داشت که حدود 5945 حلقه چاه غیر مجاز داریم اما برداشت صورت گرفته از این چاه ها 123 میلیون متر مکعب است و در برابر برداشتی که از چاه های مجاز صورت می گیرد که حدود 3 میلیارد متر مکعب می باشد این رقم ناچیز است و این موضوع مبین آن است که تاکید و اولویت ما باید بر مدیریت صحیح منابع آب باشد.
شریف ادامه داد: سرانه مصرف آب در استان 600 مترمکعب به ازای هر فرد در سال می باشد که متوسط کشوری آن 1200 متر مکعب و متوسط جهانی آن6500 مترمکعب برای هر فرد در سال می باشد و این نشانگر بحرانی بودن وضعیت ماست.بحث بارندگی توسط ایستگاه های برون شهری ما و درون شهری سازمان هواشناسی رصد می شود وآمار اعلامی هر دو سازمان متوسط بارندگی در استان برای امسال را 73 میلیمتر نشان داده است. پیشنهاد مشخص ما این است که سازمان های متولی پایش بحث فرونشست با یکدیگر تقسیم وظایف شامل نصب GPS و پایش آب و ارائه دستورالعمل ها و غیره را انجام دهند.
«محمد خوشحال»، دبیر کارگروه اجرایی شهرک های صنعتی ماشین‌سازی و فناوری‌های برتر مشهد نیز تاکید کرد: میزان مصرف آب تمامی شهرک‌ها و نواحی صنعتی استان تنها 2 دهم درصد از آب استان و 11 میلیون مترمکعب در سال است.متاسفانه رویه ای در پیش گرفته شده است که چاه های آب مورد نیاز صنعت تخصیص نمی یابد اما علی رغم پرکردن چاه های غیر مجاز شاهد حفر مجدد آنها بر اثر نبود قوانین بازدارنده هستیم و با وضع قوانین اثرگذار برای مجرمان و متخلفان حوزه آب و حفرکنندگان چاه‌های غیرمجاز، بخشی از مشکلات رفع خواهد شد.
پیشنهاداتی برای جلوگیری از آسیب‌های فرونشست زمین
در پایان این نشست، «سورنا صراف‌زاده»، دبیر کمیسیون خدمات فنی، مهندسی، مشاوره‌ای و عمران اتاق بازرگانی مشهد،در جمع‌بندی مباحث مطروحه در این نشست تخصصی، به ارائه پیشنهاداتی به منظور جلوگیری از آسیب‌های فرونشست زمین پرداخت و گفت: تخصیص صلاحیت مشاوره در حوزه فرونشست ذیل سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی، پایش مداوم و برخط سطوح برداشت آب توسط یک متولی واحد، الزام به انجام پیوست مطالعاتی برای طراحی شهرک‌های صنعتی و ساختمان‌های گروه «ج و د» به صورت ویژه و حیاتی، الزام به اخذ داده‌ها و نقشه‌های به‌روز از سازمان زمین‌شناسی در فاز مطالعاتی، تدوین دستورالعمل ارزیابی و پایش، استحکام بخشی و ارزیابی توسط مشاوران متخصص در مرکز پژوهش‌های اتاق بازرگانی خراسان رضوی، از جمله این پیشنهادات است.
وی ادامه داد: ایجاد کارگروه مخاطرات لغزش‌های زمین و فرونشست در سطح استان با مشارکت سازمان های زمین شناسی، راه و شهرسازی ، مدیریت و برنامه‌ریزی و مدیریت بحران استانداری ، تهیه بانک اطلاعاتی و پایگاه داده WebGIS و عدم تخصیص منابع اتلاف آبی جدید در سطح استان در راستای توسعه پایدار، پیشنهادات این نشست برای هم‌اندیشی و دریافت نقطه‌نظرات از دیگر کمیسیون‌های اتاق بازرگانی استان در این زمینه خواهد بود.
