خاموشی منظم؛ جایگزین مازوت

هم‌‌‌زمان با افت ذخایر سوخت مایع نیروگاه‌‌‌ها، شرکت توانیر در برخی از استان‌‌‌ها اقدام به اعلام برنامه خاموشی کرد. به گزارش خبرگزاری فارس، براساس اطلاعات اخذشده از توانیر، قطعی برق در همه مناطق شهری و روستایی کشور فعلا به‌‌‌صورت دوساعت در روز و از بین ساعات ۹صبح تا ۵بعدازظهر اعمال می‌شود و احتمالا این برنامه از یکشنبه اعلام و اجرا خواهد شد. تهران در این برنامه به ۲۴منطقه تقسیم‌‌‌بندی شده و مناطق مختلف براساس برنامه از پیش‌‌‌ اعلام‌شده قطعی برق  خواهند داشت. هفته گذشته معاون رئیس‌‌‌جمهور و سخنگوی دولت به‌‌‌صورت مشترک از شروع «خاموشی منظم» خبر دادند و علت این مساله را توقف مصرف مازوت در سه‌نیروگاه کشور مطرح کردند. توقف تامین سوخت نیروگاه‌‌‌ها از ابتدای شهریور امسال ۳۳‌درصد از ذخایر نیروگاهی را کاهش داد و شبکه برق کشور را وارد شرایط فوق اضطراری کرد.

براساس پیگیری «ایسنا» از مسوولان ذی‌ربط تاکنون درخصوص اعمال محدودیت برای صنایع تصمیم‌گیری نشده است. سخنگوی دولت سه‌روز پیش در صفحه شخصی خود در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: شرط عدالت نیست برای تولید برق، بخشی از جامعه با جان خود هزینه آن را پرداخت کند. از همین‌رو به دستور رئیس‌جمهور مازوت‌سوزی در سه‌نیروگاه اراک، کرج و اصفهان که شرایط ویژه‌ای دارند، متوقف می‌شود. می‌‌‌توان برای مدت محدودی، «خاموشی منظم» را جایگزین «تولید سم» برای عموم شهروندان کرد.

محمدجعفر قائم‌پناه، معاون اجرایی رئیس‌جمهور، نیز اعلام کرد پس از بررسی‌‌‌ها و پس از دستور آقای پزشکیان به دلیل آلودگی خاص در مناطق اراک، کرج و اصفهان ناشی از مازوت‌سوزی (حدود ۱۶میلیون تن مازوت‌‌‌سوزی) که باعث آلودگی هوا و بیماری می‌شود، مازوت‌سوزی متوقف می‌شود. کمبود برق، انرژی و گاز داریم. برای اینکه به بخش‌‌‌هایی از جامعه آسیب وارد نشود، ناچاریم سوخت مازوت را در این نیروگاه‌‌‌ها متوقف کنیم. در دولت مقرر شده است وزارت نیرو ساعت‌‌‌هایی را در طول سال تنظیم کند و مدتی که نیاز است خاموشی اعلام کند. از همه مردم به خاطر این مساله عذرخواهی می‌‌‌کنم. واقعا چاره‌‌‌ای نداریم. ما راضی نیستیم این سم در شهرهایی مثل اصفهان، کرج، اراک و شهرهای دیگر تولید شود و ترجیح دادیم خاموشی مختصری به‌طور منظم و با اطلاع قبلی در طول شبانه‌روز اتفاق بیفتد. امیدواریم با برنامه‌‌‌ریزی‌‌‌های دولت وفاق ملی سال دیگر تولید برق و گاز اصلاح شود.

به گفته وی برای کم‌کردن خاموشی‌‌‌ها باید چند درجه‌‌‌ هوای خانه را کاهش دهیم و گاز و برق کمتری مصرف کنیم. دمای خانه‌‌‌ها و ادارات را باید کنترل و انرژی کمتری در اتاق کار مصرف کنیم. کمی هم مشکل به دلیل ارزانی شدید و یارانه‌‌‌ای است که پرداخت می‌شود. به هر حال مازوت‌سوزی متوقف می‌شود. این تصمیم عادلانه است؛ چراکه سلامتی مردم در این مناطق حفظ می‌شود. قرار نیست تعدادی بمیرند تا ما برق داشته باشیم.

رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست در این زمینه با بیان اینکه صدور دستور توقف مازوت‌‌‌سوزی در سه‌نیروگاه «شازند»، «کرج» و «اصفهان» با استقبال افکار عمومی روبه‌‌‌رو شد و بسیاری پرسیدند که چرا این تصمیم برای نیروگاه‌‌‌های شهرهای دیگری مانند اهواز گرفته نشده است، گفت: موضوع اصلا اولویت داشتن سلامت مردم برخی شهرها و بی‌‌‌اهمیت بودن برخی دیگر نیست. این تصمیم براساس میزان مصرف مازوت در این نیروگاه‌‌‌ها و نقش آنها در آلودگی هوا گرفته شده است. رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست همچنین گفته است توقف مصرف مازوت در سه نیروگاه به معنی مصرف آزادانه و بی‌‌‌قید و شرط مازوت در سایر نیروگاه‌‌‌ها نیست. بلکه همان‌طور که در مصوبه‌‌‌های کارگروه ملی نیز به‌صراحت بیان شده، سازمان حفاظت محیط‌زیست پیگیر اجرای وظایف سایر دستگاه‌‌‌ها در این زمینه است.

باید دنبال علت اصلی آلودگی هوا بود

در همین خصوص، مدیرکل دفتر برنامه‌‌‌ریزی و بهره‌‌‌برداری تولید شرکت برق حرارتی گفت: باید دنبال علت اصلی آلودگی هوا در کلان‌شهرها بود. ساناز جعفرزاده در گفت‌‌‌وگو با «ایرنا» افزود: سال گذشته نیروگاه «شهید محمد منتظری» اصفهان یک قطره مازوت تا اواخر سال نسوزاند، اما آیا هوای این شهر آلوده نبود؟ وی مازوت‌سوزی در برخی نیروگاه‌‌‌ها را رد نکرد و تبعات آن را در درجه نخست متوجه پرسنل نیروگاه‌‌‌ها و خود نیروگاه دانست.

مدیرکل دفتر برنامه‌‌‌ریزی و بهره‌‌‌برداری تولید شرکت برق حرارتی ادامه‌‌‌داد: اکنون ۱۲سال است در تهران یک لیتر مازوت مصرف نشده است، اما چرا با این‌‌‌ حال این کلان‌شهر درگیر آلودگی است؟ جعفرزاده افزود: به نظر می‌رسد اگر نگرانی درباره کیفیت هوا وجود دارد، در درجه نخست چنانچه بستر آن سوخت است باید رفع آلودگی از سوخت انجام شود نه پس از احتراق و قبل از آن باید سراغ علت اصلی آلودگی هوا رفت.وی گفت: مصداق‌‌‌های فراوانی در کلان‌شهرها داریم که با وجود نبود مصرف مازوت نرخ بیماری در آنها بالاست، همچنین تعداد روزهای ناپاک و نرخ عوارض اقلیمی در این شهرها بالاست. مدیرکل دفتر برنامه‌‌‌ریزی و بهره‌‌‌برداری تولید شرکت برق حرارتی اضافه‌‌‌کرد: بهتر است سهم‌‌‌بندی آلودگی در کشور انجام شود تا تخصیص منابع و وقتی که برای رفع آلودگی می‌شود اثر داشته باشد.

کدام نیروگاه‌‌‌ها قابلیت سوزاندن مازوت را دارند؟

در حال حاضر از میان حدود ۱۴۰نیروگاه بزرگ در کشور، تنها ۱۴نیروگاه بخاری توانایی استفاده از مازوت را دارند که عمدتا در خارج از مناطق پرجمعیت و دور از کلان‌شهرها قرار گرفته و به‌‌‌طور محدود از این سوخت استفاده می‌کنند. دولت نیز اخیرا اعلام کرده که هیچ‌‌‌یک از نیروگاه‌‌‌های مستقر در کلان‌شهرها، از جمله اصفهان، کرج و اراک، از مازوت استفاده نخواهند کرد و این سیاست به دلیل نگرانی‌های شدید درباره آلودگی هوا در شهرهای بزرگ اتخاذ شده است.به‌‌‌گزارش «ایسنا»، در شرایط کنونی، وضعیت مصرف مازوت در نیروگاه‌‌‌های ایران به یکی از مسائل پیچیده و بحث‌‌‌برانگیز در مدیریت انرژی و حفظ کیفیت هوا تبدیل شده است. مازوت، به‌‌‌عنوان یکی از ‌‌سوخت‌‌‌های فسیلی آلاینده، همواره در فصول سرد سال و هنگام کاهش تامین گاز طبیعی به‌عنوان جایگزینی برای نیروگاه‌‌‌ها مطرح می‌شود. این امر به دلیل مشکلات در تامین پایدار گاز، به‌‌‌ویژه در زمستان و نیاز به تولید برق مستمر است. با این‌‌‌حال، استفاده از مازوت به دلیل آلایندگی بسیار بالا و تاثیرات جدی آن بر سلامت عمومی، همواره با انتقادات شدیدی مواجه بوده است.سوخت مازوت دارای مقادیر بالایی گوگرد و سایر ترکیبات سمی است که سوزاندن آن موجب تولید حجم زیادی ذرات معلق و گازهای سمی می‌شود. این آلاینده‌‌‌ها تاثیر مستقیم بر آلودگی هوا دارند و افزایش آنها در هوای تنفسی، خطر بیماری‌‌‌های تنفسی و قلبی-عروقی را افزایش می‌دهد.

سهم تهران از سوخت مازوت صفر است

موضوع مورد توجه این است که هیچ‌کدام از نیروگاه‌‌‌های کشور تمایلی به استفاده از سوخت مازوت ندارند، چراکه استفاده از مازوت هزینه تعمیر، نگهداری و بهره‌‌‌بردای را تا ٥٠‌درصد افزایش می‌دهد. به عبارتی سوخت‌‌‌های فسیلی به‌جز گاز حاوی موادی هستند که باعث رسوب‌‌‌زایی و خوردگی روی سطوح داغ بویلر می‌‌‌شوند.در این بین در تهران نیز هیچ‌یک از نیروگاه‌‌‌ها مازوت مصرف نمی‌‌‌کنند. در میان نیروگاه‌‌‌های تهران، نیروگاه بعثت، نیروگاه بخاری است که از سال ۱۳۹۱ بخش مصرف مازوت آن پلمب شده است و در تهران برای تامین برق هیچ نیروگاهی مازوت مصرف نمی‌شود.

سهم نیروگاه‌‌‌ها در تولید ذرات معلق تنها ۷‌درصد است

از سوی دیگر براساس گزارش‌‌‌های منتشرشده از سوی سازمان محیط‌‌‌زیست، منابع متحرک مانند خودروها و حمل‌‌‌ونقل عمومی بیشترین سهم را در آلودگی هوای شهرها دارند. به‌طور خاص، سهم نیروگاه‌‌‌ها در تولید ذرات معلق تنها حدود ۷‌درصد اعلام شده است، در حالی که بخش حمل‌‌‌ونقل با سوخت گازوئیل و بنزین، نزدیک به ۸۰‌درصد ذرات معلق را تولید می‌کند. این آمار نشان می‌دهد که اگرچه مصرف مازوت در نیروگاه‌‌‌ها موضوعی نگران‌‌‌کننده است، اما کاهش آلاینده‌‌‌های ناشی از حمل‌‌‌ونقل و سوخت‌‌‌های سنگین نیز باید در اولویت قرار گیرد.

براساس گزارش سیاهه‌‌‌ انتشار سازمان حفاظت محیط‌زیست درباره سهم منابع ثابت و متحرک در آلایندگی هوا نیز مشخص شده است که در شهر تهران سهم منابع متحرک در آلودگی هوا ۵۹درصد، در تبریز ۵۷درصد، در اهواز ۷۲درصد و در اراک ۵۰‌درصد بوده است. ترازنامه انرژی کشور سهم هر بخش در تولید ذرات معلق را براساس حوزه مصرف انرژی و نوع سوخت مشخص کرده که طبق اطلاعات این ترازنامه سهم سوخت مازوت در تولید ذرات معلق ۱.۹‌درصد است. این رقم در حالی است که سهم گازوئیل در تولید ذرات معلق که عمدتا نیز در بخش حمل‌‌‌ونقل استفاده می‌شود، حدود ۷۶‌درصد است. به‌‌‌منظور مدیریت بهینه مصرف سوخت و کاهش آلودگی، چند راهکار قابل‌‌‌اجراست. در فصل‌‌‌های سرد که تقاضای گاز افزایش می‌‌‌یابد، افزایش ظرفیت ذخیره‌‌‌سازی و بهبود زیرساخت‌‌‌های انتقال گاز می‌‌‌تواند وابستگی به مازوت را کاهش دهد.

افزایش تولید انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر همچون خورشیدی و بادی می‌‌‌تواند نقش موثری در کاهش نیاز به سوخت‌‌‌های فسیلی در نیروگاه‌‌‌ها ایفا کند و بهبود سیستم‌های حمل‌‌‌ونقل عمومی و کاهش وابستگی به سوخت‌‌‌های آلاینده مانند گازوئیل و بنزین می‌‌‌تواند به‌‌‌طور غیرمستقیم به کاهش مصرف مازوت و سایر سوخت‌‌‌های سنگین کمک کند.در نهایت، مدیریت بحران مصرف مازوت و آلودگی ناشی از آن نیازمند یک برنامه جامع و یکپارچه است که شامل توسعه انرژی‌‌‌های پاک، بهبود زیرساخت‌‌‌های انرژی و حمل‌‌‌ونقل و مدیریت تقاضا هم باشد و لازم است دولت به این موارد توجه ویژه داشته باشد.آلودگی‌‌‌ هوا طی‌‌‌ سال‌های اخیر یکی‌‌‌ از ‌‌معضلات جدی زیست‌‌‌محیطی‌‌‌ کلان‌شهرهای‌‌‌ کشور به‌‌‌ویژه شهر تهران بوده که‌‌‌ تبعات و خسارت‌های‌‌‌ جدی‌‌‌ را در حوزه‌های‌‌‌ سلامت‌‌‌ عمومی‌‌‌ و اقتصادی‌‌‌ به‌‌‌همراه داشته‌‌‌ است‌‌‌. براساس گزارش بانک‌‌‌ جهانی‌‌‌ در سال ٢٠١٨، آلودگی‌‌‌ هوای‌‌‌ تهران هرساله‌‌‌ خسارت ۲.۶میلیارد دلاری‌‌‌ به‌‌‌ سلامت‌‌‌ عمومی‌‌‌ مردم شهر وارد می‌کند که‌‌‌ با توجه‌‌‌ به‌‌‌ تحمیل‌‌‌ هزینه‌‌‌های‌‌‌ غیرمستقیمی‌‌‌ همچون تعطیلی‌‌‌، حل‌‌‌ معضل‌‌‌ آلودگی‌‌‌ هوای‌‌‌ کلان‌شهرهای‌‌‌ کشور نیازمند شناسایی‌‌‌ سهم‌‌‌ منابع‌‌‌ مختلف‌‌‌ آلاینده اعم‌‌‌ از منابع‌‌‌ ساکن‌‌‌ بخش‌‌‌های‌‌‌ اقتصادی‌‌‌ کشور مانند سازمان‌ها و مدارس است‌‌‌. براساس نتایج‌‌‌ گزارش‌های‌‌‌ سیاهه‌‌‌ انتشار شهر تهران در سال مبنای‌‌‌ ١٣٩٦، سهم‌‌‌ نیروگاه‌ها و صنایع‌‌‌ مستقر در تهران در ذرات معلق‌‌‌ تولیدی‌‌‌ در شهر تهران به‌‌‌ترتیب‌‌‌ ۱۲.۱درصد و ۱۷.۸درصد بوده است‌‌‌ که‌‌‌ بیانگر اهمیت‌‌‌ کیفیت‌‌‌ سوخت‌‌‌ مصرفی‌‌‌ در نیروگاه‌ها و صنایع‌‌‌ مستقر در تهران است.طی سال‌های اخیر با افزایش مصرف گاز در بخش خانگی و تجاری (از ۱۰ تا ۲۰درصد) در فصل سرد سال، میزان گاز تخصیص‌یافته به نیروگاه‌های حرارتی (بخاری، سیکل ترکیبی و گازی) و صنایع کاهش یافته و به منظور پیشگیری از ایجاد اختلال در روند برق‌رسانی در کشور، نیروگاه‌ها و صنایع کشور، مجبور به مصرف سوخت‌های جایگزین مایع شامل گازوئیل و مازوت می‌شوند. براساس بررسی مرکز پژوهش‌های مجلس، مصرف سوخت غیر‌استاندارد در نیروگاه‌ها به صورت مستقیم و غیرمستقیم به افزایش غلظت ذرات معلق در هوای شهرها منجر خواهد شد. در این راستا ضروری است که نیروگاه‌ها ضمن استفاده از سوخت استاندارد با تغییر در فرآیند و نحوه احتراق یا ارتقای تجهیزات فیلتراسیون، تولید و انتشار آلاینده‌ها به هوای کلان‌شهرها را کاهش دهند.