ضرورت الگوسازی از مفاخر فرهنگی برای تقویت هویت ملی نسل جوان

اعتلای جایگاه فردوسی، ضرورتی برای الگوسازی فرهنگی

به گزارش روابط عمومی اتاق مشهد، محمدحسین روشنک، رئیس کمیسیون مسئولیت اجتماعی اتاق بازرگانی خراسان رضوی، در این نشست با اشاره به ضرورت پاسداشت مفاخر فرهنگی ایران، اظهار کرد: بزرگانی چون فردوسی، نمایندگان هویت و شکوه تاریخی ما هستند و در حالی که جهان، ایران را با چهره‌هایی چون فردوسی می‌شناسد، میزان آگاهی عمومی درباره این شخصیت برجسته اغلب محدود به سرفصل‌های درسی است و شناخت عمیقی نسبت به جایگاه وی وجود ندارد.

وی افزود: بسیاری از ارزش‌هایی که امروز در عرصه‌های مقاومت، ایثار و هویت‌طلبی بدان‌ها ارج می‌نهیم، ریشه در شاهنامه دارد. به عنوان نمونه، حتی در نبردهایی نظیر جنگ ۱۲ روزه، الهام‌گیری از آموزه‌های شاهنامه مشهود بود. از این منظر، باید گامی جدی برای شناساندن این شخصیت سترگ و احیای فرهنگ مقاومت برگرفته از شاهنامه برداشت.

رئیس کمیسیون مسئولیت اتاق مشهد تصریح کرد: اتاق بازرگانی می‌تواند از طریق ترویج مفاخر ایرانی و اسلامی و فرهنگ‌سازی در این زمینه، نقش مؤثری ایفا کند. معرفی فردوسی به زائران بارگاه امام رضا(ع) نیز نه‌تنها گامی در مسیر اعتلای فرهنگی مشهد است، بلکه با افزایش ماندگاری زائران می‌تواند به رونق اقتصادی و اشتغال در استان کمک کند.

وی همچنین پیشنهاد کرد: به پاس جان‌فشانی رزمندگان و شهدای خطه خراسان در دفاع مقدس، آیین‌هایی با محوریت تطبیق این ایثارگران با شخصیت‌های شاهنامه برگزار شود. چراکه این اسطوره‌ها ظرفیت بالایی برای الگوسازی دارند؛ ظرفیتی که تاکنون آن‌گونه که باید مورد بهره‌برداری قرار نگرفته است. کمیسیون آمادگی دارد برای تحقق این هدف، بسترهای لازم را فراهم آورد.

شاهنامه، فرهنگی فراتر از زمان

در ادامه، محمدجعفر یاحقی، مدیرعامل خردسرای فردوسی، با معرفی این مؤسسه فرهنگی، اظهار کرد: خردسرای فردوسی نهادی مردم‌نهاد، آزاد و غیردولتی است که در سال ۱۳۸۴ با مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و با تلاش جمعی از استادان برجسته دانشگاه تاسیس شد. مأموریت ما، بازشناسی جایگاه زبان فارسی و بازخوانی ابعاد فرهنگی شاهنامه با نگاه به نیازهای امروز جامعه است.

وی با اشاره به گستره فرهنگی و تاریخی خراسان، یادآور شد: خراسانِ مورد اشاره در شاهنامه به مراتب وسیع‌تر از محدوده کنونی این استان بوده و بخش‌هایی از آسیای مرکزی و ۱۲ کشور امروزی را در بر می‌گرفته است. شاهنامه، تنها یک اثر ادبی نیست؛ بلکه فرهنگ‌نامه‌ای است که ارزش‌ها، ساختارهای اجتماعی و آموزه‌هایی فراتر از زمان را در خود جای داده است.

توس؛ گنجینه‌ای فراموش‌شده با ظرفیت جهانی

مدیرعامل خردسرای فردوسی با تاکید بر جایگاه فرهنگی توس، گفت: توس یک منطقه تاریخی شاخص است که آرامگاه فردوسی در آن به‌عنوان قلب فرهنگی این خطه شناخته می‌شود. ما در یک پروژه تحقیقاتی مشترک با اداره میراث فرهنگی، تاکنون بیش از ۶۰۰ شخصیت برجسته با پسوند «توسی» را شناسایی کرده‌ایم که در کتابی تحت عنوان «نام‌آوران توس» معرفی شده‌اند. بسیاری از این چهره‌ها هنوز برای عموم ناشناخته‌اند و می‌توانند در هویت‌سازی فرهنگی نقش‌آفرین باشند.

وی از تلاش‌ها برای ثبت جهانی توس در فهرست میراث یونسکو خبر داد و افزود: این پیشنهاد به‌صورت رسمی به یونسکو ارائه شده و مکاتباتی نیز با وزارت میراث فرهنگی انجام گرفته است. در حال حاضر، نظر مساعد مسئولان ملی در این زمینه جلب شده و امید می‌رود این روند با جدیت بیشتری دنبال شود.

یاحقی افزود: توسعه همکاری‌های بین‌المللی با کشورهای فارسی‌زبان به‌ویژه تاجیکستان و ازبکستان و تعامل با یونسکو نیز از مهم‌ترین چشم‌اندازهای راهبردی خردسرا به‌شمار می‌رود.

پیشنهاد ایجاد یک مثلث فرهنگی میان مشهد، توس و نیشابور

محمدحسین پاپلی یزدی، رئیس هیات مدیره مؤسسه خردسرای فردوسی نیز، اظهار کرد: امروزه فرهنگ نه‌تنها از منظر اخلاقی، بلکه از منظر اقتصادی نیز حائز اهمیت جهانی است. در حالی که کشورهای غربی و شرقی با تکیه بر اسطوره‌ها و روایات فرهنگی خود، آثار هنری، سینمایی و سریال‌هایی تولید می‌کنند که هم هویت‌ساز و هم درآمدزاست؛ ما هنوز نتوانسته‌ایم مفاخر تاریخی خود را آن‌گونه که شایسته است، به جهان معرفی کنیم.

وی افزود: پیشنهاد می‌شود که یک «مثلث فرهنگی» میان مشهد، توس و نیشابور ایجاد شود و این سه نقطه از طریق شبکه راه‌آهن سریع‌السیر، مترو یا اتوبوس به یکدیگر متصل شوند. با درک این موضوع که مذهب و فرهنگ در ایران پیوندی ناگسستنی دارند، باید از استانداری خواست تا زیرساخت‌های لازم برای این اتصال فراهم شود. این اقدام افزون بر تسهیل بازدید زائران از اماکن فرهنگی، به بازسازی و نوسازی مجموعه‌های اولویت‌دار فرهنگی نیز انگیزه خواهد بخشید و در نتیجه، موجب افزایش ماندگاری زائران و رونق فعالیت‌های اقتصادی در استان خواهد شد.

پاپلی یزدی همچنین بر لزوم تقویت تعامل میان خردسرای فردوسی و اتاق بازرگانی تاکید کرد و گفت: این همکاری می‌تواند منشأ تحولی اساسی در رویکرد فرهنگی اتاق باشد. ارتباط دوجانبه این دو نهاد، ضرورتی انکارناپذیر برای توسعه پایدار فرهنگی و اقتصادی استان است.

لزوم بهره‌گیری از ظرفیت‌های فرهنگی در مواجهه با بحران‌های ملی

در بخش دیگری از نشست، حسین خانی‌زاده، نایب‌رئیس کمیسیون مسئولیت اجتماعی اتاق بازرگانی خراسان رضوی، با اشاره به تجربه‌های فرهنگی کشور در مواجهه با رخدادهای ملی، اظهار کرد: تجربه جنگ ۱۲روزه اخیر نشان داد که هرگاه از سرمایه‌های فرهنگی و تاریخی خود غفلت کرده‌ایم، در ادامه ناچار به احیای آن‌ها شده‌ایم.

وی تاکید کرد: این تجربه بار دیگر ثابت کرد که هویت دینی و ملی نه‌تنها با یکدیگر در تضاد نیستند، بلکه در شرایط حساس، مکمل و تقویت‌کننده هم‌اند.

خانی‌زاده همچنین از طرح ایجاد «متروی مثلث طلایی مشهد، نیشابور و توس» به‌عنوان مصوبه این نشست یاد کرد و گفت: پیگیری اجرای این طرح در دستور کار کمیسیون قرار خواهد گرفت.

عبدالله یزدان‌بخش، رئیس کمیسیون صنعت اتاق بازرگانی خراسان رضوی نیز بر اهمیت اتصال مراکز فرهنگی و دارای شاخصه هویتی به جهت تسهیل دسترسی گردشگران تاکید کرد.

او از مسئولان استانی و ملی خواست تا سالانه بودجه‌ای برای پشتیبانی مؤسسه خردسرای فردوسی اختصاص دهند و خاطرنشان کرد: ادامه فعالیت‌های خردسرای فردوسی، مستلزم حمایت مالی شایسته است.

فرهنگ؛ رسالت فراموش‌نشده فعالان اقتصادی

سهیل پروازی، دبیر کمیسیون مسئولیت اجتماعی اتاق مشهد، با تاکید بر نگاه عمیق و چندلایه این کمیسیون به مسائل فرهنگی اظهار کرد: کمیسیون مسئولیت اجتماعی در اتاق مشهد، فراتر از نگاه‌های رایج به CSR، تلاش دارد نسبت اخلاق، فرهنگ و توسعه اقتصادی را بازتعریف کند. طرح‌هایی چون اعطای نشان افتخاری مسئولیت اجتماعی به فعالان اقتصادی خوش‌نام، الگوسازی از ایثارگران اقتصادی، ترویج سبک زندگی ایرانی‌اسلامی در فضای کسب‌وکار، و همچنین همکاری مؤثر با نهادهایی نظیر خردسرای فردوسی، همگی گواهی است بر این رویکرد اصیل و بومی‌نگر است.

پروازی ادامه داد: نگاه ما به مسئولیت اجتماعی، صرفاً در قالب اقدامات خیریه یا کمک‌های موردی نمی‌گنجد؛ بلکه آن را به‌مثابه یک فرآیند توسعه‌محور و هویت‌ساز می‌بینیم. وقتی از حمایت از مفاخر ملی مانند فردوسی سخن می‌گوییم، در حقیقت از تقویت روح خودباوری، پیوند میان فرهنگ و اقتصاد، و سرمایه‌گذاری بلندمدت بر روی میراث تمدنی سخن می‌گوییم. به همین دلیل، طرح‌هایی مانند «مثلث طلایی مشهد، توس و نیشابور» را نه‌فقط یک زیرساخت گردشگری، بلکه اقدامی راهبردی در جهت افزایش ماندگاری زائر، تقویت دیپلماسی فرهنگی و ارتقای سرمایه اجتماعی استان می‌دانیم.

وی در ادامه تاکید کرد: تقویت پیوند میان بخش خصوصی و حوزه فرهنگ، ضرورتی تاریخی است. در جهانی که برندهای بزرگ، روایت‌ساز و معناپرداز شده‌اند، اگر ما نتوانیم از سرمایه‌های فرهنگی و تاریخی‌مان بهره بگیریم، در رقابت‌ تمدنی بازنده خواهیم بود. اتاق بازرگانی خراسان رضوی این تهدید را به فرصت تبدیل کرده و تلاش می‌کند مسئولیت اجتماعی را از یک شعار، به یک سرمایه‌گذاری فرهنگی- اقتصادی تبدیل کند.

ضرورت پشتیبانی مالی برای فعالیت‌های فرهنگی

اصغر ناظران، نایب‌رئیس مؤسسه خردسرای فردوسی نیز با تاکید بر ضرورت تداوم تعامل با اتاق بازرگانی، اظهار کرد: امیدواریم همکاری میان این دو نهاد فرهنگی و اقتصادی، منجر به تامین بخشی از هزینه‌های مؤسسه شود. مؤسسه‌ای فرهنگی مانند خردسرا توانایی تامین تمام هزینه‌های خود را ندارد و لازم است برای حمایت از آن، راهکارهای مالی مصوب شود.

ظرفیت‌های فرهنگی نهادهای خیریه

در ادامه جلسه، زهرا حجت، مدیرعامل مؤسسه خیریه توانبخشی همدم، با اشاره به فعالیت این مجموعه در زمینه نگهداری و توانبخشی از ۴۰۰ دختر بی‌سرپرست و کم‌توان، اظهار کرد: این دختران، علی‌رغم شرایط خاص، بسیار توانمند هستند و رویکرد فرهنگی ما در خیریه موجب شناسایی استعدادهای خلاق در زمینه‌های هنری شده که بعضاً آثارشان با معجزه برابری می‌کند.

وی افزود: مؤسسه خیریه همدم با بهره‌گیری از بیش از ۱۵۰۰ یاور داوطلب، می‌تواند در زمینه تهیه هدایا و پشتیبانی از نشست‌ها و همایش‌های فرهنگی، با بخش خصوصی همکاری مؤثری داشته باشد.

در بخش دیگری از این جلسه، محسن حاجی‌بگلو، عضو شورای حل اختلاف اتحادیه املاک خراسان رضوی، آمادگی این شورا را برای همکاری با مؤسسه خردسرای فردوسی اعلام کرد و خواستار مشارکت همه‌جانبه نهادهای صنفی و فرهنگی برای تقویت جایگاه مفاخر ملی شد.

لزوم هم‌افزایی نهادهای فرهنگی و اقتصادی برای ارتقای سرمایه اجتماعی و کاهش آسیب‌های اجتماعی

هادی رجایی‌نیا، مدیرکل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری خراسان رضوی نیز اظهار کرد: پیوند میان اقتصاد و فرهنگ، قدمتی تاریخی دارد؛ چنان‌که جاده ابریشم نیز، افزون بر کارکرد اقتصادی، بستر گفت‌وگوی فرهنگی و تمدنی میان ملت‌ها بوده است.

به باور وی، همکاری اتاق بازرگانی استان و موسسه خردسرای فردوسی می‌تواند زمینه‌ساز تقویت هر دو حوزه باشد.

در ادامه، علیرضا قیامتی، قائم‌مقام موسسه خردسرای فردوسی، ضمن انتقاد از غفلت نسبت به معرفی مفاخر فرهنگی کشور، گفت: ایران با تمدنی کهن و دستاوردهای برجسته، در عرصه جهانی آن‌گونه که شایسته است، شناخته نشده و از ظرفیت‌های هنری مانند سینما و رسانه برای معرفی چهره‌های اسطوره‌ای بهره کافی نبرده‌ایم.

وی با اشاره به تلاش برخی کشورها برای خلق هویت از شخصیت‌های خیالی یا حتی بازسازی چهره‌های تاریخی منفور، افزود: در ایران، حتی برای دفاع از مفاخر فرهنگی خود نیز باید مبارزه کرد؛ در حالی‌ که این چهره‌ها عامل همبستگی و غرور ملی‌اند.

در بخش پایانی این جلسه، روشنک، رئیس کمیسیون مسئولیت اجتماعی اتاق مشهد بر لزوم توجه توأمان به فرهنگ ایرانی و اسلامی تاکید و از پیشنهاد تغییر نام این کمیسیون به «کمیسیون مسئولیت اجتماعی و فرهنگی» خبر داد.

روشنک همچنین اعلام کرد: اعضای هیئت‌مدیره موسسه خردسرای فردوسی به‌عنوان عضو کمیسیون پذیرفته خواهند شد، چرا که ترویج فرهنگ ایرانی در سطح بین‌المللی از اهداف مهم این همکاری است.

در پایان، پروازی، دبیر کمیسیون مسئولیت اجتماعی اتاق بازرگانی مشهد اظهار کرد: یکی از خلأهای موجود در اکوسیستم فرهنگی استان، غیبت نمایندگان بدنه تخصصی و دغدغه‌مند بخش خصوصی در جلسات راهبردی دولت و نهادهای حاکمیتی است. با توجه به ظرفیت کم‌نظیر اتاق بازرگانی در شبکه‌سازی اجتماعی، حمایت از کنشگران فرهنگی و بهره‌گیری از رویکردهای خلاقانه در ترکیب توسعه اقتصادی با صیانت از میراث فرهنگی، انتظار می‌رود استانداری خراسان رضوی از ظرفیت کمیسیون مسئولیت اجتماعی، نه صرفاً به عنوان بازوی همراه، بلکه به‌عنوان یک عنصر ایده‌پرداز و مشارکت‌جو در فرآیند سیاست‌گذاری‌های فرهنگی بهره گیرد.

وی تاکید کرد: حضور رسمی و مداوم نماینده‌ای از کمیسیون در جلسات فرهنگی و اجتماعی استانداری، می‌تواند هم به هم‌افزایی میان بدنه دولت و بخش خصوصی کمک کند و هم زمینه‌ساز شکل‌گیری پروژه‌های مشترکی شود که از سطح برنامه‌ریزی تشریفاتی فراتر رفته و به طرح‌های تأثیرگذار با پشتوانه مردمی، پژوهشی و اقتصادی تبدیل شود. به تعبیر دیگر، این حضور نه یک تقاضا، بلکه گامی در راستای تحقق حکمرانی مشارکتی است؛ آن‌هم در بستری که فرهنگ، به‌مثابه پیشران توسعه، باید در صدر برنامه‌ریزی‌ها قرار گیرد.