توسعه گردشگری با تکیه بر نوآوری، دیپلماسی فرهنگی و مشارکت جامعه محلی

تاکید بر تحول پایدار در صنعت گردشگری و سوغات خراسان رضوی

به گزارش روابط عمومی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی، مژگان ثابت تیموری، رئیس کمیسیون گردشگری و صنایع دستی اتاق مشهد در این رویداد بر اهمیت شکل‌گیری تحولی پایدار در صنعت گردشگری و سوغات تاکید کرد و افزود: تحول پایدار در صنعت گردشگری و سوغات ضروری است. سوغات بخشی از تجربه گردشگری به شمار می‌آید و توجه به صنایع دستی بومی و تولیدات محلی در این حوزه اهمیت ویژه‌ای دارد. سوغات نه تنها نقش مهمی در اقتصاد محلی ایفا می‌کند، بلکه معرف هویت فرهنگی خراسان رضوی است. مشهد با تنوع گسترده سوغات از جمله خشکبار و زعفران شناخته می‌شود و لازم است به گوهرسنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی نیز به عنوان بخشی از ظرفیت‌های این استان توجه شود.

وی همچنین به چالش‌های صنایع دستی، از جمله گران قیمت بودن، در دسترس نبودن و بی‌توجهی به کارآمدی محصولات اشاره کرد.

ثابت تیموری در حوزه صنایع دستی به نقش پررنگ زنان روستایی در تولید صنایع دستی اشاره کرد و از سهم محدود آن‌ها از درآمد حاصل از این فعالیت انتقاد کرد.

او با اشاره به زنان فعال در حوزه فرش دستباف، بر لزوم کرامت‌بخشی به هویت انسانی این افراد و بهبود شرایط کاری آن‌ها تاکید کرد.

وی با تاکید بر ضرورت ارائه آماری دقیق در خصوص درآمدزایی صنایع دستی، به پتانسیل استان در تولید صنایع دستی، از جمله سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی، اشاره کرد و توجه به بازار داخلی و بین‌المللی در این حوزه را یک ضرورت برشمرد.

تقویت گردشگری مرزی با قطار مشهد-هرات و افزایش پروازهای پاکستان

سید جواد موسوی، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی نیز در سخنان خود در این همایش بر اهمیت دیپلماسی فرهنگی و توسعه گردشگری در استان تاکید و از ظرفیت دیپلماسی فرهنگی برای توسعه گردشگری استقبال کرد.

موسوی با اشاره به توسعه گردشگری در شهرستان‌های خراسان  از ثبت ۹۸ رویداد گردشگری در سال جاری خبر داد.

وی یادآور شد: قطار گردشگری مشهد-هرات راه‌اندازی شده که فرصتی ارزشمند برای بهره‌گیری از ظرفیت‌های گردشگری مرزی به شمار می‌رود. تقویت روابط با کشورهای همسایه از اولویت‌های ماست و در همین راستا، برنامه‌ریزی‌هایی برای استفاده از ظرفیت‌های فرهنگی و اقتصادی این کشورها در دست انجام است. افزایش پروازها از پاکستان به مشهد نیز گامی مهم در توسعه گردشگری محسوب می‌شود.

موسوی به مشکلات اقتصادی و ارزی در صنعت گردشگری اشاره کرد و گفت: از جمله مشکلات، جریمه تاسیسات گردشگری به دلیل پذیرش ارز خارجی است. ما خواستار حل این مشکلات و تسهیل در دریافت ارز برای راهنمایان گردشگری هستیم.

تاکید بر نگاه اعتقادی به گردشگری و هدف‌گذاری بازارهای جدید

غلامعباس ارباب خالص، رئیس نمایندگی وزارت امور خارجه در خراسان شمالی نیز در این همایش به ایراد سخن پرداخت. او، گردشگری را به چند بخش شامل گردشگری فرهنگی، گردشگری تجاری، گردشگری سلامت و گردشگری زیارت تقسیم و بر اهمیت هر یک از این بخش‌ها در توسعه صنعت گردشگری تاکید کرد.

وی، به پتانسیل گردشگری سلامت و زیارت در جذب گردشگران خارجی اشاره کرد و از کشورهای همسایه مانند ترکمنستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ازبکستان و قزاقستان به عنوان بازارهای مستعد برای گردشگری سلامت و زیارت نام برد.

او همچنین، کشورهای شرق آسیا مانند فیلیپین، مالزی، اندونزی و هند نیز را به عنوان بازارهای بالقوه معرفی کرد.

ارباب خالص به تجربه موفق در جذب گردشگران سلامت از ترکمنستان اشاره و بیان کرد: با اقدامات انجام شده، اعتماد گردشگران ترکمنستانی برای دریافت خدمات پزشکی در ایران جلب شده و این روند در حال ادامه است.

وی از اهمیت رعایت کیفیت در ارائه خدمات گردشگری گفت و افزود: برای جذب گردشگران خارجی، باید خدمات با کیفیت بالا و قیمت مناسب ارائه شود.

اهمیت نوآوری و ساختارسازی در گردشگری سلامت

ناصر غفران، نایب رئیس کمیسیون گردشگری و صنایع دستی اتاق مشهد نیز، در ادامه همایش با اشاره به شعار «تحول پایدار» در گردشگری، بیان کرد: این شعار نشان‌دهنده دگرگونی و در عین حال پایداری و تحکیم ساختارها است. ما باید با نوآوری و ابتکار عمل، پایداری را در ساختارهای اجرایی گردشگری ایجاد کنیم.

غفران به چالش‌های موجود در گردشگری سلامت اشاره کرد و بیان داشت: ایران به دلیل فرهنگ میهمان‌نوازی، نیازمند ایجاد ساختار مناسب برای پذیرش گردشگران سلامت است. برگزاری کارگاه آموزشی در این زمینه، با هدف راهبری بیماران بین‌المللی و ایجاد زنجیره ارتباطی بین فعالان گردشگری و سلامت، در دستور کار است.

 گردشگری جامعه‌محور و مسئولانه یک ضرورت است

بهار بیشمی، دانشیار پژوهشکده پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری به عنوان یکی دیگر از سخنرانان این همایش، با بیان اهمیت گردشگری جامعه‌محور و مسئولانه به شعار امسال سازمان جهانی گردشگری مبنی بر «گردشگری پایدار و تحول»، اشاره کرد و گفت: مشارکت جامعه محلی در توسعه گردشگری یک ضرورت است.

وی بر اهمیت گردشگری جامعه‌محور تاکید کرد و افزود : بدون مشارکت جامعه محلی، توسعه گردشگری پایدار امکان‌پذیر نیست.

وی به چالش‌های موجود در این زمینه از جمله تخریب منابع طبیعی، اثرات منفی بر فرهنگ و آداب و رسوم محلی، و عدم توزیع عادلانه منافع اقتصادی اشاره کرد.

بیشمی از ضرورت مشارکت بخش‌های دولتی، خصوصی و نهادهای مردمی در توسعه گردشگری گفت و عنوان کرد: دولت باید به عنوان تسهیل‌گر عمل کند، بخش خصوصی باید در تصمیم‌گیری‌ها و سیاست‌گذاری‌ها مشارکت داشته باشد، و نهادهای مردمی و جامعه محلی باید به عنوان ذینفعان اصلی در نظر گرفته شوند.

بیشمی در پایان، بر لزوم حفاظت از منابع طبیعی و میراث فرهنگی در توسعه گردشگری تاکید و بیان کرد: گردشگری مسئولانه باید به گونه‌ای باشد که تنها رد پای گردشگر در طبیعت باقی بماند و اثرات منفی بر محیط زیست و فرهنگ محلی به حداقل برسد.

نگاهی به آثار مستقیم و غیرمستقیم گردشگری بر اقتصاد

هادی رفیعی، عضو هیئت علمی پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی خراسان رضوی نیز به تشریح اهمیت پروژه‌های پایداری در صنعت گردشگری پرداخت و تاکید کرد که این صنعت همواره با فرصت‌های اقتصادی و چالش‌های زیست‌محیطی همراه بوده است.

رفیعی با اشاره به رشد فزاینده صنعت گردشگری در دو دهه اخیر گفت: این صنعت حدود ۱۰ درصد از تولید ناخالص داخلی (GDP) متوسط کشورها را تشکیل می‌دهد و یک نفر از هر ۱۰ نفر شاغل در جهان در این صنعت فعال است.

وی افزود: در سال ۲۰۱۹، گردشگری سومین صنعت بزرگ از نظر ارزش صادراتی بود که با شیوع کرونا به رتبه پنجم سقوط کرد؛ اما همچنان نقش مهمی در اقتصاد جهانی ایفا می‌کند.

عضو هیئت علمی پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی بیان کرد: صنعت گردشگری شامل زنجیره‌ای گسترده از فعالیت‌های اقتصادی است و تنها محدود به هتل‌ها و آژانس‌های مسافرتی نیست. اثرگذاری این صنعت هم به صورت مستقیم و هم غیرمستقیم بر سایر بخش‌های اقتصادی محسوس است، از جمله صنایع پشتیبان و خدمات مرتبط که موجب رونق اقتصادی و افزایش قدرت خرید خانوارها می‌شود.

اشتغال‌زایی گسترده صنعت گردشگری در استان خراسان رضوی

رفیعی به نتایج مطالعات انجام شده در استان خراسان رضوی اشاره کرد و گفت: صنعت گردشگری در این استان به طور مستقیم حدود ۱۶۶ هزار شغل ایجاد کرده است، رقمی که بسیار بیشتر از آمارهای اعلام شده در رسانه‌هاست و معادل ۹ درصد از کل اشتغال استان است.

عضو هیئت علمی پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی افزود: افزایش ۱۰ درصدی قدرت خرید خانوارها می‌تواند حدود ۲۵۰۰ شغل جدید به طور مستقیم ایجاد کند. اگر صادرات گردشگری در استان خراسان رضوی ۱۰ درصد افزایش یابد، حدود ۱۸۰۰ شغل جدید ایجاد خواهد شد که این اثر به مناطق دیگر کشور نیز سرریز خواهد داشت.

رفیعی در خصوص آثار زیست‌محیطی صنعت گردشگری گفت: این صنعت با توجه به رشد سریع، هم دارای اثرات مثبت مانند افزایش آگاهی و حفاظت از منابع طبیعی و سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر است و هم اثرات منفی مانند آلودگی آب، خاک و افزایش تولید زباله‌ها را به همراه دارد.

عضو هیئت علمی پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی افزود: تعادل بین توسعه اقتصادی و حفاظت زیست‌محیطی، کلید موفقیت در پروژه‌های پایداری گردشگری است.

رفیعی در پایان تاکید کرد : سیاست‌گذاران باید با نگاهی جامع به ابعاد اقتصادی و زیست‌محیطی صنعت گردشگری برنامه‌ریزی کنند تا از فرصت‌های اقتصادی بهره‌مند شده و همزمان اثرات مخرب زیست‌محیطی کاهش یابد. حفظ میراث فرهنگی و طبیعی، توسعه زیرساخت‌ها و بهبود کیفیت زندگی جوامع محلی، از جمله اهداف مهم توسعه پایدار در گردشگری است.

تاکید بر تنوع بازارها برای تحول پایدار در گردشگری

جواد براتی، سرپرست پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی خراسان رضوی نیز، در سخنان خود بر اهمیت تنوع بازارها برای تحول پایدار در صنعت گردشگری تاکید کرد.

وی با اشاره به شعار سازمان جهانی گردشگری مبنی بر «گردشگری تحول پایدار»، بیان کرد: تغییر نگاه و منظر در این حوزه ضروری است.

براتی به دو کلیدواژه «تنوع» و «درآمد ثابت» در شعار سازمان جهانی گردشگری اشاره کرد و افزود: تنوع بازارها می‌تواند به افزایش تاب‌آوری کسب و کارها و ثبات درآمدهای گردشگری منجر شود.

وی همچنین به محدودیت‌های بین‌المللی و تحریم‌های اقتصادی علیه ایران اشاره کرد و آن را مانعی جدی برای تنوع بازارها دانست.

او به شاخص «تمرکز قطبی شدگی» در بازار گردشگری اشاره و اضافه کرد: این شاخص نشان‌دهنده تمرکز بالای بازار گردشگری ایران بر چند کشور خاص است. همچنین تاثیر تحریم‌ها بر افزایش این شاخص وجود دارد.

براتی بر لزوم شناسایی بازارهای جدید برای گردشگری تاکید کرد و کشورهای آسیای میانه مانند ازبکستان، تاجیکستان و قرقیزستان را به عنوان بازارهای بالقوه نام برد.

وی همچنین به کشورهای شرق آسیا مانند اندونزی و کشورهای آمریکای شمالی مانند آمریکا و کانادا به عنوان بازارهایی با پتانسیل رشد اشاره کرد.

او با اشاره به نگاه بلندمدت در سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی گردشگری اظهار کرد: ثبات در روابط بین‌المللی و سیاست‌گذاری داخلی برای جذب گردشگران و توسعه گردشگری ضروری است.