لزوم تولید برق با روش بیوگاز در پی ناترازی انرژی

به گزارش روابط عمومی اتاق مشهد، نسرین یوسفی عارفی، رئیس کمیسیون انرژی اتاق خراسان رضوی، در ابتدای نشست اظهار کرد: دستور کار نخست با هدف بررسی تولید برق از بیوگاز و تعیین سازوکار مشخص برای توسعه این صنعت در استان، از سوی جهاد کشاورزی به کمیسیون ارسال شده است.

تدوین مدل اقتصادی، پیش‌شرط سرمایه‌گذاری در بیوگاز

یوسفی عارفی با اشاره به اهمیت ورود به حوزه بیوگاز گفت: با توجه به تحولات حوزه انرژی، ورود به بیوگاز اجتناب‌ناپذیر است و سرمایه‌گذاران با فعالیت در این حوزه می‌توانند به صرفه‌جویی در انرژی کمک کنند.

او ادامه داد: پیش‌شرط ورود سرمایه‌گذاران، تدوین مدل اقتصادی دقیق است که نرخ خرید، هزینه تولید هر مترمکعب گاز و ظرفیت تولید را مشخص کند. این امر اطمینان لازم را برای سرمایه‌گذار فراهم می‌کند تا با پشتوانه علمی و اقتصادی وارد شود.

وی همچنین یادآور شد: در بورس انرژی، قیمت هر مترمکعب گاز 18200 هزار تومان است که برای سرمایه‌گذار جذابیت دارد. اما ضروری است اطمینان داده شود که به ازای هر دستگاه، چه میزان گاز صرفه‌جویی خواهد شد.

توسعه بیوگاز، فرصتی برای کاهش ناترازی انرژی و حفظ محیط زیست

رئیس کمیسیون انرژی اتاق خراسان رضوی، با تاکید بر ضرورت استخراج یک عدد منطقی و قابل اعتماد برای محاسبه ظرفیت و صرفه‌جویی در حوزه بیوگاز گفت: کمیسیون انرژی و کمیسیون کشاورزی اتاق تمام تلاش خود را برای فراهم‌سازی بستر توسعه این صنعت به کار خواهند گرفت.

وی افزود: ورود به این حوزه علاوه بر حفظ محیط زیست، به کاهش ناترازی انرژی و تولید کود با کیفیت کمک خواهد کرد. همچنین آمادگی داریم جلساتی با شرکت ملی گاز و شرکت برق برگزار کنیم تا سرمایه‌گذاران را به جهاد کشاورزی معرفی کنیم.

او همچنین به اهمیت انرژی پاک CNG اشاره کرد و گفت: با توجه به افزایش نرخ بنزین، بررسی عملکرد کمیته گاز و فرآورده‌های نفتی و اقدامات حوزه CNG در دستور کار قرار گرفت. هدف ما پیشگیری از بحران‌های احتمالی در این حوزه و ارتقای جایگاه CNG  است.

برنامه پنج‌گانه برای تقویت زنجیره ارزش بیوگاز

سپس محمدعلی عشقی، از فعالان حوزه انرژی، فرآیند تولید بیوگاز را تشریح کرد و گفت: فضولات دام پس از جمع‌آوری وارد هاضم بی‌هوازی می‌شوند و باکتری‌های بی‌هوازی در دمای 35 تا 55 درجه سلسیوس مواد آلی را تجزیه کرده و متان و دی‌اکسیدکربن تولید می‌کنند. این فرآیند علاوه بر تولید انرژی، بو، پاتوژن و علف‌های هرز را کاهش می‌دهد.

وی مزایای کود بیوگاز را افزایش بهره‌وری خاک، کاهش وابستگی به کودهای شیمیایی، بهبود عملکرد محصولات، مدیریت آب و کاهش هزینه‌ها برشمرد و توضیح داد: یک گاوداری 1000 راسی قادر است روزانه 50 تن فضولات با ظرفیت تولید 800 مترمکعب بیوگاز و حدود 1920 کیلووات ساعت برق تولید کند. دوره بازگشت سرمایه این طرح حدود 16 ماه است.

عشقی برنامه پنج‌گانه برای توسعه بیوگاز را شامل برگزاری دوره‌های آموزشی تخصصی، ایجاد تسهیلات کم‌بهره، تاسیس صندوق پژوهشی توسعه بیوگاز، تسهیل صدور مجوزهای یکپارچه و ایجاد بازار رقابتی خرید تضمینی عنوان کرد و افزود: استان خراسان رضوی به دلیل ظرفیت بالای دامداری و کشاورزی، زمینه مناسبی برای توسعه این صنعت دارد.

ضرورت تشکیل ستاد احیای بیوگاز در خراسان رضوی

حجت طحان، کارشناس انرژی شرکت گاز خراسان رضوی نیز، با اشاره به سابقه جهانی صنعت بیوگاز گفت: این حوزه در دنیا مطرح بوده اما در خراسان رضوی و کشور ما نسبتاً تازه است و استان طی 6 تا 7 سال اخیر وارد این طرح شده است.

او افزود: کود حاصل از تولید بیوگاز کیفیت بالایی دارد و تاکنون 900 دامداری درخواست اشتراک گاز داده‌اند. این طرح علاوه بر ایجاد درآمد برای دامداران، می‌تواند به کاهش ناترازی برق و گاز کمک کند. بازگشت سرمایه در این فرآیند کمتر از 10 ماه برآورد می‌شود.

طحان با بیان تجربه موفق شهرستان نیشابور در ورود به این حوزه، گفت: به دلیل ناترازی انرژی در کشور ناگزیر به توسعه این طرح در استان هستیم. پیشنهاد می‌کنم ستاد احیای بیوگاز در خراسان رضوی تشکیل شود. تحقق این هدف نیازمند همکاری ارگان‌های ذی‌ربط، برنامه منسجم برای دامداری‌های صنعتی و همراهی سیستم بانکی در ارائه تسهیلات است.

وی تاکید کرد: دامداری‌های کوچک نیز باید ترغیب به ورود به این حوزه شوند و جهاد کشاورزی آمادگی برگزاری دوره‌های آموزشی را دارد؛ اما در زمینه تسهیلات و صندوق‌های مالی، حمایت سایر ارگان‌ها ضروری است.

شفاف‌سازی و بررسی توجیه اقتصادی توسعه بیوگاز

محمد امیر محرری، رئیس کمیته اقتصاد انرژی کمیسیون انرژی اتاق مشهد، طرح توسعه بیوگاز را فرصتی بکر و جدید عنوان و تاکید کرد: برای بهره‌برداری بهینه از این حوزه، نخست باید سازوکار خرید گاز صرفه‌جویی‌شده و پرداختی‌ها شفاف‌سازی شود. همچنین ضروری است سرمایه‌گذاری در این بخش از نظر اقتصادی بررسی شود.

وی افزود: تحلیل قیمت و تعرفه تولید هر کیلووات ساعت برق و هر متر مکعب گاز در ظرفیت‌های مختلف، تعیین حداقل تعداد دام برای ورود به این حوزه و برآورد دقیق توجیه اقتصادی، از جمله اقداماتی است که پیش از ورود سرمایه‌گذاران باید انجام شود.

 ضرورت تدوین پروپوزال و طرح توجیهی برای نیروگاه‌های بیوگاز با توجه به افولCHP

ادریس ترشیزی، کارشناس دفتر خدمات مشترکین شرکت برق منطقه‌ای خراسان رضوی، با اشاره به وضعیت نیروگاه‌های مقیاس کوچک و CHP در کشور اظهار کرد: در حال حاضر، توسعه و احداث نیروگاه‌های CHP عملاً به حداقل رسیده و این بخش به‌دلیل محدودیت‌های جدی در تامین گاز و هزینه‌های بالای سرمایه‌گذاری، با کاهش شدید جذابیت اقتصادی مواجه شده است.

وی افزود: هزینه احداث یک مولد گازسوز با ظرفیت حدود ۲ مگاوات، بدون در نظر گرفتن هزینه‌های نصب و راه‌اندازی، بین ۶۰۰ تا ۷۰۰ هزار یورو برآورد می‌شود که این موضوع، ضرورت انجام بررسی‌های دقیق اقتصادی و پرهیز از سرمایه‌گذاری‌های فاقد توجیه را بیش از پیش آشکار می‌کند.

ترشیزی با تاکید بر اینکه تداوم توسعه CHP بدون دسترسی پایدار به گاز امکان‌پذیر نیست، تصریح کرد: در چنین شرایطی، تغییر رویکرد به سمت نیروگاه‌های بیوگاز می‌تواند به‌عنوان یک گزینه جایگزین و پایدار مورد توجه قرار گیرد؛ گزینه‌ای که علاوه بر تولید انرژی، نقش مؤثری در مدیریت پسماند و کاهش آلاینده‌های زیست‌محیطی ایفا می‌کند.

وی ادامه داد: با وجود این ظرفیت‌ها، توسعه نیروگاه‌های بیوگاز در کشور هنوز در مراحل ابتدایی قرار دارد و تعداد نیروگاه‌های فعال در این حوزه بسیار محدود است. این موضوع نشان می‌دهد که بیوگاز، علی‌رغم مزایای فنی و زیست‌محیطی، نیازمند طراحی مدل‌های اقتصادی شفاف، ارائه پروپوزال‌های دقیق و تدوین طرح‌های توجیهی جامع است.

این کارشناس انرژی در پایان خاطرنشان کرد: تدوین پروپوزال‌های علمی و طرح‌های توجیهی اقتصادی در حوزه نیروگاه‌های بیوگاز می‌تواند زمینه‌ساز تصمیم‌سازی آگاهانه، جذب سرمایه‌گذاری هدفمند و توسعه پایدار این فناوری به‌عنوان جایگزینی منطقی برای CHP در شرایط فعلی کشور باشد.

بررسی مشکلات و ظرفیت‌های صنعت CNG

علیرضا کاوسی‌زاده، عضو هیات‌مدیره انجمن جایگاه‌داران CNG استان خراسان رضوی، اظهار کرد: صنعت CNG از اوایل دهه ۱۳۸۰ با هدف تنوع‌بخشی به سبد سوخت کشور و تامین سوختی پاک در راستای حفاظت از محیط‌زیست وارد چرخه مصرف شد.

وی افزود: تاکنون حدود ۳ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری برای احداث ۲۶۰۰ جایگاه CNG با ظرفیت تولید روزانه حدود ۴۰ میلیون مترمکعب انجام شده است، در حالی که مصرف روزانه CNG کشور بنا بر آمار شرکت ملی گاز ایران، در شرایط فعلی به حدود ۱۵ میلیون مترمکعب کاهش یافته است.

کاوسی‌زاده با اشاره به دلایل افت مصرف تصریح کرد: کاهش استقبال از CNG ناشی از عوامل متعددی است که بخشی از آن به قیمت‌گذاری غیرواقعی حامل‌های انرژی در سال‌های گذشته بازمی‌گردد؛ موضوعی که انگیزه مصرف‌کنندگان برای استفاده از این سوخت را کاهش داده بود.

وی خاطرنشان کرد: با اصلاح و بازنگری قیمت حامل‌های انرژی و مصوبات اخیر دولت، نشانه‌هایی از بهبود شرایط و افزایش جذابیت مصرف CNG در حال نمایان شدن است.

وی ادامه داد: برای بهره‌برداری کامل از این ظرفیت بالقوه، انجام بررسی‌ها و برنامه‌ریزی‌های دقیق‌تری ضروری است؛ چراکه به ازای مصرف هر یک مترمکعب گاز CNG، حدود یک لیتر بنزین صرفه‌جویی می‌شود. این در حالی است که کشور در حال حاضر روزانه نزدیک به ۳۰ میلیون لیتر بنزین با نرخی نزدیک به یک دلار به ازای هر لیتر وارد می‌کند. استفاده حداکثری از ظرفیت سوخت CNG می‌تواند ضمن کاهش وابستگی به واردات بنزین، به بهبود ارزش پول ملی، کاهش هزینه‌های ارزی و کمک مؤثر به رفع ناترازی انرژی کشور منجر شود.

کاوسی‌زاده همچنین به چالش‌های جایگاه‌داران اشاره کرد: مدیریت جایگاه‌ها تحت نظر شرکت پخش فرآورده‌های نفتی است، در حالی که پرداخت کارمزد طی سال‌های اخیر با شرکت گاز بوده است. این دوگانگی در مسئولیت و پاسخگویی، بلاتکلیفی جایگاه‌داران را به دنبال داشته است که خوشبختانه با همکاری و تعامل بین انجمن صنفی جایگاهداران CNG استان و مدیریت شرکت گاز استان تا حد زیادی حل شد.

وی افزود: مشکلاتی مانند عدم اختیار شرکت ملی پخش در اصلاح کارمزد، تصمیم‌گیری بدون توجه به واقعیت‌های میدانی، تاخیر در پرداخت‌ها، نبود شفافیت و زیان انباشته جایگاه‌داران، کاهش استقبال از CNG و از بین رفتن ظرفیت بالقوه این سوخت را به دنبال داشته است.

کاوسی‌زاده در پایان به راهکارهای پیشنهادی اشاره کرد: افزایش کارمزد متناسب با تورم، اعمال کارمزد تشویقی برای جایگاه‌های کم‌فروش، توسعه خودروهای گازسوز، کاهش هزینه‌های بازرسی، ارائه تسهیلات بانکی مناسب، پوشش بیمه‌ای کامل تجهیزات و حضور فعال نمایندگان صنفی در اتاق بازرگانی از جمله اقدامات لازم برای رفع این چالش‌هاست.

لزوم به رسمیت شناختن صنعت CNG توسط وزارت صمت

مجتبی عباسی، رئیس کمیته گاز و فرآورده‌های نفتی کمیسیون انرژی اتاق مشهد اظهار کرد: تاکنون جلسات متعددی با انجمن جایگاه‌داران CNG برگزار شده و بخشی از مشکلات احصا گردیده است. حل برخی مسائل مستلزم مکاتبه با وزارت صمت است تا این حوزه به عنوان یک صنعت به رسمیت شناخته شود.

پراکندگی جایگاه‌ها و ضرورت احداث نیروگاه‌های خودتامین

سیده معصومه مرادی، مدیر دفتر مدیریت مصرف و کنترل پیک بار توزیع برق مشهد نیز، با اشاره به پراکندگی جایگاه‌های سوخت CNG و بنزین در مشهد اظهار کرد: از جایگاه‌داران تقاضا می‌شود به اندازه دیماند مصرفی خود، انرژی تجدیدپذیر تولید کنند. در غیر این صورت، به دلیل پراکندگی جایگاه‌ها، فیدرها معاف نخواهند بود و ضرورت احداث نیروگاه‌ها به صورت خودتامین وجود دارد.

وی افزود: وجود ژنراتور اضطراری برای جایگاه‌داران الزامی است و بحث مدیریت پیک برای آنها تعریف شده است.

توسعه جایگاه‌های CNG سیاست اشتباهی است

احسان رسائی، مدیر انرژی یکی از شرکت‌های پتروپالایشگاهی، در خصوص توسعه جایگاه‌های CNG استان گفت: این سیاست اشتباه است، زیرا گاز کافی در کشور وجود ندارد و نباید اشتباه گذشته تکرار شود. هر چند این فرآیند در کوتاه‌مدت به صورت مسکن عمل می‌کند، اما باید در بلندمدت اصلاح شود.

وی ادامه داد: کمیسیون باید جایگاه‌های CNG را به سمت انرژی‌های پاک و خودروهای برقی هدایت کند. در ۵ تا ۶ سال آینده نیاز به سیاستگذاری و ریل‌گذاری صحیح است و مزایایی نیز باید در چارچوب قانون برای جایگاه‌داران تعریف شود تا ترغیب شوند به سمت این حوزه حرکت کنند.

راهکار هیبرید گاز و برق برای آینده انرژی کشور

سپس محمد سعیدی، عضو هیات‌مدیره انجمن جایگاه‌داران CNG استان خراسان رضوی، تصریح کرد: در شرایط کنونی، یکی از راهبردهای مؤثر برای افزایش پایداری تامین انرژی، حرکت به سمت مدل‌های هیبریدی دوگانه گاز و برق است؛ مدلی که می‌تواند ضمن کاهش ریسک‌های تامین انرژی، انعطاف‌پذیری شبکه را افزایش دهد.

وی افزود: بهره‌گیری هم‌زمان از ظرفیت‌های گاز و برق، به‌ویژه در بخش حمل‌ونقل و زیرساخت‌های انرژی، امکان مدیریت بهتر منابع، کاهش فشار بر شبکه‌ها و ارتقای امنیت انرژی را فراهم می‌کند.

سعیدی تاکید کرد: انرژی گاز به‌دلیل موقعیت استراتژیک کشور، از مزیت دسترسی مناسب و هزینه تمام‌شده اقتصادی برخوردار بوده و می‌تواند نقش مکمل مؤثری در کنار برق در تامین پایدار انرژی ایفا کند.

در بخش پایانی جلسه، یوسفی عارفی، رئیس کمیسیون انرژی اتاق مشهد، یادآور شد: کمیسیون موضوعات عملیاتی را پیگیری می‌کند و با سازمان برنامه و بودجه مکاتباتی خواهد داشت تا کارمزد جایگاه‌داران CNG تعیین شود. همچنین مطابق مصوبه جدید وزیر نیرو، برای نیروگاه‌های دارای ذخیره‌ساز، هر کیلووات ۷ هزار و ۲۰۰ تومان در نظر گرفته شده است که توجیه اقتصادی طرح را افزایش می‌دهد.

وی افزود: مباحث مالیاتی این حوزه باید به صورت شفاف در کمیسیون مالیاتی مطرح و پیگیری شود. موضوعاتی که قابلیت پیگیری از دستگاه‌های اجرایی دارند، استخراج و با مسئولین مربوطه مطرح خواهد شد تا موانع پیش روی این صنعت حذف شود.