به گزارش روابط عمومی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی اتاق بازرگانی خراسان رضوی، علی شریعتی مقدم، رئیس این کمیسیون، با تاکید بر ضرورت تمرکز بر سرمایه گذاری در حوزه آب و کشاورزی گفت: در همین راستا، در آینده جلسه مشترکی با کمیسیون سرمایه گذاری برگزار خواهیم کرد تا در خصوص پروژه های قابل سرمایه گذاری در حوزه آب، تبادل نظر نماییم. بخش کشاورزی به ویژه حوزه کشت گلخانه ای نیز امروز نیازمند ورود سرمایه است.
وی افزود: مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران نیز در این خصوص، پروژه ای را در دستور کار قرار داد که خراسان رضوی به عنوان نخستین استان، به اجرای آن می پردازد. بخش خصوصی، تشکل ها و کمیسیون کشاورزی در خدمت دست اندرکاران طرح هستند تا اجرای این طرح، نتایجی عملی برای کشور و استان به همراه داشته باشد.
شریعتی مقدم از برگزاری نشستی تخصصی در حوزه آب در آینده خبر داد و گفت: کمیسیون کشاورزی و آب، قطعا از دیدگاه های صاحبنظران دانشگاهی و دیگر ایده پردازان بخش های مختلف استفاده خواهد کرد. نرم افزاری توسط بخش دانشگاهی طراحی شده که بدین وسیله بتوان میزان آب را در بخش صنعتی، شهری، کشاورزی و… کنترل کرد. علاوه بر این در تلاش هستیم که صنایع را در زنجیره ارزش به حوزه کشاورزی متصل کنیم تا ارزش آب در این حوزه هدایت گردد.
نقش مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران در پژوهش‌های این حوزه
در ادامه، عباس کشاورز، معاون پژوهشی مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران تصریح کرد: قانون گذار، اتاق بازرگانی را به تشکیل مرکز ملی مطالعات راهبردی آب و کشاورزی موظف کرده است. این اولین حکمی است که طبق قانون، ایجاد یک مرکز ملی به بخش خصوصی محول شده است. ما مسئول مطالعات فنی نیستیم بلکه مسئول مطالعات راهبردی و ارائه سیاست و استراتژی هستیم.
کشاورز افزود: مرکز مطالعات راهبردی آب و کشاورزی اتاق ایران طی این مدت توانسته چند اثر ملی بگذارد. به طور مثال، در طرحی تحت عنوان «فدک» توسعه 2 میلیون هکتار زمین جدید مطرح شده بود که مرکز این طرح را مورد آسیب شناسی قرار داد و مانع از اجرایی شدن آن گردید. اگر طرح مذکور به مرحله اجرا می رسید پیامدهای ناگواری برای بخش کشاورزی و حوزه آب داشت. مرکز مطالعات راهبردی با تهیه گزارش 30 صفحه ای در این خصوص، توانست طرح را متوقف سازد.
معاون پژوهشی مرکز مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران یادآور شد: مرکز برای انجام هر اقدامی یک گروه کاری زبده دارد، به طوری که متخصصین در هر یک از حوزه های کشاورزی، آب زیرزمینی، خشکسالی، ظرفیت آب و… به بحث و بررسی می پردازند.
وی یادآور شد: اتاق بازرگانی تنها مرجع رسمی ایران است که عضو شورای جهانی آب می باشد و از یافته ها و انتشارات خود استفاده می کند.
کشاورز اظهار کرد: نشستی در دی ماه 97 در اتاق بازرگانی خراسان رضوی برگزار شد و بنده در قالب مقاله ای عنوان کردم که ما نمی توانیم خراسان رضوی را به دلیل اشتراکات و اثرگذاری های متقابل، به طور مستقل از دیگر استان های شرقی، مورد بحث و مطالعه قرار دهیم از این رو پیشنهاد ما این است که محور شرق بر مبنای توسعه همگن با آمایش آب مورد مطالعه قرار بگیرد که البته این پژوهش باید با توجه به مسائل اقتصادی و اجتماعی صورت پذیرد.
معاون پژوهشی مرکز مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران ادامه داد: در واقع منطقه شرق اعم از خراسان رضوی، شمالی، جنوبی و سیستان و بلوچستان از منظر درآمد کشاورزان کمترین درآمدها و کم ترین اشتغال را دارد و بیشترین بیکاری مربوط به این منطقه است. این استانها از نظر ظرفیت های ذاتی، پتانسیل های اختصاصی در حوزه کشاورزی و سایر حوزه ها دارند.
وی با بیان اینکه یک میلیون و 200 هزار هکتار به توسعه باغات در کشور اضافه شده و این مساله باعث گردیده که فشار فزاینده ای به تقاضای آب صورت بگیرد، افزود: آب زیرزمینی و آب سطحی در یک دهه اخیر وضعیت بحرانی پیدا کرده اند این در حالی است که تا دهه 60 با مشکل کمبود آب زیرزمینی مواجه نبودیم.
کشاورز افزود: بحث سرمایه گذاری در حوزه آب در شورای گفت و گوی دولت و بخش خصوصی مطرح است و اگر به تصویب برسد، قطعا سرمایه گذاری در این حوزه افزایش خواهد یافت.
وی یادآور شد: همه ما قبول داریم که با کمبود آب چه سطحی و چه زیرزمینی مواجه هستیم حال نباید به دنبال مقصر در این حوزه باشیم، چرا که با اتهام زدن مشکلی در این حوزه حل نخواهد شد.
ضرورت توجه به بازتخصیص آب در بخش کشاورزی
معاون پژوهشی مرکز مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران ادامه داد: راه حل این مساله آن است که ما باید به سراغ «بازتخصیص آب» برویم. سهم کاشت، برداشت، محیط زیست و… باید با اولویت بندی مشخص شود، در غیر این صورت با مشکل مواجه خواهیم شد. شاهد این مدعا آن است که مساله ریزگردها تنها مربوط به کشور عراق نیست. همه باید نگران کم آبی دریاچه ارومیه باشیم. پس از بازتخصیص باید مبحث بهره وری مورد توجه قرار گیرد.
مساله «تامین آب» راه حل برون رفت از بحران نیست
در بخش دیگری از نشست، حسین دهقانی سانچ، کارشناس مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران تصریح کرد: در شرایط کنونی به هیچ وجه تمرکز به مساله «تامین آب» راه حل برون رفت از بحران نیست بلکه بایستی با تمرکز بر رفع و حل مسائل مرتبط با «ناپایداری منطقه» و مدیریت یکپارچه منابع طبیعی و اصلاح و زیرساخت ها، برای برون رفت از بحران آب در شرق کشور اقدام نمود که برای تحقق این مهم باید مواردی همچون ارتقا مدیریت منابع آب از طریق مدیریت تقاضا، ارزش گذاری آب به عنوان یک نهاده اقتصادی، مشارکت ذی نفعان و بخش خصوصی در مدیریت آب، بهبود الگوی تصفیه، کاهش تبخیر، بازچرخانی آب و استفاده از فناوری های نوین در صنعت، استفاده مجدد از پساب شهری و ارتقای بهره وری مدنظر قرار بگیرد.
وی یادآور شد: بدین ترتیب اصلاح الگوی کشت، توسعه پایدار شرق کشور از طریق اصلاح ساختار اقتصادی، اصلاح و تقویت نیروی انسانی در سطوح مختلف (با تاکید بر تقویت تخصص ها و مهارت ها در زمینه های بین رشته ای) به عنوان راهکار پیشنهاد می شود.
دهقانی خاطرنشان کرد: اصلاح آموزش و فرهنگ سازی عمومی، اصلاح الگوی مصرف در بخش های کشاورزی، شرب و صنعت، ارتقا زیرساخت های پایش کمی و کیفی و حفاظت از منابع آب، به کار بردن سیاست آب مجازی، مشارکت و همگرایی دستگاه های حاکمیتی در اجرای این اقدامات، احداث تصفیه خانه های مجهز به تکنولوژی های روز در مشهد و فراهم کردن مشارکت بخش خصوصی برای سرمایه گذاری در طرح های تامین آب از اهم اقداماتی است که در خراسان رضوی باید در دستور کار قرار بگیرد.
تضاد میان آب و غذا یکبار برای همیشه حل شود
در ادامه، حمید رضا رضوی خبیر، مدیرعامل صندوق حمایت از توسعه بخش کشاورزی استان تصریح کرد: تضاد میان آب و غذا باید در کشور یکبار برای همیشه حل شود. اگر به آب پرداختیم، غذا را از دست دادیم و اگر به غذا پرداختیم، آب را از دست دادیم. بنابراین باید از منافع دستگاهی پرهیز کرده و جامع نگری داشته باشیم و به هر دو حوزه آب و غذا همزمان پرداخته شود.
وی خاطرنشان کرد: کشاورزی مبحثی نیست که با حسابداری آب مدیریت شود. به طور مثال امنیت مرزها، حاشیه نشینی و… در کشاورزی تاثیرگذار است.
مدیرعامل صندوق حمایت از توسعه بخش کشاورزی استان تصریح کرد: ما مبحث «اخلاق در آب» را در کشور از دست دادیم و تا زمانی که به اخلاق در آب نپردازیم مشکلات به قوت خود باقیست. اگر به این مقوله توجه شود می توان به حریم های کیفی، آبی، اقتصادی، امنیت اقتصادی و اقتصاد کشاورزی در کشور پرداخت.
رضوی خبیر افزود: سدها به صورت غیر اصولی و بدون مطالعه احداث شده اند. احداث این سدها سبب شده روان آب کاهش پیدا کند و در مقابل، سطح کشت بالادست سدها افزایش یابد. متاسفانه در این زمینه مدیریت صحیحی صورت نگرفته است.
مدیرعامل صندوق حمایت از توسعه بخش کشاورزی استان با بیان اینکه آمارها حاکی از آن است که نشست دشت در اثر همان سدهایی است که تغذیه آب خوان را متوقف کرده است، تصریح کرد: متاسفانه از دهه 80 تا سال 1400 میزان مصرف آب در بخش صنعت، شرب و خدمات کاهش نداشته است و تنها در بخش کشاورزی سطح زیرکشت کاهش یافته است.
بیش از 96 درصد چاه های کشاورزی استان مجهز به کنتور هوشمند هستند
در ادامه، غلامرضا ممدوحی، مدیر حفاظت و بهره برداری منابع آب شرکت آب منطقه ای خراسان رضوی با اشاره به اینکه امروز بر این مهم واقف شده ایم که نباید از آب های زیرزمینی اضافه برداشت داشته باشیم، یادآور شد: امروز به جایی رسیدیم که اگر شرکت برق کنتورهای هوشمند سال 97 را جمع می کند، کشاورزان رأسا با شرکت کنتورساز قرارداد منعقد می کنند و با هزینه شخصی نسبت به نصب آن اقدام می کنند.
وی با بیان اینکه بیش از 96 درصد چاه های کشاورزی استان مجهز به کنتور هوشمند است، افزود: امروز خراسان رضوی می تواند میزان مصرف روزانه از چاه های زیرزمینی را عنوان کند. در برخی استان ها تنها 20 درصد از چاه ها دارای کنتور است. به همین دلیل این استان ها، دیگر نمی توانند صحبتی در خصوص آب های زیرزمینی داشته باشند، چون اعداد و ارقامشان اشتباه است.
ممدوحی تصریح کرد: ما پذیرای هر گونه طرح پژوهشی در خصوص مدیریت مصرف آب زیرزمینی و تعادل بخشی به آب زیرزمینی به منظور افزایش بهره وری آب از سوی دانشگاه هستیم.
ضرورت افزایش بهره وری در تولید پسته و زعفران
در بخش دیگری از نشست، احمد زارع فیض آبادی، مجری طرح آسیب شناسی کشاورزی شمال شرق تصریح کرد: سیستم دولتی از عرصه مطالعات کارشناسی کنار گذاشته شده و این مساله به بخش خصوصی واگذار شده است. برای تدوین سند امنیت غذایی کشور حداقل از نظر 400 الی 500 کشاورز برتر استفاده شده است.
وی خاطرنشان کرد: در ظرف 16 سالی که آمارها بعد از تفکیک استان ها گرد آوری شده است، سطح زیر کشت زراعت 40 درصد کاهش را تجربه کرده اما از سوی دیگر کشت باغی 60 درصد افزایش یافته است، در واقع این مساله ناشی از آن است که ارزش اقتصادی محصولات کشاورزی صادراتی براساس دلار محاسبه شده و کشت براساس آن صورت گرفته است.
زارع فیض آبادی افزود: محدودیت هایی در بحث کشاورزی استان به لحاظ کمی و کیفی وجود دارد و این مساله بر تولیدات کیفی تاثیرگذار بوده از این رو باید راهکاری ارائه شود و خود را با محصولات و تنوع ارقام جدید مطابقت دهیم.
مجری طرح آسیب شناسی کشاورزی شمال شرق یادآور شد: جنگ میان تولید، آب و منابع همواره وجود داشته و خواهد داشت، از این رو برای تولید نیز باید تدبیری اندیشیده و شاخص هایی برای آن در نظر گرفته شود.
زارع فیض آبادی افزود: کشت محصول زعفران به لحاظ مصرف آب اقتصادی تر است، این در حالی است که برای بهره وری آن هیچ کاری نکردیم با این حال از منظر تولید پسته و بهره وری آن در کشور جلوتریم.
مجری طرح آسیب شناسی کشاورزی شمال شرق خاطرنشان کرد: سطح محصولات باغی اگر افزایش داشته به دلیل کشت محصولاتی مانند پسته و زعفران بوده است آن هم به دلیل مزیت اقتصادی است نه افزایش بهره وری. اگر بهره وری این دو محصول افزایش پیدا کند، قطعا در حوزه مدیریت آب گام موثری برداشته می شود.
