جمهوری اسلامی ایران و کشورهای بلاروس، قزاقستان، قرقیزستان، روسیه و ارمنستان چهارم دی ماه امسال در آیینی در سن پترزبورگ موافقت نامه تجارت آزاد امضا کردند. بنا بر اطلاعاتی که از موافقت نامه تجارت آزاد ایران و اتحادیه اوراسیا منتشر شده، طرفین تعرفه ها را برای ۸۷ درصد اقلام کالایی در مبادلات تجاری خود به طور کامل حذف خواهند کرد. در این میان، هر یک از طرفین یک فهرست منفی تهیه می کنند که شامل کالاهایی می شود که برای یک طرف، کالای حساس تلقی شده و امکان حذف تعرفه وجود ندارد.
به عنوان مثال کالاهایی است که اگر برای آن ها تخفیف قائل شویم، صنعت یا کشاورزی در داخل ایران در آن حوزه آسیب می بیند، از این‌رو، با هدف حمایت از بخش های صنعت و کشاورزی داخلی، این بخش ها شامل تخفیف نمی شوند. متقابلا کشورهای اتحادیه اوراسیا هم فهرست کالاهای حساس خود را ارائه می کنند و در این زمینه، اقدامات متقابل دنبال می شود تا فهرست ها به طور مساوی و عادلانه تنظیم شود.
خراسان رضوی و اوراسیا
عضویت ایران در اتحادیه اقتصادی اوراسیا تأثیر جدی بر شرایط اقتصادی خراسان رضوی می گذارد زیرا کشورهای هدف صادراتی این استان مانند قرقیزستان و قزاقستان عضو اوراسیا هستند که با خراسان رضوی نیز روابط اقتصادی زیادی دارند.
عضویت ایران در اوراسیا سبب می شود که تعرفه ترجیحی بیش از 500 قلم کالای صادراتی از ایران بین ۲۰ تا ۱۰۰درصد کاهش یابد که هم اینک فهرست این کالاها مشخص شده است و پس از کاهش تعرفه، تجارت ایران با کشورهای عضو اوراسیا به صورت آزاد درخواهد آمد. کالاهایی که مشمول کاهش تعرفه می شوند از تولیدات خراسان رضوی به شمار می روند که از جمله آن ها می توان به محصولات کشاورزی، مواد غذایی، خشکبار، مصالح ساختمانی، انواع شیرینی، ماشین آلات، ادوات صنعتی و منسوجات اشاره کرد که می تواند در آن کشورها زمینه خوبی برای رقابت پیدا کند.
از آنجا که خراسان رضوی در مسیر تجارت با کشورهای آسیای میانه قرار گرفته است، کاهش تعرفه اقلام کالاهای صادراتی از ایران، حجم تجارت خارجی این استان را به نحو درخور توجهی افزایش خواهد داد. ایران نیز در برابر عضویت در اتحادیه اوراسیا تعرفه بسیاری از کالاهای وارداتی از آن کشورها را کاهش داده و این در حالی است که خراسان رضوی در این حوزه سهم درخور توجهی دارد، به طوری که اقلامی مانند پنبه، حبوبات و نهاده های دامی مشمول کاهش تعرفه اشاره شده جزو کالاهای وارداتی به استان به شمار می روند.
در 9 ماهه امسال از صادرات خراسان رضوی بیش از 96 میلیون دلار به کشورهای اوراسیا صورت گرفته و در این مدت حدود 12 میلیون دلار، واردات از کشورهای اوراسیا به استان داشته ایم. کالاهای صادراتی از قبیل پسته، اکسید و هیدروکسیدها، رنگ و رزین، رب گوجه فرنگی و بیشترین واردات شامل پنبه، ماشین آلات و حبوبات است.
ایجاد فرصت های جدید تجاری
در این رابطه، رئیس کمیسیون توسعه صادرات اتاق مشهد در گفت وگو با شهرآرا می گوید: یکی از آرزوهای همیشگی و دیرینه ما پیوند با اقتصاد جهانی است. از طرفی سازمان های منطقه ای، بخشی از همان اقتصاد جهانی هستند که می توانیم از طریق عضویت در آن ها مراودات و تجارت را با کشورهای دیگر سهل تر کنیم. عضویت در اوراسیا که دارای گردش مالی 350 میلیارد دلاری در سال است، می تواند فرصت های جدیدی را برای خراسان رضوی ایجاد کند.
حسین محمدیان درباره تجارت خراسان رضوی با کشورهای عضو اوراسیا بیان می کند: زعفران، پسته، زرشک و مواد غذایی از جمله کالاهای مزیت دار برای صادرات به کشورهای آسیای میانه هستند. با این حال برای بهره بردن از فرصت عضویت در اوراسیا باید به سمت ایجاد زنجیره های تکمیلی و ایجاد ارزش افزوده حرکت کنیم. وی با بیان اینکه کاهش هزینه تمام شده کالاها اولین شرط توسعه صادرات به اوراسیاست، بیان می کند: بخش مهم واحدهای خراسان رضوی کوچک و متوسط هستند و این واحدها خیلی قدرت مانور برای صادرات و رقابت برای کشورهای هدف را ندارند، چون به دلیل کوچک بودن، قیمت تمام شده کالاهایشان بیشتر است. برای توسعه صادرات به کشورهای اوراسیا باید به سمت ایجاد واحدهای بزرگ یا همکاری واحدهای تولیدی کوچک حرکت کنیم تا از این طریق هزینه تمام شده تولید کاهش یابد. محمدیان با بیان اینکه رقم فعلی مراودات خراسان رضوی با کشورهای اوراسیا اندک است، بیان می کند: کشورهای اوراسیا جزو 10 کشور اولویت صادرات خراسان رضوی نیستند و تجارت زیادی با آن ها نداریم. با این حال ظرفیت توسعه روابط تجاری دوطرفه وجود دارد، چون به عنوان مثال برخی مواد اولیه واحدهای تولیدی را می توانیم با نرخ های کمتری از این کشورها وارد کنیم. این مسئله سبب می شود تا هزینه تمام شده صنایع خراسان رضوی کاهش یابد.
تأمین نیازهای دوطرفه
معاون امور بازرگانی و توسعه تجارت سازمان صمت خراسان هم در گفت وگو با شهرآرا درباره تجارت با اوراسیا می گوید: با توجه به جایگاهی که کشورهای اوراسیا دارند، می توانند نقش کلیدی بین شرق و غرب و همچنین در میان اتحادیه اروپا و کشورهایی مانند چین، هند، آسیای میانه و خاورمیانه ایفا کنند؛ بنابراین جایگاه این اتحادیه به عنوان یک پیمان اقتصادی منطقه ای می تواند تأثیرات مثبتی را ایجاد کند. علی غفوری مقدم درباره مزایای انعقاد موافقت نامه تجارت آزاد ایران و اوراسیا برای خراسان رضوی و مشهد، بیان می کند: افزایش صادرات، اولین اثر این توافق نامه در ماه های آینده است. این اتفاق هم در حوزه کالاهای غیرنفتی و همچنین در حوزه صادرات انرژی روی می دهد. در واقع چون کشورهای اوراسیا پلتفرم مشترک انرژی دارند، می توانیم به عنوان هاب انرژی و ترانزیت عمل کرده و به کشورهای هند، پاکستان و چین صادرات انرژی داشته باشیم.
وی ادامه می دهد: بیشتر کالاهای وارداتی از اوراسیا ماشین آلات به ویژه ماشین آلات صنعتی دستگاه های برقی، وسایل الکترونیکی و روشنایی است. در حوزه تجهیزات آزمایشگاهی، مواد غذایی و محصولات کشاورزی خراسان رضوی دارای مزیت صادرات است.
غفوری مقدم بیان می کند: نهاده هایی را که نیاز به واردات آن داریم، می توانیم از این کشورها وارد کنیم و در اختیار تولیدکنندگان قرار دهیم. همچنین در حوزه نهاده های دامی می توانیم آن ها را از کشورهای قزاقستان و قرقیزستان با نرخ مناسب تری وارد کنیم. معاون امور بازرگانی و توسعه تجارت سازمان صمت خراسان درباره ظرفیت های صادرات به کشورهای اوراسیا هم می گوید: مشهد یکی از قطب های صنعتی کشور است، به ویژه در کالاهایی مانند صنایع غذایی و در حوزه مصالح ساختمانی، کاشی سرامیک و در حوزه ماشین آلات صنعتی ظرفیت های خوبی برای صادرات داریم. همچنین در بخش کشاورزی در حوزه های میوه، خشکبار و… از ظرفیت های خوبی برای صادرات بهره مند هستیم که همه این ها تقریبا در سبد وارداتی کالاهای اعضای اوراسیا قرار می گیرد.
