تکاپوی جویندگان شغل استان در زمستان 1401

طبق داده‌های «سامانه رصد اشتغال» در سال 1401 دستگاه‌های اجرایی استان بیش از 111 هزار شغل ایجاد کرده‌اند که در این سامانه به ثبت رسیده است، طبعاً اولین تحلیلی که به ذهن متبادر می‌شود این است که با ایجاد اشتغال «نرخ بیکاری» هم کاهش پیدا می‌کند اما مسئله اشتغال پیچیدگی‌های خاص خود را دارد.

تازه‌ترین داده‌های مرکز آمار کشور نشان می‌دهد نرخ بیکاری در استان خراسان رضوی در زمستان سال 1401 به 9.4 درصد رسیده است . این در حالی است که نرخ بیکاری استان در زمستان سال 1400 معادل 6.8 درصد برآورد شده بود. با توجه به این که نرخ بیکاری هر فصل با فصل مشابه دوره قبل مقایسه می‌شود می‌توان اذعان کرد که نرخ بیکاری استان در زمستان سال گذشته از زمستان 1400 حدود 3 درصد بدتر شده است. شایان ذکر است که نرخ بیکاری استان در زمستان 99 نیز معادل 7 درصد و در زمستان 98 معادل 8.9 درصد برآورد شده بود.سال 1401 سالی پربحث و اختلاف‌نظر درباره وضعیت اشتغال استان بود، متولیان مدعی بوده‌اند در پایان پاییز 1401 حدود 150 هزار شغل در خراسان رضوی ایجادشده که بیش از 111 هزار مورد آن در پایان سال در سامانه رصد به ثبت رسیده است اما چرا در سال گذشته مسئولان چنین ادعایی داشته‌اند؟ دلیل اصلی‌اش آن است که حدود نیمی از اشتغال استان در بخش خدمات است و 80 درصد حوزه خدمات استان وابسته به حضور زائر و گردشگر است که به دلیل بحران کرونا در سال‌های 99 و 1400 شاهد سقوط تعداد شاغلان استان آن هم بر اساس داده‌های رسمی سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان بودیم اما در سال 1401 با خروج از بحران کرونا بخش عمده اشتغال این حوزه التیام پیدا کرد به همین دلیل تعداد شاغلان 1401 نسبت به 1400 جهش پیدا کرد. با این‌ حال تعداد شاغلان استان هنوز نسبت به سال 98 و پیش از بحران کرونا عقب‌تر است.

اما در این جا آن چه اهمیت دارد دو گزاره نرخ مشارکت و نسبت اشتغال است. نرخ مشارکت، تابعی از جمعیت جویای کار در استان است. یعنی هر زمان جمعیت جویای کار یک استان افزوده شود نرخ مشارکت هم افزایش می‌یابد. در دوره بحران کرونا نرخ مشارکت استان به رغم افزایش جمعیت کاهش داشته که دلیل اصلی آن ناامیدی جویندگان شغل از پیدا کردن کار است اما با خروج از بحران کرونا نرخ مشارکت اقتصادی استان نیز تغییر کرد. داده‌ها نشان می‌دهد نرخ مشارکت استان در زمستان 1400 معادل 40 درصد بوده و این نرخ در زمستان 1401 به 43 درصد رسیده است. بنا بر گفته رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان با هر یک درصد تغییر در نرخ مشارکت اقتصادی، حداقل 50 هزار نفر به تعداد جویندگان شغل در استان افزوده می شود یا کاهش پیدا می‌کند. بنابراین با تغییر 3 درصدی نرخ مشارکت یعنی حداقل 150 هزار نفر به جویندگان شغل استان در زمستان سال گذشته افزوده‌شده است.

اما گزاره حائز اهمیت دیگر نسبت اشتغال است. در تعریف رسمی آمده ؛ «نسبت اشتغال عبارت است از نسبت جمعیت شاغل 15 ساله و بیشتر به‌کل جمعیت در سن کار 15 ساله و بیشتر ضرب در 100» این نسبت بیانگر آن است که چه تعداد از افراد جامعه در سن کار مشغول کار هستند. نسبت اشتغال استان در زمستان 98 بیش از 40 درصد بوده و در زمستان 1400 به 37.4 درصد رسیده است اما در زمستان سال گذشته این نسبت در مقایسه با سال‌های 99 و 1400 بهبود پیداکرده و به 38.9 درصد رسیده است. بنابراین به‌رغم این که نرخ بیکاری استان در زمستان 1401 در مقایسه با زمستان 1400 افزایش حدود 3 درصدی داشته اما نسبت اشتغال استان بهبود پیداکرده است. این یعنی تعداد شاغلان استان افزایش‌یافته‌اند که استناد آن ثبت 111 هزار شغل در سامانه رصد است.

اما سوال این جاست چرا به‌رغم بهبود نسبت اشتغال و ثبت 111 هزار شغل در سامانه رصد، شاهد افزایش نرخ بیکاری استان در زمستان سال گذشته بودیم؟ یکی از دلایل عمده آن را می‌توان به افزایش تعداد افراد جویای کار در استان مربوط دانست که در زمستان 1401 در مقایسه با زمستان 1400 حدود 150 هزار نفر بیشتر شده‌اند.

در پایان باید اذعان کرد که هرچند نرخ بیکاری استان در زمستان سال گذشته افزایش‌یافته اما به دلیل بهبود وضعیت نسبت اشتغال استان در این مدت و افزایش 150 هزارنفری جویندگان شغل در استان نمی‌توان افزایش حدود 3 درصد نرخ بیکاری را به معنای کاهش تعداد شاغلان استان ارزیابی کرد بلکه با افزایش تعداد جویندگان شغل در استان به‌رغم افزایش نسبت اشتغال تعداد کسانی که در ارزیابی‌ها خود را بیکار اعلام کرده‌اند، افزوده‌شده‌اند.