بر اساس اعلام بانک مرکزی نرخ رشد نقدینگی در پایان خردادماه سال جاری به 29درصد رسیده است. همچنین می‌توان گفت که در سه‌ماه ابتدایی سال جاری نقدینگی رشد 9/ 3درصدی داشته است. بانک مرکزی به‌عنوان نهاد سیاستگذار پولی کشور در گزارش خود اعلام کرده است که به دنبال تدوین و اجرای برنامه پولی و تعیین هدف رشد نقدینگی برای سال‌های1401 و 1402، رشد دوازده‌‌ماهه نقدینگی کاهش قابل توجهی یافته و از 8/ 42درصد در مهرماه سال1400 به 29درصد در خردادماه سال1402 رسیده است. این هدف با پیگیری جدی سیاست کنترل مقداری رشد ترازنامه بانک‌ها و جریمه بانک‌های متخلف از حدود تعیین‌شده از طریق افزایش نسبت سپرده قانونی محقق شده است.
تصویر نقدینگی در خردادماه
بانک مرکزی در گزارشی اعلام کرده است که این نهاد اقتصادی برای سال1401 برنامه هدف‌گذای رشد نقدینگی 30درصدی را تنظیم کرد و توانست با اتخاذ اقدامات عملیاتی مانند کنترل خلق پول بانکی از طریق تنظیم و اعمال جدی کنترل رشد ترازنامه بانک‌ها، افزایش نسبت سپرده قانونی در سطح شبکه بانکی به میزان نیم‌واحد درصد و هدایت نرخ سود در بازار بین بانکی حول نرخ سیاستی و در محدوده دالان نرخ سود بازار بین بانکی، این متغیر را به‌طور قابل ملاحظه‌ای کنترل کند. رشد نقدینگی در پایان سال1401 معادل 1/ 31درصد بوده است که نسبت به دو سال گذشته کاهش قابل توجهی را نشان می‌دهد.
این گزارش همچنین بیان می‌کند که در تداوم برنامه‌های دولت و بانک مرکزی برای کنترل رشد نقدینگی و تورم در راستای تحقق شعار سال یعنی« مهار تورم و رشد تولید» هدف نرخ رشد نقدینگی برای سال1402 معادل 25درصد تعیین شده است. آمارهای مقدماتی سال1402 نشان‌دهنده آن است که در 3ماه ابتدایی سال جاری، نقدینگی معادل 9/ 3درصد رشد یافته که این رقم کمتر از رشد نقدینگی هدف‌گذاری‌شده برای سه‌ماه ابتدایی سال1402 بوده است. علاوه بر این می‌توان گفت که نرخ رشد 12ماهه نقدینگی در پایان خردادماه سال جاری با 8/ 8واحد درصد کاهش نسبت به دوره مشابه سال قبل به 29درصد رسیده است. این مساله می‌تواند نشان‌دهنده تمرکز بانک مرکزی بر اجرای سیاست کنترل مقداری رشد ترازنامه بانک‌ها و کنترل رشد خلق پول بانک‌ها و به تبع آن کنترل رشد نقدینگی در سال جاری باشد.
برنامه‌ای برای کنترل تورم
در زمینه برنامه‌های نظارتی بانک مرکزی در راستای کنترل تورم می‌توان گفت که در تابستان سال گذشته هیات عامل مرکزی ضوابط ناظر بر کنترل مقداری دارایی‌های شبکه بانکی کشور را تکمیل کرد. بر اساس ضوابط اصلاح‌شده حد مجاز رشد ماهانه خالص مجموعه دارایی‌های هر بانک یا موسسه اعتباری متناسب با امتیاز محاسبه‌شده بر مبنای شاخص‌های سلامت بانکی و بر اساس نقدینگی هدف‌گذاری، تعیین و ابلاغ می‌شود. علاوه بر این با توجه به رشد بدهی‌های خارج از استانداردهای نظارتی برخی از بانک‌ها با وجود رشد دارایی‌های آنها، هیات عامل بانک مرکزی نسبت به تصویب ضوابط ناظر بر کنترل میزان دارایی‌ها و بدهی‌های بانک‌ها و موسسات اعتباری و ابلاغ آن برای اجرا به شبکه بانکی اقدام کرد.
اهمیت کنترل نقدینگی
در سال‌های گذشته اقتصاد کشور با تورم مزمن دست و پنجه نرم کرده است. ازآنجاکه کنترل نقدینگی یکی از مهم‌ترین اقدامات سیاستی برای کنترل تورم است، پرداختن به این موضوع در ایران از اهمیت بالایی برخوردار است. به‌صورت کلی می‌توان گفت که اگر در اقتصادی نقدینگی و در پی آن تقاضای کل افزایش یابد، اگر رشد اقتصادی در تناسب با آن افزایش نیابد، تورم رشد خواهد کرد. به زبان ساده می‌توان گفت که کالا و خدمات موجود در یک کشور محدود است. اگر نقدینگی رشد کند و تقاضا برای به‌دست آوردن این کالا و خدمات نیز بیشتر شود، ازآنجاکه سطح اقتصاد متناسب با افزایش تقاضا نبوده، قیمت کالا و خدمات افزایش خواهد یافت. به همین دلیل است که کارشناسان اقتصادی زمانی که به بحث کنترل تورم می‌پردازند، به مساله نقدینگی اشاره می‌کنند، کنترل آن را اولین گام برای مهار تورم می‌دانند. با این حال برخی از کارشناسان معتقدند در شرایطی که به دلایلی مانند تحریم‌های اقتصادی، رشد تولید محدود است، اعمال سیاست‌های انقباضی و کنترل نقدینگی با هدف کنترل تورم، به مثابه یک مسکن عمل خواهد کرد.
